ABD Başkanı Donald Trump’ın, ABD eski Başkanı Barack Obama’nın telefonlarını dinlettiği ve ABD bürokrasisinin, Trump’ın itibarını zayıflatmak amacıyla medyaya bilgi sızdırdığına dair iddiaları, ABD’de bir “derin devlet”in varlığına ilişkin tartışmaları gündeme taşıdı.
Derin devlet kavramı, demokratik olarak seçilmiş liderlerin otoriter unsurlarca iktidardan indirildiği ya da iktidarlarının sınırlandırıldığı ülkelerde, hükümet politikalarını gizlice etkileyen karanlık ağları ve ordu yetkililerini tanımlamak için kullanılıyor.
ABD istihbarat servisi bürokratlarının New York Times ve Washington Post gibi basın kuruluşlarına Trump ekibinin Rusya ile temaslarına dair bilgi sızdırması ve Obama yönetiminde görev almış bürokratların Trump yönetimini zayıflatmak için gayret gösterdiğine ilişkin iddialar, özellikle Beyaz Saray içerisinde artan bir “derin devlet” korkusunu su yüzüne çıkardı. New York Times’ta Julie Hirschfeld Davis’in dün kaleme aldığı bir yazıda Beyaz Saray’daki “derin devlet” iddialarını, uzmanların görüşlerine yer vererek masaya yatırıyor.
Beyaz Saray, derin devlet tehdidini nasıl görüyor?
1995-1999 yılları arasında ABD Temsilciler Meclisi Sözcülüğü yapmış Cumhuriyetçi politikacı ve Trump kampanyasının başdanışmanlarından Newt Gingrich, ciddi bir derin devlet tehdidinin varlığından bahseden isimlerden. Trump’ın çok tartışılan aşırı sağcı danışmanı Steven Bannon ile derin devlet tehdidi hakkında defalarca konuştuklarını belirten Gingrich, “Yerleşik bir bürokratik yapı var bu yapı, kendini korumak için yasaları çiğnemekten çekinmiyor” diyor.
Ne Trump ne de Bannon, kamuoyu önünde “derin devlet” kavramını kullandı. Ancak her ikisi de, yeni başkanın gündemini baltalamak ve itibarını zayıflatmak için medya kuruluşlarına yapılan sızıntılarla yürütülen toplu bir gayret olduğu kanısında.
Geçtiğimiz ay Muhafazakâr Siyasi Eylem Konferansı’nda konuşan Bannon, “Trump’ın başkanlığının temel gündemi idari devletin yıkılması olacaktır” demişti.
Bannon’a yakınlığıyla bilinen aşırı sağcı Breitbart News, haberlerinde “derin devlet” kavramını sıklıkla kullanıyor. Hatta Pazar günü yayınladıkları bir haberin başlığı “DeepStateGate (Derin Devlet Skandalı): Trump, telekulak oyununu, kendisini oyuna dahil ederek bozuyor” oldu. “Derin devlet” kavramı, Breitbart News’ün yanı sıra, Trump’ı düşürmeye çalışan gizli bir lobi olduğunu iddia eden sağcı web siteleri, muhafazakâr radyo kanalları ve sosyal medya platformları tarafından da kullanılıyor.
Trump yönetimi, Obama’yı “derin devletin başı” olarak görüyor
ABD’nin hukuki ve ahlaki normların göz ardı edildiği demokratik olmayan bir ülke olduğunu ima eden suçlamalar, önceki yönetimlerde görev almış bürokratları da teyakkuza geçirdi.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Barack Obama ve George W. Bush dönemlerinde Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktörlüğü yapmış olan Michael V. Hayden, “ ‘Derin devlet’ kavramını kullanmayı tercih etmiyorum. Bu, Türkiye ve Türkiye’ye benzer diğer ülkeler için kullandığımız bir kavram, Amerikan cumhuriyeti için değil” dedi.
Obama’nın Ulusal Güvenlik Konseyi’nde görev almış üst düzey bürokratlardan Loren DeJonge Shulman da Hayden’a benzer bir şekilde düşünüyor: “Derin devlet; Türkiye, Mısır ve benzeri ülkelerden bahsettiğiniz zaman, kimin yönetimde olduğuna bakmaksızın ülkenin yönetimini kontrol eden hükümet dışındaki insanları ifade eder ve bu kişiler, çoğunlukla çeşitli cinayetlere ve yolsuzluklara dahil olmuştur. ABD Başkanı’nın ve ona yakın kişilerin bu şekilde düşünmesi hayret verici.”
Ancak Trump’ı destekleyen birçok kişi bu teoriyi dillendiriyor. Trump’ın poliltikalarını desteklemesiyle bilinen Cumhuriyetçi Iowa Milletvekili Steve King, “Barak Obama yönetimindeki bir derin devletin ortaya çıktığını görüyoruz ve bu engellememiz gereken bir şey” demişti. Ayrıca King’e göre, bu sorunu en iyi anlayan kişi Steve Bannon ve Bannon, bu sorunu çözmek için bazı hamleler atacak.
King’in “derin devlet” iddialarına kanıt olarak gösterdiği şeyse Obama’nın görevinin sona ermesinden sonra hâlâ Washington’da kalması. Obama, küçük kızları Sasha liseyi bitirene kadar Washington’da kalacaklarını açıklamıştı. Ancak King’e göre, Obama, bu kararı Trump’ın politikalarına müdahele edebilmek için verdi. King, Trump’ın Obama döneminden kalan solcuları tasfiye etmesi gerektiğini, zira bu kişilerin, Trump’ın yönetimini ve başarısını baltalamak için her fırsatı değerlendirdiğini söylüyor.
Derin devlet: Siyasi bir söylem mi ciddi bir teori mi?
Derin devlet kavramı, darbe geçmişi olan ve ordu komutanlarının iktidarı seçilmişlerin elinden aldığı ülkeler için sıklıkla kullanılan bir kavram. Pakistan bu ülkelerden biri. Pakistan ordusunun ve istihbarat servisinin yönetimdeki rolü sebebiyle Pakistan’da bir derin devletin varlığından çok defa bahsedildi.
Duke Üniversitesi’nde sivil-asker ilişkilerini çalışan, Bush döneminde de ulusal güvenlik danışmanlığı yapmış Peter Feaver, “derin devlet kavramının, sivil politikacıların hareket alanının sınırlarının ordu ya da güvenlik aygıtları tarafından çizildiği ülkelerde ortaya çıktığını” söylüyor. Feaver’a göre, “eğer sivil politikacılar bu sınırları ihlal etmeye çalışırsa, derin devlet düzeni yeniden tesis etmek için müdahale eder ve müdahale ederken de sıklıkla askeri güce başvururlar.”
Feaver’a göre, daha önceki ABD başkanları da sıklıkla federal bürokrasinin kısıtlamalarından şikayetçiydi. Feaver, “Başkan Nixon da hükümete benzeri bir güvensizlik duyuyordu. Ancak Trump’ın görüşleri, bu yelpazede, Nixon’dan fazla olsa da Pakistan’dan çok uzak” diyor.
Heritage Foundation’da araştırmacı olarak görev alan, Trump’ın danışmanlığını da yapmış Jay Carafano da ABD’de bir derin devlet olduğu iddialarını gerçekçi bulmayanlardan. “Sızıntıların ve müdahalelerin olması bir derin devlet olduğu manasına gelmez” diyen Carafano, söz konusu iddiaların somut kanıtlara dayandırılmamasına ilişkin olaraksa bu tartışmanın belki de en kritik sorusunu soruyor: “Trump güçlü bir siyasi söylem olarak mı bu iddiaları dile getiriyor yoksa gerçekten teorisi bu yönde mi?
