Geçen hafta dünyada yaşanan gelişmeler (27 Ağustos-2 Eylül 2018): NAFTA görüşmeleri, Kuzey Kore konusunda ABD-Çin gerilimi, İngiltere’nin Tahran temasları

Geçen hafta gün gün öne çıkan başlıklar:

27 Ağustos

• ABD ile Meksika, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) şartlarının yenilenerek sürdürülmesi hususunda anlaşmaya vardı. NAFTA’ya taraf olan üçüncü ülke Kanada ile müzakereler devam ediyor.
• Almanya Şansölyesi Angela Merkel ve ABD Başkanı Trump telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede, Suriye’deki son durumun, İdlib’deki gelişmelerin ve Şam yönetiminin düzenleyeceği olası bir askeri operasyonun yol açabileceği mülteci dalgasının ele alındığı açıklandı.
• Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, ABD’nin Rusya, Çin ve Türkiye’ye yönelik yaptırımlarının Almanya ve Avrupa’yı olumsuz etkileyeceğini, Washington’un tek taraflı politikalarına karşı küresel seviyede denge unsuru olmaları gerektiğini söyledi.
• ABD, Sergey Skripal ve kızının Londra’da zehirlenmesi olayında sorumluluğu olduğu tespitiyle Rusya’ya uygulamaya karar verdiği yaptırımları yürürlüğe koydu. Kremlin ise, gerekli adımların atılacağını açıkladı.
• Planlanan Pyongyang ziyareti ABD Başkanı Trump’ın son dakika müdahalesi ile ertelenen Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun, Japon ve Güney Koreli mevkidaşları ile telefon görüşmesi gerçekleştirerek, Kuzey Kore konusunu ele aldığı bildirildi.
• ABD Başkanı Trump ile Kenya Devlet Başkanı Uhuru Kenyatta, Beyaz Saray’da bir araya geldi. Görüşmede iki ülke arasındaki ticaret ve güvenlik alanlarındaki işbirliği ele alındı.
• Rusya Savunma Bakanlığı, ABD’nin Suriye’deki hükümet güçlerini hedef alacak bir saldırıya hazırlandığı yönünde işaretler bulunduğunu açıkladı.
• İngiltere Başbakanı Theresa May ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir telefon görüşmesi gerçekleştirdikleri açıklandı. Görüşmede, Suriye’deki gelişmelerin ve Türkiye ekonomisinin ele alındığı bildirildi.
• Almanya’nın Chemnitz şehrinde aşırı sağcı gruplar ile onları protesto eden sol görüşlü göstericiler karşı karşıya geldi. Olaylar, geçen hafta Suriye ve Irak kökenli iki göçmen arasında çıkan kavgada bir Almanın bıçaklanmasının ardından aşırı sağcı grupların protesto için sokağa çıkmasıyla başladı.
• Fransa Başbakanı Edouard Philippe, kabineden, İngiltere ile AB arasında devam eden Brexit müzakere sürecinin bir anlaşmaya varılamadan tamamlanması durumunda devreye sokulacak bir acil planı üzerinde çalışılması talebinde bulundu.
• İran’ın ABD yaptırımlarına yönelik açtığı dava, Uluslararası Adalet Divanı’nda görülmeye başlandı. İran ABD yaptırımlarının derhal kaldırılmasına ilişkin bir karar çıkmasını, dava süresince yaptırımların dondurulmasını talep ediyor.
• İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, nükleer anlaşmaya ilişkin tüm taahhütlerini yerine getirdiklerini ve ABD’nin yokluğunda anlaşmanın sürdürülebilmesi için diğer tarafların hızla somut adımlar atması gerektiğini ifade etti. Ruhani, Avrupa’dan bankacılık kanallarının açık tutulmasını ve petrol satışlarının garanti edilmesini talep etti.
• İki günlük resmi bir ziyaret kapsamında Suriye’de bulunan İran Savunma Bakanı Emir Hatemi, Suriyeli mevkidaşı Ali Abdullah Eyüb ile bir araya geldi. Taraflar, Suriye ordusunun yeniden yapılandırılması ve askeri işbirliğinin derinleştirilmesi konusunda anlaşmaya vardı.
• Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kotzias, Çin ziyareti kapsamında Dışişleri Bakanı Wang Yi ile bir araya geldi. Buluşmada Yunanistan’ın, Pekin’in Kuşak ve Yol Projesi kapsamındaki konumu değerlendirildi. Çin’in, proje kapsamında Yunanistan ile enerji, ulaştırma ve hizmet sektörlerinde işbirliğini artıracağı açıklandı. Taraflar, Kuşak ve Yol İnisiyatifi Anlaşma Muhtırasını imzaladı.
• Kolombiya’da, 7 maddelik yolsuzluk karşıtı önlem paketine ilişkin referandum, oy kullanan sayısının yeter düzey olan 12 milyon 140 bin rakamının altında kaldığı için geçersiz sayılacak.
• Fransa, Mali’de düzenlenen bir operasyonda IŞİD’in Batı Afrika’daki üst düzey bir yöneticisini öldürdüğünü açıkladı.
• Birleşmiş Milletler (BM), Myanmar ordusunun ülkedeki Rohingya Müslümanlarına karşı yürüttüğü operasyonların soykırım niyeti taşıdığını açıkladı. Konuya ilişkin soruşturma raporunda, genelkurmay başkanı ile beş generalin yargılanması gerektiğini belirtildi.

28 Ağustos

• ABD Savunma Bakanı James Mattis, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi almasının Washington yönetimini endişelendirdiğini ifade etti.
• ABD Başkanı Donald Trump, Evangelist topluluğun önde gelen liderleri ile Beyaz Saray’da bir araya geldi.
• İngiltere Başbakanı Theresa May, Güney Afrika, Nijerya ve Kenya’yı da içine alan Afrika turuna çıktı. May’in ajandasındaki ana gündem maddesi Brexit sonrası İngiltere ile Afrika ülkelerinin ikili ticari ilişkilerinin düzenlenmesi. Son beş yıl içerisinde Afrika turuna çıkan ilk İngiltere Başbakanı olan May’in ilk durağı Güney Afrika oldu.
• Fransa Çevre Bakanı Nicolas Hulot, iklim değişikliği ve çevre politikaları konusunda yetersiz kalınması gerekçesiyle istifa ettiğini açıkladı.
• İtalya İçişleri Bakanı Matteo Salvini, Fransa’nın mülteci sorunu konusunda daha fazla sorumluluk alması ve sınırlarını daha fazla sayıda insana açması gerektiğini ifade etti.
• Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Avrupa’nın yeni bir Avrupa Komisyonu’na ihtiyacı olduğunu, Avrupa Birliği’nin göçmen politikalarını sertleşmesi gerektiğini belirtti.
• Danimarka Başbakanı Lars Lokke Rasmussen, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ziyareti sonrasında yaptığı açıklamada, Danimarka’nın Avrupa savunma mimarisinde yer almak istediğini belirtti.
• Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, gelecek ay 1981 yılında bu yana yapılmış en geniş askeri tatbikatın gerçekleştirileceğini duyurdu. Çin ve Moğolistan’ın da yer alacağı Vostok-2018’e yaklaşık 300 bin asker, binden fazla savaş uçağı, iki Rus deniz filosu ve tüm hava indirme birlikleri katılacak.
• Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Suriye’de cihatçıların kontrolündeki tek bölge olan İdlib’de silahlı unsurların liderleriyle görüşmeler yürütmeye devam ettiklerini açıkladı.
• Hakkında verilen ortak gensoruya yanıt vermek için İran Meclisi’nde milletvekillerinin önüne çıkan Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Meclisi ikna edemedi. Ruhani’nin yanıtlarını tatmin edici bulmayan milletvekillerinin konuyu yargıya taşıdıkları duyuruldu. Mahkemenin vereceği karara göre, Ruhani’nin görevden azledilme süreci başlayabilir.
• Irak, İran ile yapılacak finansal işlemlerde ABD yaptırımlarından muaf tutulmak konusunu görüşmek için Washington’a bir müzakere heyet göndereceğini açıkladı.
• Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başbakanı Neçirvan Barzani ile ABD Başkanı Trump’ın IŞİD ile Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk, Irak’ta yeni hükümet kurma girişimlerini görüştüğü duyuruldu.
• Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, Mısır, Fransa, Almanya, Ürdün, Suudi Arabistan, İngiltere ve ABD’yi Suriye anayasası taslağı üzerinde ortak istişarelerde bulunmak için 14 Eylül’de Cenevre’ye çağırdı. ABD Dışişleri Bakanlığı, görüşmelere bir heyetin gönderileceğini duyurdu.
• Peru, Venezüela’daki ekonomik durum nedeniyle ülkelerini terk eden insanların sayısındaki artış nedeniyle, ülkeyle olan kuzey sınırında acil durum ilan etti.

29 Ağustos

• İran’da, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve hükümet üzerindeki siyasi baskı artıyor. Çalışma Bakanı ile Ekonomi ve Finans Bakanının azledilmesinden sonra, Meclis, Eğitim Bakanının görevden uzaklaştırılması için harekete geçti. Bir grup milletvekili de Endüstri, Maden ve İş Dünyası Bakanı hakkında gensoru verdi.
• İran’ın dini lideri Ali Hamaney, ABD’nin çekildiği nükleer anlaşmanın bir amaç değil araç olduğunu ve ülkenin çıkarlarına hizmet etmediği sonucuna varmaları durumunda kendilerinin de anlaşmadan ayrılabileceklerini söyledi. Anlaşmanın Avrupalı taraflarından ümitli olmadığını belirten Hamaney, bu ülkelerin İran’ın yaptırımlardan gördüğü ekonomik zararın önüne geçemeyeceğini ifade etti.
• İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, Ankara’da yaptığı açıklamada, ABD’nin başka ülkelere uyguladığı baskının, söz konusu ülkelerin ilişkilerinin güçlenmesine imkân tanıyacağını ifade etti.
• Suriye sorununa ilişkin Türkiye-İran-Rusya üçlü liderler zirvesinin, 7 Eylül’de Tahran’da düzenleneceği açıklandı. Üç liderin Suriye konulu görüşmeleri, ilk önce Soçi ve ardından Ankara’da yapılmıştı.
• Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye’nin tamamı cihatçı unsurlar kontrolünde bulunan son bölgesi İdlib’deki silahlı grupların tasfiye edilmesi gerektiğini söyledi.  Lavrov, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin de bulunduğu İdlib’deki silahlı gruplar ile muhalif grupları birbirinden ayırmak için Türkiye ile diyalog içinde olduklarını belirtti.
• ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Kuzey Kore ziyaret planının ertelenmesine rağmen, Pyongyang ile temasları sürdürmeye hazır olduklarını söyledi. ABD Başkanı Donald Trump da Kuzey Kore ile diplomasi cephesinde işlerin olumlu seyrettiğini ifade etti.
• Almanya İçişleri Bakanı Horst Seehofer ile Savunma Bakanı Ursula von der Leyen düzenledikleri ortak basın toplantısında, iki bakanlığın ortaklığında siber güvenlik araştırmaları üzerine odaklanacak yeni bir birim kurduklarını duyurdu. Proje, Avrupa güvenlik mimarisini siber güvenlik alanında tahkim etmeyi ve ABD’den bağımsızlaştırmayı amaçlıyor.
• Kanada, ABD ile Meksika arasındaki ikili anlaşmaya varılmasının ardından NAFTA müzakerelerine katılma kararı aldı. Kanada Dışişleri Bakanı Chrysta Freeland, Meksika’nın ABD’ye verdiği tavizlerin ağır olduğunu, fakat anlaşmanın yenilenmesini önemsedikleri için kendilerinin de masaya oturacağını açıkladı.
• İngiltere Brexit Bakanı Dominic Raab, Brexit sürecinin Avrupa Birliği ile bir anlaşmaya varılamadan sonlanması durumunda ortaya çıkabilecek risklere karşı hazırlandıklarını açıkladı. AB Brexit Başmüzakerecisi Michel Barnier, Brexit sonrasında İngiltere ile ilişkilerini olabildiğince yakın seviyede sürdürmek istediklerini fakat bu ilişki modelinin Avrupa ortak pazarının bütünlüğünü bozacak şekilde gelişmesine izin vermeyeceklerini ifade etti.

30 Ağustos

• ABD Başkanı Donald Trump, Kore Yarımadası’nı nükleer silahlardan arındırmak için Kuzey Kore ile devam eden müzakere sürecinde meydana gelen yavaşlamadan Çin’i sorumlu tuttu. Pyongyang yönetiminin Pekin tarafından baskı altında tutulduğunu söyleyen Trump, Çin’in Kuzey Kore’ye sağladığı yardımlarının sürece katkı sağlamadığını belirtti. ABD Başkanı, Güney Kore ve Japonya’nın katılımıyla her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen üçlü ortak tatbikatın bu yıl yapılmayacağını, ancak şartların gerektirmesi durumunda daha geniş çaplı bir faaliyetin düzenlenebileceğini söyledi.  
• Çin Dışişleri Bakanlığı, ABD Başkanı Trump’ın Kuzey Kore ile Çin ilişkileri hakkında açıklamalarını “sorumsuzluk” olarak niteledi.
• ABD Başkanı Trump, Ticaret Bakanı Wilbur Ross’a çelik-alüminyum ek vergilerinde gerekli durumlarda muafiyet uygulama yetkisi veren iki beyanname imzaladı.
• Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Pekin’e resmi ziyaret gerçekleştiren Sierra Leone Devlet Başkanı Madda Bio ile bir araya geldi. Madda Bio, Çin’in Kuşak ve Yol projesinde etkin şekilde yer almanın yanı sıra, iki ülke arasında eğitim, balıkçılık, sağlık ve altyapı tesisleri gibi alanlardaki işbirliğini derinleştirmeyi arzu ettiklerini belirtti.
• ABD ile Kanada’nın, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) yenilenmesi konusunda ilerleme sağladığı belirtildi. Tarafların cuma gününe kadar bir anlaşmaya varılması hususunda iyimser oldukları kaydedildi. 24 yıllık anlaşmanın yenilenmesi konusunda ABD ve Meksika pazartesi günü anlaşma sağlamıştı.
• Arjantin, ulusal para birimi pesonun dolar karşısında hızla değer kaybetmesinin ardından, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile anlaşılan 50 milyar dolarlık kredinin erken serbest bırakılmasını talep etti. Arjantin Merkez Bankası, pesodaki değer kaybının önüne geçmek için politika faizini 1,500 baz puan artırarak yüzde 45’ten yüzde 60’a çıkardı. Buna rağmen pesonun gün içerisinde dolar karşısında beşte bir oranında değer kaybı önlenemedi.
• Birleşmiş Milletler Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, İdlib’de yüksek sayıda yabancı savaşçı bulunduğunu ancak kente yönelik bir askeri operasyona başlamadan önce insani koridorların açılmasına öncelik verilmesi gerektiğini söyledi. Mistura, kente yapılacak olası askeri operasyonunun kimyasal savaşa yol açabileceği uyarısında bulundu.
• Kremlin Sözcüsü Dimitriy Peskov, İdlib’in bir terör barınağına dönüştüğünü ifade etti; bu tehdide karşı önlem alınması gerektiğini, eylemsizlik halinin bölge için risk yaratabileceğini belirtti. Rusya’nın Akdeniz’de cumartesi günü gerçekleştireceği tatbikatın da Suriye’deki mevcut durum nedeniyle ortaya çıkan bir gereklilikten dolayı yapıldığını açıkladı.
• Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Moskova’da Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim ile bir araya geldi. Ortak basın toplantısında konuşan Lavrov, “Yabancı partnerlerimizi İdlib’de ateşle oynamamaları konusunda uyardık” dedi. Lavrov, Şam yönetimiyle İdlib’deki muhalifler ile silahlı unsurları birbirinden ayırmak için ortak çalışma yürüttüklerini açıkladı.
• Rusya’nın ABD Büyükelçisi Anatoly Antonov, İdlib’deki cihatçı unsurların İngiliz güçlerinin desteğiyle provokasyon hazırlığında olduğunu açıkladı.
• Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), İran’ın 2015 yılında P5+1 ülkeleriyle (BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi 5 ülke ve Almanya) imzaladığı Kapsamlı Müşterek Eylem Planı anlaşmasının şartlarına riayet etmeyi sürdürdüğünü açıkladı. ABD’nin çekilmesinin ardından anlaşmanın geleceğine dair belirsizlik sürerken, İran cephesi imzacı ülkelerin somut adımlar atmasını bekliyor. İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, İran’ın için tek seçeneğin anlaşmaya bağlı kalmak olmadığını ifade etti.
• Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Avrupa Birliği’nin özellikle savunma konularında Türkiye ile stratejik ilişkilere sahip olması gerektiğini ifade etti. Rusya hakkında konuşan Macron, savunma, siber güvenlik ve stratejik işbirliği cephelerinde Brüksel ile Moskova arasında yeni bir ortak yapının tasarlanabileceğine inandığını belirtti.  
• Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s (S&P), Rusya, Brezilya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika tarafından kurulan BRICS Kalkınma Bankası’nın notunu yükseltti. Uzun dönem yatırım derecesi notunu AA+, kısa dönem notunu da A-1+’a çıkardı.

31 Ağustos

• ABD Başkanı Donald Trump, rahip Andrew Brunson’ın serbest bırakılma talebinin reddedilmesinden dolayı kişisel olarak Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kendisini hayal kırıklığına uğrattığını ifade etti.
• ABD ile Kanada arasında başlayan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) yenilenmesine yönelik müzakere, tarafların bir mutabakata varamamasının ardından sona erdi. 
• ABD Başkanı Trump’ın, Çin’den alınan 200 milyar dolar hacmindeki ürüne ek gümrük vergisi getirmeye hazırlandığı iddiaları basına yansıdı. Şirketlerin ve kamuoyunun, yönetim tarafından değerlendirilmekte olduğu açıklanan ek vergi uygulanacak ürünler paketine ilişkin görüş bildirme süresi 6 Eylül’de dolacak. Başkanın süre dolduktan sonra söz konusu ek vergi paketini yürürlüğe koymak istediği belirtiliyor.
• ABD Başkanı Trump, ülkesini Dünya Ticaret Örgütü’nden (WTO) çekme tehdidinde bulundu.
• Rusya, ABD Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ile sözleşmenin sonlanması nedeniyle Nisan 2019’dan itibaren ABD’li astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşımayacağını duyurdu.
• Suriye ordusunun İdlib’e operasyon düzenleyeceğine dair işaretler daha belirgin hale geliyor. Konuya ilişkin uluslararası diplomasi trafiği hız kazanmış durumda. Türkiye’nin operasyonunun önüne geçmek için, İdlib’i ağırlıklı olarak kontrolünde bulunduran Hayat Tahrir El Şam ile görüştüğü iddia edildi. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD’nin bölgedeki cihatçı gruplara dair Rusya, Türkiye ve İran ile istihbarat paylaşımı yapması gerektiğini, Şam yönetiminin bölgeye yapacağı bir operasyonun büyük bir insani kriz yaratma riski bulunduğunu ifade etti.
• Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Moskova’nın Suriye’nin İdlib bölgesinde uluslararası toplumdan saklayacağı bir gizli ajandasının olmadığını; Suriye’nin egemen bir devlet olduğunu ve Şam yönetiminin topraklarındaki silahlı cihatçı gruplara müdahale etme hakkına sahip olduğunu belirtti. İdlib’de provokasyon amaçlı kimyasal saldırı olabileceği uyarısında bulunan Lavrov, Rusya’nın Akdeniz’de cumartesi günü gerçekleştireceği tatbikatın da uluslararası hukuka uygun olduğunu ifade etti.
• İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, Kapsamlı Müşterek Eylem Planı anlaşmasının sürdürülebilmesi için ABD dışındaki imzacı ülkelerin taahhütlerini yerine getirmeleri gerektiğini, özellikle ekonomik finansal ilişkiler konusunda bu ülkelerden somut adımlar beklediklerini açıkladı.
• İngiltere’nin Ortadoğu’dan Sorumlu Devlet Bakanı Alistair Burt, 2 gün sürecek Tahran ziyaretine başladı.  
• Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’ın İran nükleer anlaşmasının sürdürülebilmesi için Tahran’ın balistik füze kapasitesini, Suriye ile Yemen’deki askeri varlığını gözden geçirmesi ve yeniden bir müzakere sürecine hazırlanması gerektiğine ilişkin açıklamasına Tahran’ın yanıtı olumsuz oldu. Dışişleri Bakanlığı, Fransa’yı ABD’nin yörüngesinde hareket etmekle itham etti.
• Irak Başbakanı Haydar el İbadi’nin Haşdi Şabi’nin milis kuvvetlerinin komutanını görevden aldığı açıklandı.
• Güney Kore, Kuzey Kore ile eylül ayı içerisinde gerçekleştirilmesi planlanan liderler zirvesine ilişkin düzenlemelerin konuşulması için, bir delegasyonun 5 Eylül’de yola çıkacağını açıkladı.
• Japonya Savunma Bakanlığı, 1 Nisan’da başlayacak yeni mali yıl için 48 milyar dolar rekor bütçe talebinde bulundu. Onaylanması durumunda ülke yıl üst üste savunma bütçesinde artışa gitmiş olacak.  
• İngiltere Brexit Bakanı Dominic Raab ile görüşmesinin ardından konuşan Avrupa Birliği Brexit Başmüzakerecisi Michel Barnier, 18-19 Ekim tarihlerinde Brüksel’de gerçekleştirilecek AB Liderler Zirvesi’nden önce, Londra ile bir anlaşmaya varılmasının söz konusu olabileceğini, kasım ayına kalınmasının da mümkün olduğunu açıkladı. Barnier, Brexit sürecinin bir anlaşmayla tamamlanabilmesi için İngiltere’nin, İrlanda sınırı konusunda kendisini bağlayıcı bir çerçeveyi kabul etmesi gerektiğini söyledi. İkili, savunma alanında Brexit sonrası ilişki biçimine dair önemli mesafe kaydettiklerini ifade etti.
• Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, ABD’nin Filistin’e sağladığı 200 milyon dolar insani yardımı kesmesinin yarattığı açığın bir bölümünün kendileri tarafından kapatılacağını açıkladı. Berlin, Birleşmiş Milletler Filistinli Mültecilere Yardım Ajansı’na (UNRWA) yıllık 81 milyon euro destek sağlıyor.
• Bulgaristan’da 17 kişinin ölümüne yol açan trafik kazasının ardından Ulaştırma Bakanı, Bölgesel Geliştirme Bakanı ve İçişleri Bakanı istifa etti.

1 Eylül

• ABD ile Kanada arasında yürütülen Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) yenilenmesine ilişkin müzakerelerde tarafların mutabakata varamamasının ardından ABD Başkanı Donald Trump, Meksika ile ikili bir anlaşma imzalayacağını ABD Kongresi’ne bildirdi. Trump, Kanada’nın NAFTA’da olmasının bir gereği olmadığını söyledi, ABD Kongresi’ni ticaret müzakerelerine müdahalede bulunmaması yönünde uyardı, aksi takdirde üçlü NAFTA anlaşmasından tamamen çekileceğini ifade etti.
• ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, İran’ın Irak’ta yakın olduğu yerel unsurlara balistik füze sevkiyatı yapmasından endişe duyduklarını, bunun uluslararası hukuk karşısında Irak’ın egemenlik haklarının ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK)  2015 İran Nükleer Anlaşması’nın temelini oluşturan 2231 nolu kararına ihlali anlamına geldiğini ifade etti. 12 Mayıs’ta gerçekleştirilen seçimlerin ardından halen hükümet kurma çalışmalarının devam ettiği Irak’taki siyasi liderleri biran önce görüşmeleri tamamlamaya davet etti.
• ABD Başkanı Donald Trump’ın IŞİD ile Mücadele Özel Temsilcisi Brett McGurk, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) eski başkanı ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Genel Başkanı Mesud Barzani ile Erbil’de bir araya geldi. Görüşmede Irak’ta sürdürülen hükümet görüşmelerinin ele alındığı açıklandı.
• ABD Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey ile beraberindeki heyetin Suriye’deki son durum ve İdlib konusunu ele almak için Türkiye, İsrail ve Ürdün’ü ziyaret edeceğini açıkladı.
• Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Kasım ayında Paris’te gerçekleşebileceği basına yansıyan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ABD Başkanı Trump zirvesi hakkında kesin bir şey söylemek için henüz erken olduğunu ifade etti.  
• İran Dışişleri Bakanlığı, ülkenin Irak’taki Şii vekil gruplara balistik füze transferi gerçekleştirdiği yönünde çıkan haberlerin kesinlikle gerçeği yansıtmadığını açıkladı.
• İngiltere’nin Ortadoğu’dan Sorumlu Devlet Bakanı Alistair Burt ve İngiltere’nin Suriye Özel Temsilcisi Martin Longden 2 gün sürecek Tahran ziyaretleri kapsamında temaslarda bulundular. Nükleer anlaşmasının sürdürülmesi, Suriye konusu, İdlib’te bir operasyona yönelik endişeler dışında İran’da tutuklu bulunan İngiliz vatandaşlarının bırakılması da temaslarda ele alınan başlıklar arasındaydı.
• İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, Fransız mevkidaşı Jean-Yves Le Drian ile telefon görüşmesi yaptı. Zarif, Le Drian’ın, hafta içi yaptığı, Nükleer anlaşmanın sürdürülebilmesi için İran’ın balistik füze kapasitesini, Suriye ve Yemen’deki askeri varlığını müzakere etmeye hazır olması yönündeki açıklamasını açık şekilde reddetmişti. Zarif, görüşme sonrasında yaptığı açıklamada, bir kez daha, Avrupa ülkelerinin nükleer anlaşma kapsamında üzerlerine düşenleri yapmalarını beklediklerini ifade etti.  
• İran-Irak Ticaret Odası, Tahran ve Bağdat’ın karşılıklı ticarette dolar kullanmama kararı aldığını ve ticaretin avro, riyal ve dinarla yapılacağını açıkladı.
• Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, İngiliz Gizli Servisi’nin Suriye’nin İdlib kentinde Beyaz Baretliler örgütü aracılığıyla bölgeye kimyasal silah taşıyan El Nusra Cephesi’ne yardım ettiğini iddia etti.
• Nijerya’nın kuzeyinde bir askeri üsse saldırı düzenleyen cihatçı militanların 30 askeri öldürdüğü kaydedildi. Saldırının 2016 yılında Boko Haram yapısından ayrılan Batı Afrika İslam Devleti örgütü tarafından gerçekleştirildiği düşünülüyor.
• Ürdün, ABD’nin Filistin’e sağladığı finansal yardımı kesmesinin sadece radikalizmin artmasına yol açacağını ve Orta Doğu’da barışın tesis edilmesine zarar vereceğini açıkladı.
• Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri koalisyonu tarafından kurulan komisyon Yemen’in Sada kentinde bir otobüse düzenlenen ve saldırıda hataların yaşandığını kabul etti. Uluslararası Kızılhaç örgütü, 9 Ağustos’ta gerçekleşen saldırıda 51 kişinin öldüğünü, 79 kişinin yaralandığını; ölenlerin 40’ının ve yaralıların 56’sının çocuk olduğu açıklamıştı.
• Brezilya Yüksek Seçim Kurulu, yolsuzluk suçundan hapiste bulunan eski Devlet Başkanı Lula Da Silva’nın devlet başkanlığı seçimlerinde aday olamayacağına dair hüküm verdi. Lula Da Silva’nın avukatları kararı Anayasa Mahkemesi’ne taşıyacaklarını açıkladı.
• Hindistan, Nepal’in başkenti Katmandu ile Hindistan sınırı arasında demiryolu inşaatı projesine destek olacağını açıkladı. Bengal Körfezi Çok Sektörlü Teknik Ekonomik İşbirliği İnisiyatifi (BIMSTEC) zirvesinde bir araya gelen Hindistan Başbakanı Narendra Modi ile Nepal Başbakanı K.P. Sharma Oli 130 km uzunluğundaki hat için anlaşma imzaladı. Proje, denize kıyısı olmayan bir kara ülkesi Nepal için büyük önem taşıyor.

2 Eylül

• ABD Savunma Bakanlığı, Pakistan’a Müttefik Destek Fonu (CSF) kapsamında sağlanacak 300 milyon dolar yardımın kesileceğini duyurdu. ABD Kongresi bu yıl başında ülkeye sağlanacak 500 dolar yardımın kesilmesini yönünde karar almıştı. ABD, Pakistan’a 2002 yılından bu yana 33 milyar dolar finansal yardım sağlamış, bu yardımın 14 milyar doları CSF kapsamında verilmişti. Bu yıl alınan yardım kesintisi kararlarının temelinde İslamabad’ın cihatçı unsurlarla kararlı mücadeleden kaçındığı yönündeki tespit yatıyor.
• İsrail basınında yer alan haberlere göre, ABD Başkanı Donald Trump’ın Orta Doğu takımı, Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas’a Filistin ile Ürdün arasında konfederasyon kurulmasını temel alan bir barış planı sundu. Abbas’ın planı İsrail’in de konfederasyonun bir parçası olması şartıyla kabul edebileceklerini söylediği kaydedildi.
• Afganistan’daki NATO güçlerinin komutanlığı görevini ABD Müşterek Özel Operasyonlar Komutanlığı kumandanı General Scott Miller devraldı. Sivil can kayıplarının rekor düzeye ulaştığı ülkede ABD’nin Taliban karşısındaki stratejisi Amerikan kamuoyunda ciddi şekilde sorgulanıyor. 17 yılın ardından ülkede kalıcı barışın halen tesis edilememiş olması eleştiri konusu.
• Irak ve Suriye’de IŞİD’le mücadele etmeyi hedefleyen Irak, İran, Rusya ve Suriye’den oluşan ‘dörtlü koalisyon’un güvenlik toplantısı Irak’ın başkenti Bağdat’ta başladı.
• Irak Dışişleri Bakanlığı, İran’ın Irak’taki Şii vekil gruplara balistik füze transferi gerçekleştirdiği yönünde çıkan haberlerin kesinlikle gerçeği yansıtmadığını açıkladı.
• İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney orduya her an savaşa hazır olacak şekilde tetikte olma çağrısı yaptı. Yakın gelecek bir savaş öngörmediğini ifade eden Hamaney, her olasılığa karşı askeri personel ve ekipman bakımından hazırlıklı olmak gerektiğini söyledi.
• Katolik dünyasının ruhani lideri Papa Francis, Suriye’nin İdlib kentine yönelik olası bir operasyonda sivillerin korunması çağrısında bulundu.
• Fransa Dışişleri Bakanı Jean Yves Le Drian, Suriye’de Şam yönetiminin 7 yıldır süren savaşı kazandığını fakat halen kalıcı barışı tesis etmekten uzak olduğunu söyledi. Suriye ordusunun İdlib’te kimyasal silah kullanmasından endişe etkilerini ifade eden Le Drian, bunun olması durumunda müdahalede bulunacaklarını açıkladı.
• İngiltere Başbakanı Theresa May, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkmasıyla ilişkin ikinci bir referandum yapılmasına karşı olduğunu, AB ile yürütülen Brexit müzakerelerinde ulusal stratejilerinden ödün vermeyeceklerini yineledi.
• Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings’in İtalya’nın görünümünün “negatife” çevrildiğini duyurmasının ardından konuşan Ekonomi Bakanı Giovanni Tria, AB’nin bütçe yükümlülüklerine riayet etmeyi sürdüreceklerini ifade etti. Başbakan Yardımcısı ve hükümet ortağı popülist 5 Yıldız Hareketi lider Luigi di Maio ise partilerinin programından ödün vermeyeceklerini, yoksul kesimler için evrensel temel gelir projelerinden geri adım atmayacaklarını açıkladı.
• Kuveyt Emiri Ahmet el Sabah’ın çalışma ziyareti için Washington’u ziyaret edeceği açıklandı. ABD Dışişleri Bakanlığı, ABD Başkanı Trump ile Kuveyt Emirinin Beyaz Saray’da bir araya geleceklerini duyurdu. Buluşmada Katar krizinin ele alınması bekleniyor. Kuveyt, Katar ile Körfez ülkeleri ve Mısır cephesi arasında arabuluculuk görevini sürdürüyor.
• Rusya’da emeklilik reformuna karşı toplumsal tepki artmayı sürdürüyor. Ülkenin farklı kentlerinde Pazar günü gösteriler düzenlendi. Moskova’da yapılan protesto gösterisine 10 bine yakın katılımın olduğu açıklandı. Devlet Başkanı Vladimir Putin, tepkilerin gelmesi üzerine reform paketinde düzenlemeye gidilmesini talep etmiş, kadınların emeklilik yaşı önerilen 63 yaştan 60’a çekilmişti. Kadınlarda mevcut emeklilik yaşı 55.
• Pazartesi günü başlayacak Çin-Afrika İşbirliği Forumu öncesi BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile Pekin’de bir araya gelen Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, dünyada yükselen tek taraflılığın ve korumacılığın karşısında çok taraflılığı ve BM’nin küresel rolünü kararlılıkla desteklediklerini kaydetti. Çin, kural temelli uluslararası ilişkilerden ve açık pazar ile serbest ticaretten yana olduğunu ifade etti.
• Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde temmuz ayında yeniden görülmeye başlayan Ebola salgınında virüsten öldükleri kesinleşenlerin sayısının 47’ye yükseldiği açıklandı.

Bu Haftanın Gündemi

Bu hafta gözler Arjantin-IMF görüşmesinde, Çin-Afrika Forumu’nda ve ABD’nin Pakistan ile Hindistan temaslarında olacak.

Arjantin – IMF görüşmesi

Ekonomisi hızla kötüye giden Arjantin’de, Cumhurbaşkanı Mauricio Macri hükümeti Uluslararası Para Fonu (IMF) ile anlaşılan kredi tutarının mümkün olan en erken tarihte teslim edilmesini talep ediyor. Uluslararası yatırımcıların yüksek kamu borcunu ödeme krizi ile karşılaşmasından endişe ettiği ülkede, Buenos Aires yönetimi hızla istikrarı sağlamak ve piyasaların güvenini yeniden tesis etmek için finansman arayışında. Hazine Bakanı Nicolas Dujovne Pazartesi, ülkesinin 2019 senesi bütçe açığını, mevcut hedef olan GSYH’nın %1,3’ünün altında tutmak için bir dizi ekonomi önlemi açıklayacak. Dujovne, Salı günü ABD’nin başkenti Washington DC’da IMF Başkanı Christiane Lagarde ve IMF teknik ekibi ile daha önce anlaşmaya varılan 50 milyar dolarlık destek paketinin detaylarını görüşecek. Arjantin Peso’su geçtiğimiz hafta içerisinde Amerikan Doları karşısında %20 değer kaybetti.

Çin-Afrika Forumu
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Pekin’de gerçekleşecek ve iki gün sürecek olan Çin-Afrika İşbirliği  Forumu için 53 Afrika ülkesinden lider ve temsilcilerini konuk edecek. Resmi teması “İşbirliği Yoluyla Ortak Kazanç, Çin-Afrika Kader Ortaklığı” olan forum sırasında Çin’in Afrika’ya vermeye hazırlandığı büyük ölçekli yardım ve kredi anlaşmalarının detaylarının konuşulması bekleniyor. Çin geçtiğimiz üç yıl boyunca, Afrika kıtasına yıllık 3 milyar dolar tutarında yatırım yaptı. Çin, stratejik devlet inisiyatifi  olan ‘’Kuşak Yol’ projesinde Afrika’nın artan önemi sebebiyle yatırımlarını devam ettirmeyi amaçlıyor. Pekin, bugün kıtada en etkin uluslararası aktör konumunda bulunuyor.

Şi Cinping’in Kuzey Kore ziyareti

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in, Kuzey Kore’nin 70. Kuruluş Yıl Dönümü nedeniyle ülkeyi ziyaret etmesi bekleniyor. Geçen hafta ABD Başkanı Donald Trump, Kuzey Kore ile Kore adasının nükleer silahlardan arındırılmasına ilişkin yürütülen müzakerelerde yavaşlama meydana geldiğini ve bunun kaynağının Pekin yönetiminin Pyongyang’a destek sağlaması olduğunu ifade etmişti. Bu açıklama sonrasında, ABD, müzakereler kapsamında bir iyi niyet göstergesi olarak durdurma kararı aldığı Güney Kore ve Japonya ile gerçekleştirilen yıllık askeri tatbikatların yeniden hayata geçirilebileceğini açıkladı. Şi Cinping’in ziyareti Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından doğrulanmış değil. Şi’’nin, ABD-Çin ikili ilişkisinin mevcut hassas durumunu göz önünde bulundurarak ziyareti gerçekleştirmeyebileceği belirtiliyor.

Avrupa’da Ekonomi Tartışmaları

Avrupa Birliği Finans ve Ekonomi Bakanları, Viyana’da düzenlenecek gayri-resmi toplantıda Euro bölgesi reform sürecini tekrar görüşmeye başlayacak. Bakanların ana gündem maddesi Avrupa İstikrar Mekanizması’nın (ESM) geliştirilerek Avrupa Para Fonu’na (EMF) dönüştürülmesi olacak. Almanya ve Fransa’nın önerisine göre APF’nin bundan sonra gerçekleşecek bütün mali kurtarma paketlerinin düzenlenmesi, değerlendirilmesi ve takibinden sorumlu olması amaçlanıyor.

Euro bölgesi ülkelerinin Hazine Bakanları, Cuma günü Avusturya’nın başkenti Viyana’da olağan ‘EuroGroup’ toplantısı için bir araya gelecek. Toplantının ana gündem maddesinin, kripto para işlemlerine ilişkin düzenlemelerin oluşturması bekleniyor. Kesin olmayan toplantı programına göre kripto para işlemlerinin yarattığı uzun vadeli risklere karşı alınacak önlemlerin konuşulması planlanıyor. Euro bölgesindeki düzenlemelerin daha önce Avrupa Birliği tarafından kabul edilen ve yasadışı para hareketleri ile mücadeleyi amaçlayan yasayla uyumlu hale getirilmesi olası. Geçtiğimiz günlerde açıklama yapan Almanya ve Fransa yönetimleri, mevcut düzenlemelerin yetersizliğine ve Avrupa bölgesinde çok farklı uygulamaların varlığına dikkat çekerek, Avrupa içerisinde ortak bir işleyişin gerekliliğine vurgu yapmışlardı.

ABD’nin Pakistan ve Hindistan temasları
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile Genelkurmay Başkanı General Joseph Dunford, Pakistan’ı ziyaret edecek. Ziyaret, Pakistan’da İmran Han’ın başında olduğu yeni hükümetin iş başına gelmesinin ardından İslamabad ile Washington arasında gerçekleşecek en üst düzey temas olacak. İki ülke ilişkileri gergin ve belirsiz bir dönemden geçiyor. Geçtiğimiz hafta, ABD Savunma Bakanlığı, Müttefik Destek Fonu kapsamında Pakistan’a sağlanacak 300 milyon dolar yardımı ülkenin Afganistan’da uzantıları bulunan cihatçı unsurlarla etkili şekilde mücadele etmemesini gerekçe göstererek sonlandırdığını açıkladı. Pakistan Dışişleri Bakanlığı, karara karşı çıkarak bu paranın yıl içerisinde gerçekleştirilmiş olan operasyonlarda harcanmış olduğunu ve ABD’nin kendilerine bu tutarı borçlu olduğunu açıkladı. Ziyarete ilişkin konuşan Başbakan İmran Han, ılımlı mesaj verdi. İmran Han, ilişkileri iki tarafın da fayda sağlayacağı sağlıklı bir zemine oturtmak istediklerini ifade etti. Pakistan ekonomisi ödemeler dengesi krizi ile karşı karşıya ve IMF ile Çin arasında bir seçim yapmanın arifesinde bulunuyor. Rusya, uzun yıllar hısım olduğu Pakistan ile ilişkilerini düzeltme gayretinde. Tarihte ilk kez iki ülke arasında stratejik askeri işbirliği anlaşması imzalandı. Pakistan ordu personelinin Rusya askeri akademisinde eğitim görmesi konusunda anlaşmaya varıldı.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile Savunma Bakanı James Mattis, Hindistan’ı ziyaret edecek. Hindistan Başbakanı Narendra Modi ile temasta bulunacak iki bakanın ajandasında, ikili işbirliğinin derinleştirilmesi, İran yaptırımlarına uyması konusunda Yeni Delhi’nin ikna edilmesi, Rusya askeri sanayi ile tarihsel işbirliği bulunan Hindistan’a karşı gündemde olan yaptırımlar, son dönemde Hindistan’ın Çin ile gelişen bölgesel işbirliği ve küresel ticaret konuları bulunuyor. Washington ile ilişkilerin geliştirilmesi 2014 yılında göreve gelen Modi’nin kilit politikalarının başında geliyor. Ancak, ABD’nin Hindistan’ı, bölgede Çin’e karşı kendi ekseninde hareket edecek bir siklet merkezi olarak konumlandırma politikası ikili ilişkilerde gerilime yol açıyor.

Venezüela Göçmen Krizi
Latin Amerika ülkeleri dışişleri bakanları Ekvador’un başkenti Quito’da bir araya geliyor. 2 gün sürecek toplantının ana gündem maddesi Venezüela göçmen krizi ile ortaya çıkan insanı durum karşısında ortak bölgesel politikanın oluşturulması ve uluslararası desteğin koordinasyonu olacak. Zirveye Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Kosta Rika, Şili, Meksika, Panama, Paraguay, Peru, Dominik Cumhuriyeti, Uruguay ile ev sahibi Ekvador dışişleri bakanları katılacak. Ekonomik kriz nedeniyle ülkeden ayrılmak zorunda kalan Venezüela vatandaşlarının büyük çoğunluğunu kabul eden Peru, Kolombiya ve Ekvador, uluslararası topluma gelişen insani kriz karşısında finansal desteği arttırma çağrısı yaptı. Avrupa Birliği, geçen hafta içerisinde 35 milyon avro destek paketi açıkladı.

Suriye ve Yemen görüşmeleri

Rusya, Türkiye ve İran üçlü Suriye zirvesi Tahran’da gerçekleşecek. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin ev sahipliğinde bir araya gelecek Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suriye sorununu bütün boyutlarıyla masaya yatıracak. Öncelikli konu İdlib’te son durum olacak. Rusya’nın Birleşmiş Milletlere ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’ne (OPCW) sunduğu bölgede cihatçı unsurların kimyasal silah kullanılarak bir provokasyon hazırlığı içinde olduğuna ilişkin rapor ele alınacak. Kente Şam yönetimi tarafından yapılacak bir operasyonda ortaya çıkmasından endişe edilen insani kriz ve yeni göçmen dalgası konuları tartışılacak.

Birleşmiş Milletler’in Yemen sorununun taraflarını bir araya getireceği konferans Cenevre’de toplanacak. BM Yemen Özel Temsilci Martin Griffiths koordinasyonunda toplanacak konferans sırasında tarafların yüz yüze görüşmelerde bulunmayacağı açıklandı. Sorunun kesin çözümünden ziyade çözüme giden yolun konuşulması beklenen konferansta öncelikli olarak ele alınacak konular arasında Hudeyde limanının durumu ve taraflar arasında mahkum değişimi bulunuyor.

Türkiye-Almanya arasında diplomasi trafiği

Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, çarşamba günü Türkiye’ye gelerek temaslarda bulunacak. İki gün boyunca Ankara ve İstanbul’da çeşitli görüşmelerde bulunacak olan Maas’ın çantasındaki öncelikli konunun Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesi olduğu belirtiliyor. 21 Eylül’de ise Almanya Maliye Bakanı Olaf Scholz ile Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Berlin’de bir araya gelecek. Siyasi ve ekonomik konularda gerçekleşecek görüşmeler, 28-29 Eylül tarihlerinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Almanya ziyareti öncesinde büyük önem taşıyor.