Ali Tezel ile taşeron işçilere kadro ve asgari ücret tartışmaları

 Yayına Hazırlayan: Sahra Atilla

Merhaba hoş geldiniz. Bugünkü yayınımızda konuğumuz Sosyal Güvenlik Uzmanı ve Gazeteci Ali Tezel. Kendisiyle son KHK’da kendine yer bulan taşeron işçilerinin kadroya alınması ile ilgili düzenlenen maddeyi ve tabii ki taşeron işçilerin kadroya alınmasını konuşacağız. Buna ek olarak 29 Aralık  2017’de açıklanacak 2018 asgari ücretinin ne olması gerektiğini ve ihtimalini konuşacağız. Ali Bey hoş geldiniz.

Ali Tezel: Hoş bulduk.

Ali Bey öncelikle tam olarak düzenlemeleri bilmeyen izleyicilerimiz için kısaca anlatılır mısınız? Bu son KHK ile taşeron işçileri kadroya alınacak öngeren ve düzenleyen madde nasıl bir içeriğe sahip?

Tezel: Şimdi aslında taşeronun kadro olayı yıllardır tartışılan bir olay. Taşeron işi rahmetli Turgut Özal ile geldi ve o günden beri devam ediyor. Aslında emek sömürüsü. Normal işçilerin aldığını ücretin 3’de 1’ini, yarısına veya 4’de 1’ine taşeron çalıştırıyorsun ve bu şirketlerde zenginleşmiş oluyorlar. 696 sayılı KHK ile gelen taşeron uygulaması gerçekten kadroya alma işi benimde beklediğim bir şey değildi. Çünkü bugüne kadar taşeron kadro diye değişik aldatmalar yapılmıştı. Ama bu gerçek bir kadro. Sadece şöyle bir şey var 750 bin taşeron işçisi var bunlardan 450 bin kadarı taşeronlardan kadroya alınacak. Süreç 90 gün kadar sürecek. Bazı kurumlar kapsam içinde bazı kurumlar kapsam dışında. İsterseniz sıralayayım. Bakanlıklardan tamamını kapsam içinde yani bakanlıklara bağlı hastaneler, sağlık bakanlığına bağlı çalışanların hepsi kadroya geçecekler. Devlet üniversiteleri -yani YÖK- Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Türkiye Orta Doğu Anma İdaresi Enstitüsü, Türkiye Sivil Havacılık gibi özel idareler, RTÜK, SBK, BBDK,EPDK ve düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar, Sosyal Güvenlik Kurumu, İş Kurumu, Milli Piyango, Kalkınma ajansların taşeron çalışanların tamamı 90 günlük bir süreç içinde kadroya geçirecekler. PTT, Belediyeler, Devlet Hava Meydanları, Tüdemsaş, Tülomsaş, TCDD, TEDAŞ, Çaykur, et balık gibi kapsam dışında bulunuyor. TRT, Anadolu ajansı, Merkez Bankası kurumlarda kapsam dışında. Burada çalışanlar yine taşeron olarak çalışmaya devam edecekler. Bazı şartlar var tabii. Taşeron olurken emekli statüsünde çalışabilirdin. Hemen emekli olup çalışabiliyordun veya emekliliğin gelmiş ama başlamamışsın emekli olmayı yine çalışabiliyordun. Kadroya geçince bu şansın yok. Taşeronda çalışan emekliler kadroya alınmayacak. Emekliliği gelmiş ama başlamamış olanlar kadroya alınmayacak.  Bunu yine kurum ve kuruluşlar yapacaklar. Birde 657 sayılı devlet memurları kanunun 48. maddesinde ki şartları taşıyor olmak; suç işlememiş olmak, öğrenim şartlarını taşıyor gibi şartlar var. Birde taşeronların bir çoğu muvazaa denilerek  “Aslında ben taşeron olamam lazım kadrolu olmam lazım” diye iş mahkemesine dava açmışlardı çoğu da kazandı bunların.  Bu davalarda feragat ettiklerini belirten bir yazı verecekler. Yine ikinci feragat noktası şu kendileri de ilerde dava açmayacaklarına ve taşeron kadrolarında çalışırken elde ettikleri kıdem tazminatını istemeyecekleri yönünde de bir talepte bulunacaklar sonra kurum kendileri karar verecek, inceleyecekler bunları. Bir de sınav var tabii. Bunu bir sınav olarak düşünmeyelim bir mülakat olarak düşünelim daha açıklanmadı ama muhtemelen sözlü bir sınav gibi olacak. Zaten yıllardan beri çalışan taşeron işçileri herkes birbirini tanıyor. 90 gün içerisinde kurumlar “Evet seni aldım, seni aldım” diyecek.

Her kurum kendisi mi yapacak?

Tezel: Evet kendisi yapacak. Her kurumun taşeronlar ile ihale yapan neyse o birim bu değerlendirmeyi yapacak. Sonra kadroya geçecek. Yani önümüzde daha üç ay var. Hangi tarihten itibaren, 24 Aralık 2017’den itibaren 90 gün içinde bunu 24 Ocak, 24 Şubat, 24 Mart diyebiliriz. Aynı en geç 24 Mart’a kadar bunlar kadroya geçmiş olacaklar. Kadroya geçene kadar üç ay taşeron ücreti almaya devam edecekler ama daha sonra bağlı bulundukları kurumun bir sendika ile toplu iş sözleşmesi var ise o sözleşmeden yararlanacaklar. Ücretleri yaklaşık iki kattan fazla artacağını söyleyebiliriz. Şu anda  net 1400 lira alan birisi varsa bu 2800-3000 liraya çıkacak.

Bu çok ciddi bir gelir.

Tezel: Hem Çok ciddi bir gelir hem de çok ciddi bir gider.  450 bin işçi için aylık 1000 lira deseniz yüksek bir rakama çıkacak. İnan ben beklemiyordum ama hükümeti tebrik ediyorum.

450 bin kişi bu işten etkilenecek bu düzenlemeden. Çok ciddi bir rakam ailesiyle birlikte düşünürsek.

Tezel: Tabii ciddi bir rakam dört kişi düşünsen 1 milyon 600 bin kişi yapıyor. Ailesiyle desen 2 milyon kişi. 2 milyon kişinin sevineceği bir olay yaşıyoruz.

Kısaca bahsettiniz ama bu geçiş sürecinde herhangi bir yaşanabilecek aksaklıklar var mı? Mesela sınav konusunda bazı eleştiriler, çekinceler oluyor. “Acaba siyaset işin içine girecek mi, orada bir eleme yapılacak mı?” Böyle bir şey olabilir mi sizce?

Tezel: Tabii Türkiye’de yaşıyoruz siyaset hayatımızın her alanında. Taşeron işçilerine de “Partiden bir referans getir” diyebilir diye düşünüyorum en azından ama teröre bulaşmamış diğer devletin aleyhine çalışmamış şekilde davrandığı tespit edilenlerin sınav olsa bile çünkü sınavın bir niteliği olmayacak ilkokul mezunu var, orta okul mezunu var, lise mezunu var, üniversite mezunu var, güvenlik görevlisi olarak çalışan var, aşçı olarak çalışan var. Aşçıya ne soracaksınız şimdi. Soracakları sorular biraz dini konular olabilir, biraz milli konular olabilir; “Cumhurbaşkanımız kimdir, namaz vakitlerini biliyor musunuz?” gibi. Dini ve milli konular olabilir diye düşünüyorum. Genel kültür alanında sorular olur diye düşünüyorum.

Taşeron firmaların malzeme satma fırsatı deniyor o nedir?

Tezel: Malzeme satma fırsatı demeyelim zaten o kanunda da görmüşler yüzde 80 ödeyecekler. Yeni taşeron firmalarda zarar etmiş olacaklar. Onlarda ümit ediyorlar ki önümüzde ki bir yıl, iki yıl boyunca sözleşmeler süresince bu şirketler elde edecekleri karları bekliyorlardı. O karları önümüzdeki dönem yüzde 80’i ödenecek. Bu anlamada malzeme kaçırma ihtimali olacağını sanmıyorum böyle bir ihtimal yok. Sağlık bakanlığının hastanesini düşünelim. Laboratuvardasın çalışan beş kişi var onlar zaten kadroya geçecekler. Kimin aracılığı ile çalabileceksin böyle bir süreç olacağını sanmıyorum.

Bir de 4C personelinin 4B personeline geçecek. Onu da açıklar mısınız?

Tezel: Biliyorsunuz özelleştirilen tekel işçilerinin Ankara’da uzun süren bir eylemi olmuştu. 4C dediğimiz mevsimlik, geçici işler kısmıydı. 4C’i tamamen hayatımızdan kaldırıyor. Zaten 4C absürt bir şeydi. Ne iş kanununa tabisin, ne devlet memuru kanunu ana tabisin kendine has şartları olan ama kendine has şartları hep işçi aleyhine çalışan bir şeydi. O tekel olaylarına kadarda ücretleri çok düşük bir şeydi. Asgari ücretten bile daha az bir şeydi -o dönem için söylüyorum- Eylemlerden sonra ilkokul, ortaokul, lise, iki çocuklu, evli, bekar şartlarına göre değişik ücretler ödüyorlar. Artık 4C tamamen hayatımızdan çıkıyor. 4B sözleşmeli memur olacaklar. Aslında 4B’de Turgut Özal’ın getirdiği bir şey. İstisnai bir kadroydu onlar. Ama o istisnai kadroyu asil kadro haline çevirdiler –özelleştiren kurumlar özellikle- 4C’nin kaldırılıp 4B’e geçirilmesi de bu çalışanlarda da aynı durum var; emekliliği hak etmemiş olmak veya emekli olmamış olmak şartları var. Bunlarda başvuru şartı yok. Başvuru şartı olmaksızın 10 gün içinde kurumlar kendiliğinden 4B haline getirecekler. Tazminat ödenmeyecek. Normalde işten çıkarıldıkları zaman “İş Savunma” adı altında bir para alıyorlardı. Tıp ki işçilerin kıdem tazminatı, memurların ikramiyesi gibi her yıl brüt maaş alıyorlardı. O ödenmeyecek. Tabii ki ilerde emekli olduklarından veya işten çıkarıldıklarında ayrıca 4B’den dolayı bu alamadıkları dönemin parasını da elde etmiş olacaklar. Bu arada doğum izninde olan, askerde olan personel var. O personelde sanki başvurmuş gibi   asker dönüşü veya doğum sonrası dönüşte 4B’li olarak istihdam edecekler. Ücretleri artacak. Şöyle örnek vereyim; halen ilk öğretim mezunu, iki çocuklu, hanımı olmayan bir personel geçici personel yani 4C personel net 2600 lira maaş alıyordu şimdi bu durumda alacağı para 2840 liraya kadar çıkmış olacak. Çok yüksek bir artısı olmasa bile 600-700 liralık bir artış ki çalışanlarımız için 600-700 liralık bir artış ciddi bir artış olarak diyebiliriz. Birde bunlar çift maaş alacaklar. 4C’li iken çalıştıktan sonra maaş alıyorlardı ay sonunda 4B’liler çalışmadan alıyorlar. Yani bunlar kadroya geçildiklerinde 10 gün içinde dedik ya  muhtemelen ocak ayının ilk haftasında iki maaş birden alacaklar. Hem 4C maaşı alacaklar hem 4B maaşını alacaklar. İki maaş birden alacaklar. Aylık 5000’e yakın bir maaş alacaklar.

Belediyelerde çalışan çok sayıda taşeron işçileri var. Onların statüsü ne olacak?

Tezel: Onlarda kadro yok yani kadroya alınmayacaklar ama  kadro benzeri bir şey diyebiliriz taşeron şirketler olmayacak yine orada da. Belediyelerin kendilerine ait bağlı kurum ve kuruluşların var bit dediğimiz. O bitlerde istihdam edecekler ama diğer yerde çalışmaya devam edecekler. Örnek veriyorum şu anda Sarıyer Belediyesindeyiz. Sarıyer Belediyesinde 500 tane taşeron işçileri var değişik birimlerde çalışıyorlar. Sarıyer belediyesinin bitlerinin birinde istihdam edilecekler. Oradan görevlendirilecekler.  Burada kim kar edecek? Belediyeler kar edecek. Taşerona verdiği kar payından düşmüş olacak.

O zaman taşeron Türkiye’de büyük ölçüde bitti diyebilir miyiz?

Bitti diyemeyiz. Ben duyumlarına göre söyleyeyim. Gerek partililer arasında, gerek hükümetler arasında görüşürken yine taşeron işçisi almak hakkımız olsun isteniyor. Şundan dolayı devlet memuru olmak sınavla, işçi olmak sınavla ama taşeron işçisi olmak iki dudağının arası da. Gidiyorsun taşeron şirketine “Ali’yi işe al.” diyorsun. Siyasiler içerisinde bu büyük bir vaat ve iş imkanı. Bunu şahsa bağlı bir kadro haline getirdiler. Bu ne demek; SGK’dan ele alalım. Diyelim ki SGK’nın 1000 tane taşeronu olsun –fazla ama 1000 diyelim- bun şu demek 1000 tane taşerondan azalma oldu mu yenisini alma  hakkı olur. Ama bunu şahsa bağlı kadro haline getirdiler. Yani birisinin işi emeklilik veya başka sebeplerden sona ermişse yerine kadrolu işçi alınmayacak. Yani bu 450 bin kişiye torpil geçilmiş oldu.

Bugünden itibaren taşırın işçi sayısı artabilir yani?

Tezel: Evet yine taşeron işçi sayısı o 1000 taneden 100 tanesi bu sene emekli oldu diyelim 900 tane kaldı. 100 taneyi kadrolu işçi almayacaklar yine taşeron işçisi olarak yeni şirketlere almaya devam edecekler. Bu anlamda siyasiler için işçilerin devam etmesi bir anlamda çok iyi. Yani sayıyı istediğiniz zaman arttırabiliyorsunuz. Çünkü ihtiyacım var diyor kurum 1500 çıkarıyorsunuz. 500 tane insan demek. Partiye, bakana, milletvekiline başvurana bir telefon ile işe alıyorsunuz. Bir çözüm yolu onlar için. Şahsa bağlı kadro, kuruma bağlı kadro değil kişi öldüğünde, kişi emekli olduğunda, kişi emekli olduğunda kadro sıfırlanıyor. Yerine işçi alınamayacak yani.

Bu taşeron işçi dediğiniz gibi Özal zamanından beri var ve genelde seçim zamanı öncesinde ve seçime yaklaşıldığı dönemde çok konuşulur. Muhalefet partisinin kesin seçim vaadidir taşeronunu kaldırmak, iktidar partileri de “Eskiden ortak karar vardı kaldıracağız” der. Hep bu tür açıklamalar yapılıyor. Bu sefer gerçekleşti. Bir çok kişi yaklaşan erken seçimin bir öncüsü olarak düşünülüyor. Sizde öyle mi düşünüyorsunuz?

Tezel: Cuma günü asgari ücret açıklanacak ikinci kriter ol olacak. Başta söylemiştim.

Lafınızı kesiyorum, geçen seçimde en büyük tartışma konusu askeri ücretti. Kılıçdaroğlu’nun yaptığı.

Tezel: Kılıçdaroğlu “Bayramda iki maaş vereceğim” dedi “Askeri ücreti 1500 yapacağım” dedi. Tabii bu muhalefet partilerin de vaatleri toplumun kanayan yaralarının üzerinden olduğu için ve onlarda oy depoları olduğu için bunlarda önemliydi. İnanın beklemiyordum ben bu kadro için. Çünkü üç sene önce de Davutoğlu kadro sözü vermişti –kendi başbakanlığı döneminde-  Maliye Bakanı Ağbal açıklama yapmış “Bizim öyle kadro yok demdiler. Dediler ki taşeronlardan çıkaracağız sizle üç aylık anlaşma yapacağız ama ücretleriniz değişmeyecek” demişlerdi. Ücretlerin değişmiyor olması kadronun olmadığı anlamına gelir. Ama burada ücretler değişiyor gerçek bir kadrolu işçi olacaklar. Biz buna 657 sayılı kanunun 4. Maddesinde ki D bendinde ki kamu işçisi diyoruz. 4D’li oldular bunlarda. Beklemiyordum.  750 bin kamu işçisinden 450 bin tanesi kadroya alınınca, ücretleri yaklaşık 2 katı arttırılınca acaba 2018 yılının ortalarına doğru erken seçim olur mu? Sorusu kafamda büyümeğe başladı. Ama Cuma günü asgari ücret açıklandığında bu soru  netleşecek.

Nasıl olursa tam netleşir?

Tezel: Enflasyona yüzde 10-12 dedik. Gerçek rakam 1270 ama Asgari Geçim İndirimi (AGİ) ile birlikte 1400 lira eğer 160 170 liralık bir artış olursa yani 1560-1570 olursa normal bir artış. Ama neti 1800 olursa evet hazirana doğru bir seçim var demektir.  Haziran, mayıs, nisan bilmiyorum ama yılın ilk yarısında tatilden önce seçim var demek benim adıma.

O zaman çok büyük bir çalışan grubunun maaşları artmış olacak. Taşeron işçilerinin kadroya alınmasıyla yaklaşık yüzde 20-25 maaşları artılar, asgari ücretli çalışanlarının da dediğiniz gibi 1400’de 1800’e artarsa orada da bir yüzde 30’a yakın bir rakam çok ciddi bir artış.

Tezel: Üstelik hükümet açısından söylüyorum zor bir dönemden geçiyoruz. Vergi toplamak çok zor –piyasa çok iyi değil-, bütçe açığı artıyor, borçlanma maliyeti artıyor, borçlanma rakamı artıyor bunlarda ek maliyet getirecek. Daha çok borçlanacağız, daha çok yüksek maliyet ile borçlanacağız bütün bunları göze alırsak evet 2018’in ilk yarısında seçim var demek olur.

Siz peki asgari ücret konusunda hangisini daha yakın görüyorsunuz?

Tezel: 1800 görüyorum. Çünkü Türk-İş hükümetten çok ayrı bir kurum değil. Türk-İş 1800 dillendiriyor, Türk-İş’in normalde dillendirilmesi rakam 2500-3000 olmalı veya açlık sınırı olmalı ama kendisi açlık sınırını 2200 açıkladı ama 1800 istiyor. Bu aslında “1800 iste verelim” manasında bir danışıklı dövüş diye düşünüyorum. Bu tabii benim şahsi kanaatim, doğru olmayabilir. Düşüncem bu şekilde.

Çok teşekkür ederiz Ali bey. Taşeron işçilerinin kadroya alınmasını ardından da asgari ücretin ne olabileceğini konuştuk. Cuma günü asgari ücret açıklanıyor herkes öğrenecek. Tabii yüksek olması güzel bir şey. Bizi izlediğiniz için teşekkür ederiz.