On yıl önce, Roman Dobrokhotov, Kremlin’deki bir oditoryumda devlet adamları ve gazetecilerin katıldığı, dönemin Devlet Başkanı Dmitri Medvedev’in konuşma yaptığı bir toplantıda ön sıralarda oturuyordu. Medvedev anayasanın öneminden bahsederken- ki anayasayı Vladimir Putin’in yeniden başkanlık yapabileceği şekilde düzenlemişti- Dobrokhotov ayağa kalktı ve dinleyicilere seslendi.
Berrak ve anlaşılır bir sesle konuşan Dobrokhotov “Bütün insan haklarını ve özgürlüklerini zedeleyen birini neden dinleyelim ki? Bir de bize anayasayı anlatıyor!” dedi.
Wired’ın haberine göre, Dobrokhotov etrafındaki insanların yüzlerini hâlâ hatırladığını söylüyor. “Duymamışlar gibi davrandılar, ama akustik oldukça iyiydi.” Güvenlik görevlileri ağzını kapatıp onu dışarı çıkartırken, Medvedev dinleyicilere genç adamın konuşmaya hakkının olduğunu söyledi.
Bugün, Dobrokhotov sesini daha iyi duyurabiliyor. 35 yaşındaki Moskovalı, bugün Kremlin’in görmezden gelemeyeceği bir şeyi kullanıyor: en tehlikeli gizli casusların sırları.
Geçtiğimiz haftalarda, Dobrokhotov’un yönettiği araştırmacı site The Insider, GRU olarak bilinen Rus askeri istihbarat servisi için çalışmış olan ve ülkesini terk eden Sergei Skripal için planlanan suikastta yer alan üçüncü bir ajanın kimliğini tespit ettiğini iddia etti. Suikast bir kişinin ölümü, Skripal ve kızı dahil diğer üç kişinin de hastaneye kaldırılmasıyla sonuçlanmıştı.
Bunlar, The Insider ve Bellingcat’ın GRU hakkında sadece son zamanlarda yaptığı ifşalar. GRU, Skripal suikastından Fransız ve Amerikan seçimlerini sabote etmeye kadar geniş bir yelpazedeki olaylardan sorumlu tutuluyor.
Dünyanın, GRU’nun bu olaylardaki rolü hakkındaki bilgisi Dobrokhotov’un sitesi ve Bellingcat’ın iş birliğinden geliyor. The Insider, Fransa’daki seçimler öncesinde başkan adayı Emmanuel Macron’un e-postalarının sızdırılmasından sorumlu olan GRU özel birimini bile ifşa edecek şekilde haber yaptı. Dobrokhotov, Malezya Havayolları’na ait uçağın Ukrayna hava sahasındayken düşürülmesinde parmağı olan iki Rus askerin kimliğinin belirlenmesine de yardım etti.
Dobrokhotov, FSB ya da SVR gibi diğer Rus istihbarat teşkilatlarıyla karşılaştırıldığında çok daha opak (şeffaf olmayan) bir servis olan GRU’yu hedef almak gibi bir karar almadıklarını söylüyor: “Bir olayı soruşturmaya başlıyoruz ve arkasından bir GRU görevlisi çıkıyor. Sonrasında, çok farklı bir olayı soruşturuyoruz ve arkasından yine bir GRU görevlisi çıkıyor.”
Son dönemdeki ifşalarda bütün uluslarası prestiji Bellingcat toplarken, Dobrokhotov ve ekibinin payına risk ve tehlike düşüyor. Bellingcat’ın araştırmacılarının tersine, The Insider’ın ekibi ifşa ettikleri bazı görevlilerle iç içe yaşamak zorunda. Ancak bu yakınlık, Bellingcat’ın hiçbir şekilde ulaşamayacağı ayrıntılara ulaşabilmelerini sağlıyor.
Muhaliflikten dedektifliğe
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Gazeteci olmadan önce, Dobrokhotov hayatını Rus hükümetinin sansür uygulamalarını ve yolsuzluğunu protesto etmekle geçiriyordu. İlk protestosunu üniversitedeyken Kremlin’in devlet televizyonu NTV’yi ele geçirmesine karşı yaptı. Sonrasında Putin destekçisi Nashi adlı gençlik örgütüne karşı “Biz” adlı muhalif grubu kurdu. Ayrıca, bütün 2012 kışı boyunca insanların beyaz giyindiği ve el ele tutuştuğu protestolar gibi etkinliklerin düzenlenmesine de önayak oldu.
Bellingcat’da işbirliği yaptığı gazetecilerden Aric Toler,
Dobrokhotov için “Eğer 1880’de doğmuş olsaydı, çara bomba atanlardan biri o olurdu” diyor.
Araştırmacı gazeteci olmadan önce Moskova’daki anti-Putin gençlik hareketinin başında olan Dobrokhotov, 2013’te doktorasını bitirip, artık gençlik etkinliklerinde yer almayacak kadar büyüdüğünü düşününce tam zamanlı gazeteciliğe geçiş yapmış: “Dışarıda büyük protestolar yapabilecek bir ton insan var, ama araştırmacı gazetecilik alanında bu kadar insan yok.”
Katillerin peşinde
Dobrokhotov’un Bellingcat’la işbirliği geçen yıl, Twitter’da Bulgar Bellingcat araştırmacısı Christo Grozev’in paylaştığı Karadağ’daki bir GRU görevlisine ne olduğu hakkındaki fotoğrafa yorum yapmasıyla başladı. Karşılıklı bilgi paylaşmaya başladıktan aylar sonra, Karadağ’ın NATO destekçisi hükümetine karşı darbe planladığına inanılan üç GRU ajanının kimliğini saptadılar.
Aynı günlerde, Ukrayna istihbarat servisi ve Hollanda hükümeti, Ukrayna üzerinde uçan Malezya Havayolları’na ait uçağın düşürülmesine dair Rusya destekçisi askerler arasındaki telsiz konuşmalarını kamuoyuyla paylaştı. Bellingcat ve The Insider kayıtlardaki isimlere bakarak, sözü geçen askerlerin olaya karışmış olabileceklerine inandıklarını söyledi. Dobrokhotov onları aradığında ilk başta kendini dost bir gazeteci olarak, sonrasındaysa anketçi olarak tanıttı. Bellingcat ve The Insider sonrasında adli güvenlik teknikleriyle olarak ses kayıtlarını aramalarla eşleştirip iki GRU görevlisinin kimliğini saptadı; Nikolay Kaçev ve Oleg Ivannikov.
Sadece aylar sonra, 2018 Eylül’ünde, İngiltere polisi Salisbury’deki eski GRU ajanı Sergey Skripal’a yapılan suikast ile ilgili güvenlik kamerası görüntülerini paylaştı. Bellingcat ve The Insider sızdırılmış olan Rus pasaportlarını, uçuş bilgilerini, araba kayıtlarını taramaya başladı. Ekip hipotezlerini GRU’nun genellikle kullandığı strateji üzerine inşa etti: Ajanların soy isimleri genellikle sahteyken, isimleri ve ikinci isimleri gerçekti.
Şaşırtıcı biçimde, iki görevli için de eşleştirme yapabilmişlerdi ve gerçek kimliklerini de saptamışlardı: Alexander Mişkin ve Anatoliy Çepiga (Aynı teknik sayesinde aylar sonra, operasyona katılan üçüncü ajan olan Sergeyev’i de tespit edeceklerdi).
Rus ruleti
Ancak Dobrokhotov’un takımı seri GRU ifşalarına devam ederken, soru şu oluyor: Servisin casus ve katillerinin ifşasını kendileri de hedef olmadan daha ne kadar devam ettirebilirler? Dobrokhotov, devlet sırlarını sızdırmaktan kolaylıkla tutuklanabileceğini ama şimdiye kadar herhangi bir suçlamayla karşı karşıya kalmadığını söylüyor. Rus hükümeti suçlamaları Bellingcat üzerine yoğunlaştırırken, sitenin yabancı istihbarat örgütlerinin bir işi olduğu açıklamasını yaptı.
Bellingcat’tan Grozev “Ne zaman bir haberin yayınlanmasının arifesinde benimle ya da başka biriyle Avrupa’da buluşsa, Roman’ı ortalık sakinleşene kadar Rusya’ya gitmeyip burada kalması için ikna etmeye çalışıyoruz ama hiçbir zaman kalmıyor. Bir hikâyenin çıkması için her şeyini feda edebilir” diyor.
Dobrokhotov ise kendince önlemler aldığını söylüyor. Konuşmalarını şifreliyor, mümkün olduğunca yüz yüze görüşüyor, boş caddelerde yürümemeye çalışıyor; telefonunun takip edildiği ve evinde böcek olduğu varsayımıyla çalışıyor.
Ne olursa olsun, Insider’ın tutuklanma ya da ölüm tehlikesiyle bile değişmeyeceğini söylüyor: “Eğer işimi değiştirip başka bir şey yapmaya başlasaydım, daha gerçek bir kavga görmeden çekilmiş olurdum.”
“Hapsi ve çok küçük bir ihtimal olan öldürülmeyi göze aldım. Niye korkayım ki?”
Şansını İkinci Dünya Savaşı’nda görev alan büyükbabalarıyla kıyaslayan Dobrohkotov, cephedeki askerlerin çok az şansı olduğunu söylüyor (savaş başlangıcında 18 yaşında olan erkeklerin yüzde 40’ı öldürülmüştü). “Hapse atılmayı ve çok küçük bir ihtimal olan öldürülmeyi göze aldım. Niye korkayım ki?” diye soran gazeteci, “Bugünkü faşizme karşı savaşma sorunu o zamankiyle aynı, ülkenin özgürlüğü ve çocuklarımızın geleceğiyle alakalı” diyor.
