Geçtiğimiz ay New Yorker dergisi yazarı David Remnick, bugün kaybettiğimiz sanatçı Leonard Cohen hakkında kapsamlı bir yazı kaleme almıştı. New Yorker dergisinin 17 Kasım tarihli nüshasında çıkan yazı, Remnick’in 82 yaşındaki sanatçıyla hayatı ve ölüm hakkında yaptığı uzun röportajların sonucunda ortaya çıkmış. Yazıda sanatçının hayatı hakkında birçok detay var, bunlardan biri Cohen’in So Long Marianne (Hoşçakal Marianne) şarkısına ilham kaynağı olan Marianne Ihlen’e Cohen’in bir süre önce yazdığı mektup. Beşharfliler sitesi için Böcek Karaneşe’nin çevirdiği Cohen’in Ihlen ölüm döşeğindeyken yazdığı mektubun metni şöyle:
“İşte Marianne, artık o kadar yaşlandık ki bedenlerimizin havlu attığı saat geldi çattı ve sanırım çok geçmeden senin peşinden ben de geleceğim. Emin ol, o kadar yakınındayım ki arkana şöyle bir uzansan elin elime değer. Bil ki senin güzelliğine ve bilgeliğine hep hayrandım fakat bununla ilgili başka bir şey söylememe gerek yok, bu konuda söyleyebileceğim her şeyi biliyorsun. Şu an sana sadece iyi yolculuklar dilemek istiyorum. Elveda eski dost. Sonsuz sevgiyle. Yolun sonunda görüşürüz.”
(Leonard Cohen ve Marianne Ihlen)
Cohen’in mektubuna iki gün sonra Ihlen’in yakın bir arkadaşının cevabıysa şu olmuş:
“Sevgili Leonard,
Marianne dün uykusunda usulca bu hayattan ayrıldı.
Tamamen huzur içinde, etrafında yakın arkadaşlarıyla… Mektubun Marianne’ın hâlâ bilinçli bir şekilde konuşup gülebildiği bir zamanda geldi. Okuduğumuzda kendine has gülümsemesiyle gülümsedi. Sen, ‘hemen arkandayım, uzanabileceğin mesafedeyim’ dediğinde elini kaldırdı.
Durumundan haberdar olman Marianne’e derin bir huzur, iyi yolculuklar temenninse güç verdi…
Son saatinde elini tuttum ve çok hafif nefes alıp verirken ona Bird on the Wire’ı mırıldandım. Ruhunun pencereden yeni serüvenlere açılmasının ardından odadan ayrıldığımızda başını öptük ve ona senin ölümsüz sözlerini fısıldadık:
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Hoşçakal Marianne…”
“Çok derin bir yorgunluk hissediyorum”
Remnick’le konuşmaları esnasında Cohen “derin bir yorgunluk” hissettiğini ve artık konser vermeyeceğini belirtmiş:
“Albümlerim hiçbir zaman parasal açıdan rahat olabileceğim kadar satmadı. Hem iki çocuğumu ve eşimi desteklemem hem de kendi hayatımı idame ettirmem gerekiyordu. Bu yüzden konser vermeyi bırakmak gibi bir şansım yoktu. Bir süre sonra da bir alışkanlık haline geldi. Bir de zaman faktörü var, zaman sizi bir şeyleri bitirmeye zorluyor. Bitirebildiğim birkaç şey var ve ne kadarını daha bitirebileceğim bilmiyorum. Şu anda çok derin bir yorgunluk hissediyorum. Sadece uzanmak istediğim anlar oluyor. Artık çalamıyorum. Baruch Hashem, çok şükür ki ruhani şeyler anlamlı gelmeye başladı, buna minnettarım.”
Remnick’in aktardığına göre görüşmeleri esnasında Cohen, hâlâ sayısız yayınlanmamış şiiri; bitmemiş, kaydedilmeyi bekleyen şarkısı olduğunu belirtmiş ancak bunları bitirmek istese de bunu yapabileceğinden emin olmadığını da eklemiş:
“Yeni olan şey ölüme daha da yaklaşmış olmam. Ben düzenli bir adamım. Eğer yapabilirsem ipleri elimde tutmak hoşuma gidiyor. Yapamasam da önemli değil ama başladığım şeyleri bitirmek benim doğal dürtüm.”
Son zamanlarda “küçük tatlı bir şarkı” üzerinde çalıştığını söyleyen Cohen’in Remnick’e mırıldandığı şarkının sözleri şöyle:
Sinekkuşuna kulak ver
Kanatlarını göremediğin
Sinekkuşuna kulak ver
Beni boş ver
Kelebeğe kulak ver
Bir gram ömrü olan
Kelebeğe kulak ver
Beni boş ver
Tanrının zihnine kulak ver
Olmak zorunda olmayan
Tanrının zihnine kulak ver
Beni boş ver
“Ölmeye hazırım, artık benim için yolun sonu”
Remnick yazısında Cohen’in ölüme dair düşüncelerine ve hissiyatına geniş yer ayırıyor. Cohen, içinde bulunduğu ruh halini ve ölümle nasıl ilişki kurduğunu şu sözlerle anlatmış:
“Bu şarkıyı bitirebileceğimi düşünmüyorum. Belki de olur, kim bilir? Belki de ikinci baharımı yaşayabilirim, bilmiyorum. Ama ruhani bir yola girmeye cüret edemiyorum. Buna cüret edemiyorum. Yapmam gereken bazı şeyler var. Bazı şeyleri halletmem lazım. Ölmeye hazırım. Umarım ölüm fazla rahatsız edici değildir. Benim için yolun sonu geldi.”
Cohen’in son albümünün adı You Want It Darker, albümle aynı adı taşıyan şarkının nakaratında Cohen’e eşlik eden koro şu sözleri tekrarlıyor: “Hineni Hineni (İşte buradayım) Tanrım ben hazırım.” Cohen’e göre ölümden sonra ne olacağı insan algısının ve dilin ötesinde: “Bana bahşedilse bile algılayamayacağım bilgileri talep etmiyorum.” Remnick yazısının sonundaysa Cohen’ın şu sözlerine yer vermiş:
“Bunu kabul etmek istese de istemese de herkesin hayatının ruhani bir boyutu olduğunu düşünüyorum. İnsanlarda hissedebiliyorsunuz bunu, tam olarak anlayamadıkları ama ruh hallerini ve yaptıklarını etkileyen bir gerçeklik olduğunun farkındalar. Demek ki bu boyut bir şekilde işliyor. Hani gece ya da gündüz bazı anlarda sizi bir çeşit tepki vermeye iten o güç vardır ya… Bazen şöyle hissediyorum: ‘Çok fazla kilo kaybediyorsun Leonard. Ölüyorsun, ama bu sürece istekli bir şekilde uyum sağlamak zorunda değilsin, git ve bir şeyler ye.’ ”
“Demek istediğim şey şu, Bat Kol‘u yani ilahi sesi duyuyorsun. O derin hakikatin sana seslendiğini sürekli duyuyorsun ve çoğunlukla ne dediğini tam anlayamıyorsun. Sağlıklıyken bile, ölüm sürecine duyarlıydım. Artık geldiğim şu noktada, bana şöyle dediğini duyuyorum: ‘Leonard, sadece yapman gerekleri yap.’ Şu aşamada çok şefkatli. Artık o ilahi ses bana ‘Her şeyi mahvediyorsun’ demiyor, bu büyük bir lütuf.”
