Ekonomi Tıkırında‘nın 68. programında Sedat Pişirici, 1 Haziran 2020 Pazartesi günü itibarı ile koronavirüs salgınında normalleşmenin ilk adımını atan Türkiye’de virütik ve ekonomik durumu değerlendirdi.
Yayına hazırlayan: Cansu Şimşek
Önce hatırlayalım: Koronavirüs salgını, geçen yıl aralık ayında Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkıp dünyaya yayılmıştı. Çin, Vuhan’da tuhaf bir zatürre vakası geliştiğini 31 Aralık 2019 tarihinde duyurdu. 7 Ocak 2020’de de bunun “yeni bir virüs türü” olduğunu açıkladı.
Türkiye’de ilk koronavirüs vakasının tespit edildiğini Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 10 Mart’ı 11 Mart’a bağlayan gece açıkladı. Merkez Bankası’nın efektif dolar satış kuru 10 Mart Salı günü 6 lira 13 kuruş, 11 Mart Çarşamba günü 6 lira 17 kuruştu.
Şubat ayında TÜFE %12,37, ÜFE %9,26, gıda ve alkolsüz içecekler enflasyonu oranı %10,58’di Yine Şubat ayında işsizlik oranı %13,6’ydı. 4 milyon 228 bin işsizimiz, 1 milyon 107 bin iş bulmaktan umudunu kesmiş vatandaşımız, 11 milyon 222 bin ev işleri ile meşgul vatandaşımız, 2 milyon 224 bin ücretsiz aile işçisi vatandaşımız, 3 milyon 207 bin iş aramayıp da çalışmaya hazır olan vatandaşımız vardı.
2020 yılının ilk çeyreğine ilişkin büyüme verileri henüz açıklanmamıştı ama 2017’de %7,4 oranında büyüyen Türkiye ekonomisi, 2018 yılında daralmaya başlamış ve o yılın son çeyreğinde Türkiye %3 oranında küçülmüştü. Küçülme 2019 yılının ilk çeyreğinde %2,3, ikinci çeyreğinde de %1,6 olunca ekonomi resesyona, yani durgunluğa girmişti resmen. 2019’un üçüncü çeyreğinde %1, son çeyreğinde %6 büyüyen ekonomi, yılı yüzde 0,9 bir başka deyişle binde 9 büyüme ile kapamıştı.
Çin, 11 Ocak 2020’de koronavirüsten ilk ölümü açıkladı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 17 Mart’ı 18 Mart’a bağlayan gece yarısı Türkiye’deki koronavirüsten ilk ölümü açıkladı.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 18 Mart 2020’de Bakanlar Kurulu üyeleri, kimi kamu kurumu ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin katılımıyla yapılan, koronavirüs salgınına karşı alınacak tedbirlere ilişkin yaklaşık dört saat süren eşgüdüm toplantısının ardından, önce 65 yaş ve üzerindeki vatandaşlara ücretsiz maske ve kolonya dağıtılacağını, hazirandaki liselere geçiş sınavı ve üniversiteye giriş sınavının gelişmelere göre ertelenebileceğini, 20 bin öğretmenin atamasının yapıldığını duyurdu, sonra da “Ekonomik İstikrar Kalkanı” tedbirlerini açıkladı. Erdoğan’ın açıklamasından anladığımız kadarı ile koronavirüse karşı kalkan olacak ve böylece ekonomide istikrar sağlayacak 21 tedbir şunlardı:
1- Perakende, AVM, demir-çelik, otomotiv, lojistik, ulaşım, sinema-tiyatro, konaklama, yiyecek-içecek, tekstil-konfeksiyon ve etkinlik-organizasyon sektörleri için muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primleri nisan, mayıs ve haziran ödemeleri altışar ay ertelendi.
2- Konaklama Vergisi kasım ayına kadar uygulanmayacak.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
3- Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemeleri nisan, mayıs ve haziran ayları için altı ay süreyle ertelendi.
4- İç havayolu taşımacılığında üç ay süreyle KDV oranı %18’den %1’e indirildi.
5- Koronavirüs salgınıyla ilgili tedbirlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri asgari üç ay ötelenecek, gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği sağlanacak.
6- İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği verilecek.
7- Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçları nisan, mayıs ve haziran anapara ve faiz ödemeleri üç ay süreyle ve faizsiz olarak ertelenecek.
8- Kredi garanti fonu limiti 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkartılacak, kredilerde önceliği gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere verilecek.
9- Vatandaşlar için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketleri devreye alınması teşvik edilecek.
10- 500 bin liranın altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktar yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartılacak, asgari peşinat yüzde 10’a düşürülecek.
11- Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle nisan, mayıs ve haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesi sağlanacak.
12- Stopaj gibi kaynağında yapılan kesintilerin ödemelerini içeren muhtasar beyannamelerin süreleri üç ay ertelenecek.
13- Asgari ücret desteği devam edecek.
14- Mevzuattaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesi temin edilecek.
15- Kısa çalışma ödeneği devreye alınacak.
16- En düşük emekli maaşı bin 500 liraya yükseltilecek.
17- Emeklilerin bayram ikramiyesi nisan ayı başında ödenecek. Yine emeklilerin maaş promosyon ödemelerinin de şubelere gitmeye gerek kalmaksızın, doğrudan hesaplarına yatırılması sağlanacak.
18- Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayrılacak.
19- İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla iki aylık telafi çalışma süresi dört aya çıkartılacak.
20- Küresel tedarik zincirlerindeki aksama ihtimaline karşın hem üretimde hem de perakende de belirlenen önceliklere göre alternatif kanallar geliştirilecek.
21- Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılar için sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programı devreye alınacak.
Bildiğiniz üzere bu tedbirleri daha sonra şehirlerarası seyahat yasakları, ilkokul, ortaokul, lise ve üniversiteler ile restoran, kafe, kahve, berber, kuaför ve benzeri insanların bir arada ve iç içe oldukları işletmelerin kapatılması, her türlü toplantı, kongrenin, eğitim faaliyetinin ertelenmesi, 65 yaş ve üstü ile 20 yaş ve altı vatandaşların sokağa çıkmalarının yasaklanması, hafta sonları ve bayram günleri sokağa çıkma yasağı uygulamaları izledi.
21 tedbirin açıklandığı 18 Mart’ın üzerinden 70 gün geçti. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan 28 Mayıs 2020 Perşembe günü kabine toplantısının ardından yaptığı açıklama ile 1 Haziran Pazartesi günü, yani bugün, bir nevi “Türkiye’nin yeniden açılacağını” duyurdu. Erdoğan’ın duyurdukları şunlardı:
1 Haziran itibariyle,
-Şehirlerarası seyahat sınırlaması kalkacak,
-Yol güzergâhlarındaki dinlenme tesisleri hizmet vermeye başlayacak,
-Kamu personeli normal mesai düzenine geçecek,
-Kreşler ve gündüz bakım evlerinin tamamı açılacak,
-Restoran, kafe, pastane, kıraathane, çay bahçesi, dernek lokali, yüzme havuzu, kaplıca türü işletmeler hizmet vermeye başlayacak (ama eğlence mekânları ile nargileciler kapsam dışında tutulacak),
-Kütüphaneler, millet kıraathaneleri, gençlik merkezleri, gençlik kampları açılacak,
-Plajlar, millî parklar ve bahçeler faaliyete geçecek,
-Müze ve ören yerleri açılacak,
-Spor tesisleri açılacak,
-Deniz turizmi, balıkçılığı ve taşımacılığıyla ilgili sınırlamalar kalkacak,
-Sürücü kursları hizmet vermeye başlayacak,
-Açık havada oturma alanları bulunan yerlerdeki konserler başlayabilecek,
-Hayvan satış yerleri açılacak ama hipodromlar 10 Haziran’da açılacak.
Yani ekonomik faaliyeti yeniden canlandırmak için gereken tüm tedbirler alınmış ve açıklanmış durumda.
Dün itibari ile dünyada 6 milyon 59 bin 17 koronavirüs vakası tespit edildi, can kaybı 369 bin 126. Dün itibariyle Türkiye’de 163 bin 942 koronavirüs vakası tespit edildi, can kaybı 4 bin 540. Bugün bu yayını kaydettiğim sırada dolar kuru 6 lira 81 kuruştu.
İki gün sonra mayıs ayı enflasyonunu öğreneceğiz ama nisan ayı enflasyonu tüketici fiyatlarında %10,94, üretici fiyatlarında %6,71, gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarında %11,28’di.
Açıklanan en son işsizlik verileri şubat ayına ilişkin, onu da yayının başında açıklamıştım. İşsizlik oranı %13,6, işsiz sayısı 4 milyon 228 bin. Bu veriler üç ay geriden geliyor. Bu ayın 10’unda da mart ayının işsizlik verilerini öğreneceğiz.Muhtemelen koronavirüs salgını etkisi ile oran ve sayı yüksek çıkacak. (Çıkmadı. SP)
29 Mayıs 2020 Cuma günü, Türkiye İstatistik Kurumu, Ocak-Mart 2020 dönemine ilişkin gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Buna göre Türkiye bu yılın ilk çeyreğinde %4,5 oranında büyüdü. GSYH, 2020 yılının birinci çeyreğinde, cari fiyatlarla 1 trilyon 71 milyar 98 milyon lira oldu. Bu, TÜİK’in hesabı ile 176 milyar 146 milyon dolara karşılık geliyor. Bu da kişi başı 8 bin dolar civarında bir milli gelirimiz olduğunu gösteriyor.
Tabii, en önemli göstergelerden biri de bizzat AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından, 18 Mayıs 2020 Pazartesi akşamı, kabine toplantısından sonra açıklandı: Türkiye’deki dar gelirlilerin sayısı 5 milyon 500 bin.
Memleketin virütik ve ekonomik durumu bu. Virüsten ölmemek için sert tedbir alınca açlıktan yoksulluktan ölüyoruz. Açlıktan yoksulluktan ölmemek için çalışmaya başladığımızda ise virüse kurban gitme olasılığımız artıyor.
Çaresi yok mu? Var elbette. Ama önce yukarıdaki ikilemden kurtulmamız gerekiyor. Bu ikilemden kurtulmak için de ikilemden kurtulamayanlardan kurtulmak. Karışık mı oldu? Çözmek için tam sırası o zaman.
Binbir Gece Masalları’ndan biri olan “Ali Baba ve Kırk Haramiler”i duymuşsunuzdur mutlaka.
Haramilerin hazinelerini sakladıkları mağaranın kapısı “açıl susam açıl” deyince açılıyordu. Bir keresinde Ali Baba bunu duydu. Kimse yokken “Açıl susam açıl” diyerek kapıyı açtı. Hazineden anlaşılmayacak kadar küçük bir miktar alıp mağarayı yeniden kapadı. Hikâye uzun, bulursanız tekrar tekrar okumaya değer.
Hükümet “Açıl Türkiye açıl” dedi. Türkiye bugünden itibaren yeniden açıldı. Bakalım içeride hazine var mı? Varsa o hazine Ali Babalar’a mı Kırk Haramiler’e mi yar olacak.
Açılan Türkiye, hepimize hayırlı olsun.
