Hükümet, Yeni Ekonomi Programı’nı açıkladığı gün elektriğe yüzde 15 zam geldi. Dün gece de köprü ve otoyol ücretlerine yüzde 20 zam yapıldı. Sedat Pişirici, Ekonomi Tıkırında programında zamların ışığında ekonomik krizi değerlendirdi.
Yayına hazırlayan: Gamze Elvan
İyi günler, iyi haftalar.
Geçen haftadan hatırlayacaksınız, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 30 Eylül Pazartesi günü öğle saatlerinde “Değişim başlıyor” temasıyla hazırlanan “Yeni Ekonomi Programı 2020-2022”yi Ankara’da açıkladı. Daha önce 20 Eylül 2018’de geleneksel “Orta Vadeli Program”ı, “Yeni Ekonomi Programı” diye adını değiştirerek açıklamıştı Albayrak. Bu seferki Yeni Ekonomi Programı, o seferki 2019-2021’in 2019 değerlerinin revizyonuyla 2020-2022 dönemi için açıklandı. Bu açıklamada Albayrak programın 2019 ayağının başarılı olduğunu iddia etti. Önceki programın dengelenme, disiplin ve değişim üzerinde oturduğunu hatırlattı, ekonomiyi dengelediklerini ileri sürdü, şimdi dengeleme döneminin kazanımlarını koruyarak ekonomide değişim dönemine geçileceğini duyurdu. Albayrak’ın Yeni Ekonomi Programı 2020-2022’nin hedefleri şöyleydi: 2019 yılını ortalama yüzde 12 enflasyonla kapatmayı planlıyor hükümet. 2020 öngörüsü yüzde 8,5, enflasyon 2021’de yüzde 6’ya, 2022’de 4,9’a inecek. Büyüme öngörüsü 2019 yılı için Hazine ve Maliye Bakanı’nın -dolayısıyla hükümetin- yüzde 0,5. Sonraki üç yıl için de her yıl yüzde 5 oranında büyüme öngörüyor hükümet.
İşsizlik oranında hükümetin 2019 yılı sonu beklentisi yüzde 12,9. Bu oranı 2020’de 11,8’e, 2021’de 10,6’ya 2022’de 9,8’e çekmeyi planlıyor hükümet. Bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranı 2019 ve 2020 için yüzde 2,9, 2021’de yüzde 2,50, 2022’de yüzde 1,50’luk bir oran öngörüyor hükümet. Cari denge beklentisi 2019’da yüzde 0,1, 2020’de -1,2, 2022’de sıfır.
Geçen yıl açıklanan Yeni Ekonomi Programı’ndaki hedefler neydi? Enflasyon 2019 için 15,9 öngörülüyordu, büyüme 2019 için 2,3 öngörülüyordu, işsizlik oranı 2019 için 12,1 öngörülüyordu. O programda bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranı 2019 yılı için 1,8’di. Yeni Ekonomi Programı’nın açıklandığı gün itibariyle yani 30 Eylül günü itibariyle Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre tüketici enflasyonu Ağustos 2019’da yüzde 15’ti. Büyüme 2019 yılının ikinci çeyreğinde -1,50’tu, Türkiye üç çeyrektir art arda küçülüyor. İşsizlik oranı Haziran 2019’da yüzde 13’tü.
Peki sonra ne oldu? Bu açıklamanın gecesi elektriğe yüzde 14,9 oranında zam geldi. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), zammın 1 Ekim itibariyle geçerli olacağını bildirdi. Yani ay başından beri zamlı elektrik kullanıyoruz. Peki zam neden yapılmış? EPDK’nin dediğine göre elektrik piyasası tarifelerini belirleyen maliyet bileşenlerinde oluşan artışlar nedeniyle yapılmış bu zam. Nedir bu maliyet bileşenleri? Bilmiyorum, bilsem ne olur, bilmesem ne olur? Benim bildiğim elektriğe yüzde 15 zam yapıldığı. Yüze 14,9 diyorlar, yüzde 15 demiyorlar dikkat ederseniz. Yani fiyatı 10 lira değil de 9,99 lira ya da 100 lira değil de 99,9 lira demek gibi bir şey 14,9 da.
Şimdi bakınız, elektrik zamları 1 Ağustos 2018’de başlamış, konutlarda yüzde 9, sanayide bu sefer yüzde 14 zam gelmiş elektriğe. Hemen bir ay sonra 1 Eylül 2018’de konutlarda yüzde 9, sanayide yüzde 14 tekrar etmiş zam. 1 Ekim 2018’de konutlarda yüzde 9, sanayide bu sefer yüzde 18 olmuş elektrik zammı. 1 Temmuz 2019’da bu tekrarlanan İstanbul seçimlerinin ardından elektriğe 14,98 oranında zam gelmiş ve nihayet 1 Ekim 2019, yüzde 14,9 zam. Bununla beraber, buna paralel doğalgaza da zamlar geldi. Beklenebilir ki doğalgaza bu elektrik zammına paralel yeniden bir zam gelsin.
Zam geldi de indirim olmadı mı? Oldu efendim, doğalgaz ve elektriğe 2019 yılbaşında yüzde 10 indirim geldi. Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 25 Aralık 2018’de partisinin grup toplantısında yaptığı konuşma yılbaşından itibaren elektrik fiyatlarında, konutlarda yüzde 10 indirime gideceklerini, konutlarda, kobilerde ve küçük ticarethanelerde doğalgazın fiyatında da yüzde 10’luk bir indirime gidileceğini söylemiş idi. Yani beş tane elektrik zammı, aynı sayıda doğalgaz zammı ama sadece bir kez indirim.
Yayına başlamadan önce tekrar bir kontrol ettim gördüm ki EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz Bloomberg HT’ye konuşmuş ve demiş ki “Bu sene elektriğe başka zam yok.” Umarım olmaz, olursa da umarım EPDK Başkanı istifasını verir. Şimdi bakanız, Yeni Ekonomi Programı’nın açıklandığı gün, o programda 2019 yılı enflasyonu ortalama yüzde 12, 2020 enflasyonu ortalama yüzde 8,50 olarak öngörülürken, aynı günün akşamı elektriğe yüzde 14,9 oranında zam yapıldı. Bu zamdan üç gün sonra 3 Ekim Perşembe günü TÜİK de Eylül 2019’un enflasyon verilerini açıkladı: Tüketici fiyatları endeksi aylık yüzde 0,99 oranında artmış, tüketici fiyatlarında yıllık enflasyon yüzde 9,26 olmuş. Üretici fiyatı endeksi aylık yüzde 0,13 oranında artmış, üretici fiyatlarında yıllık enflasyon ise yüzde 2,45 olmuş. İnsanın, “Buna kime inanır? İnansa inansa Kadir İnanır” diyesi geliyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Neden? Bakın, dün gece de ansızın Karayolları Genel Müdürlüğü, otoyol ve köprü geçiş ücretlerine ortalama yüzde 20 zam yapıldığını açıkladı. Nedense bu zam açıklamaları hep gece saatlerine denk geliyor. O zaman tekrar bakalım: Eylül enflasyonu yüzde 9,26. Hükümetin 2019 yılı ortalama enflasyon hedefi yüzde 12, hükümetin 2020 yılı ortalama enflasyon hedefi yüzde 8,50. Elektrik zammı 14,9. Köprü ve otoyol zammı yüzde 20.
Köprü ve otoyol zammının ayrıntısına bakalım: Otoyollarda otomobil için en yakın mesafe ücreti üç lira, otomobil için en uzak mesafe ücreti 30 lira. Boğaz köprülerinden otomobil geçiş ücreti, daha doğrusu 15 Temmuz Şehitler Köprüsü ile Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nden otomobille geçiş ücreti 10,50 lira; bu köprülerden motosikletle geçiş ücreti 4,25 lira; kamyonet, minibüs ve kamyonların geçiş ücretleri ise 13, 50 lirayla 78,25 lira arasında değişiyor.
Efendim, işler iyi gitmiyor. Yeni değil yepyeni bir ekonomi programı açıklansa da zamlar çuvala sığmıyor. Geçen hafta da söz etmiştim, TÜİK 27 Eylül Cuma günü açıkladı, ekonomik güven endeksi 86’ya geriledi. Bu değer ağustos ayında 87,1’di. TÜİK’in açıklamasına göre ekonomik güven endeksindeki düşüş, tüketici ve reel kesim yani imalat sanayi güven endekslerindeki düşüşten kaynaklandı. Eylül ayında tüketici güven endeksi 55,8 değerine, reel kesim güven endeksi 99,7 değerine geriledi. Bu değerler 100’ün altında olduğunda kötümserliği işaret ediyor, tüketicinin ve reel sektörün kötümserliği sürüyor.
“Ekonomi kötü yönetiliyor” dahi diyemiyorum, ekonomi yönetilemiyor. Yönetilemeyen ekonominin bir gece ansızın gelen zamlarının mutfakta yol açtığı yangın, bir gece ansızın Suriye topraklarına girilerek de söndürülemez. Türkiye’nin yaşadığı derin ekonomik kriz, bir gece ansızın Suriye topraklarına girilerek gözlerden uzak tutulamaz. Bu, yangına körükle gitmek olur. İhtiyacımız olan bir Pirüs Zaferi değil ülkemizi ve bölgemizi ekonomik ve demokratik açıdan zenginleştirecek onurlu ve insanca bir barıştır.
Unutmayın, savaşta birçok insan ölür ama pek az insan zengin olur. Barıştaysa herkes refah içinde yaşama, zenginleşme şansı bulabilir. Seçim sizin.
İyi günler efendim.
