Medaipart’da 9 Şubat 2018’de çıkan Rachida eL Azzouzi ve Thomas Cantaloube imzalı yazıyı Haldun Bayrı çevirdi.
Tarihçi, çağdaş İslam uzmanı ve Paris Siyasal Bilimler’de öğretim üyesi olan Jean-Pierre Filiu’nun Généraux, gangsters et jihadistes. Histoire de la contre-révolution arabe (“Generaller, Gangsterler ve Cihadcılar. Arap Karşı-Devriminin Tarihi”) başlıklı kitabı La Découverte tarafından yayımlandı. Hem bilgi dolu hem sürükleyici bu çalışmada Jean-Pierre Filiu, 2011’de kötü bir biçimde Arap Baharı diye adlandırılan demokrasi arayışlarına karşı derhal zincirinden boşanan karşı-devrimin gücünü tasvir ediyor.
Suriye, Irak, Yemen ve Libya’yla birlikte Cezayir ve Mısır’da en basit bireysel ve kolektif özgürlüklere yönelik her türlü atılımı yola getirmek için güvenlik aygıtındaki askerî klikler tarafından tezgâhlanan, olayların akışını saptırma mekanizması üzerine benzeri görülmemiş bir bütünsel tablo sunuyor. Generallerle gangsterler ve cihadcıların tüm demokrasi umutlarını gömmek için ittifak kurduğu bu bölgede bir istisna varsa, o da Tunus’taki demokrasiye geçiş tecrübesi.
“Bugün, akademik literatürde İslamcılık ve cihadcılık üzerinde çok yoğunlaşan bir ilgi var; o baskı aygıtları ise kör noktada kalıyor” diye açıklayan Filiu, 1990’lı yıllarda bilhassa PKK’ya karşı “kirli savaş”ı yürütmek için istihbarat yuvaları, yozlaşmış bir adliye ve örgütlü suç şebekeleri arasındaki bulanık bir işbirliğinin sistemi ele geçirmiş göründüğü Türkiye’de terimleşmiş olan “derin devlet” başta olmak üzere, muhtelif kavramları kullanıma sokuyor.
Şu son yıllarda Arap dünyasında olup bitenleri daha iyi anlamak için, Jean-Pierre Filiu daha eski bir tarihe de uzanıyor ve bugün özellikle Cezayir, Mısır, Suriye ve Yemen’i yöneten diktatörler ile Memlûklar’ı, Ortaçağ İslamı’nda farklı hükümdarlar hizmetindeki azat edilmiş kölelerden müteşekkil o milis güçlerini karşılaştırıyor.
“Arap karşı-devriminin bütün mantığı hayli sadistçe bir mantıktır; çünkü her erkeğin, her kadının yüreğine değişim korkusunu damla damla zerk etmek söz konusudur. Sadece baskıya uğrama korkusunu değil; bizatihi değişim olgusunun katliamlar, saldırılar, cinayetler anlamına gelmesidir. Bu yüzden, bizzat değişim felce uğrar.”
Jean-Pierre Filiu bilhassa “Cezayir kalıbı” diye adlandırdığı olguya uzun bir bölüm ayırıyor: “Kara on yıl Cezayir’deki umutları unufak eden korkunç bir makine gibi işledi. Meçhule doğru bir sıçrama korkusuyla; barışma, uzlaşma, yatışma timsali bir Buteflika’ya yapışılıyor, fakat doğal bir süreç değil bu. Bir toplumun en haşince terbiye edilme şekli. Böyle bir mekanizmaya varmak için ise, ahalinin her gün yaşadığını yaşamayan askerî kliklerin tüm gücü ve tüm yırtıcılığı gerekiyor.”
Jean-Pierre Filiu’nun “Modern Memlûklar, güvenlikçi ve cihadcı mafyalar” başlıklı yazısını okumak için tıklayınız
