ABD’nin başkenti Vaşington’daki Kongre binasına dün gece (6 Ocak) Başkan Donald Trump destekçileri tarafından yapılan saldırı dünya kamuoyunda tepkiyle karşılandı. ABD’de Demokratlar ve Cumhuriyetçiler’in büyük çoğunluğu, yaşananlardan Trump’ı sorumlu tutarken 20 Ocak’ta görevini Joe Biden’a devredecek Trmp hakkında görevden alma ya da azil süreci başlatılması yüksek sesle dile getirilmeye başlandı. Siyasetçilerin yanında iş dünyasından çeşitli isimler de Trump’ın görevden alınması gerektiğini söylerken Beyaz Saray’da görev yapan bazı isimler Kongre baskınının ardından istifa etti.
ABD’de Kongre’nin Joe Biden’ı seçim zaferini tescilleyerek başkan ilan edeceği çarşamba akşamı (6 Ocak), Başkan Donald Trump’ın başkent Vaşington’da toplanan destekçilerine yaptığı ve seçim sonuçlarını tanımadığı konuşmanın sonrasında yüzlerce kişi Kongre binasını bastı. Aralarında beyaz ırkın üstünlüğünü savunan aşırı sağcı ve ırkçı grupların da bulunduğu eylemciler kongre binasına girdi ve binayı birkaç saat işgal etti. Kongre’deki gösterilerde 54 kişi gözaltına alınırken dört kişi de hayatını kaybetti.
ABD için tarihi ve sembolik bir öneme sahip olan Kongre binasına yapılan saldırı dünya kamuoyunda tepkiyle karşılandı. ABD’de ise hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler, yaşananlardan Trump’ı sorumlu tutarken 20 Ocak’ta görevini Biden’a devredecek Trump’ın, görevinin bitişine 14 gün kala ABD Anayasası uyarınca görevden alınması ya da hakkında azil süreci başlatılması gerektiğini öne süren çok sayıda kişi oldu.
Trump görevden nasıl alınabilir?
Donald Trump’ın görevinin sonlandırılması için iki yol var. Bu yollardan ilki, kabineye ya da Kongre’ye, başkanın görevini yerine getiremediği durumlara müdahale etme yetkisi tanıyan ABD Anayasası’nın 25. Ek maddesinin uygulanması. ABD’nin eski başkanlarından John F. Kennedy’nin 1963’te suikast sonucu öldürülmesinin ardından gündeme gelen ve 1967 yılında kabul edilen 25. Ek maddenin uygulanabilmesi için, Trump’ın yardımcısı Mike Pence’in ve Trump tarafından oluşturulan kabinenin çoğunluğunun Trump’ın başkanlık görevlerini yerine getiremeyeceğini beyan etmesi ve onu görevden alması gerekiyor.
25. Ek madde, başkanın fiziksel veya zihinsel bir sorunu ya da hastalığı sebebiyle görevini yerine getiremediği durumlarda uygulanabiliyor. Ancak bazı akademisyenler maddenin, başkanın “görev için tehlike oluşturduğu durumlarda da” uygulanabileceğini belirtiyor.
Trump’ın görevinin sonlanması için ikinci yol ise hakkında daha önce de gündeme gelen azil süreci (impeachment). Anayasa ABD Kongresi’ne, başkanın “ihanet, rüşvet ve ağır suç ya da kötü davranış” gibi suçlarda bulunduğuna kanaat getirilmesi halinde görevden alma yetkisi veriyor. Süreç, 435 kişilik Temsilciler Meclisi’nde başkanın azledilmesine yönelik basit çoğunluk (yüzde 51) sağlanmasının ardından üst meclis olan ABD Senatosu’nda yapılacak ikinci oylamayla devam ediyor. Başkanın azledilmesi için, Senato’da da üçte iki çoğunluk sağlanması gerekiyor.
Her iki senaryoda da Trump’ın yardımcısı Mike Pence, Biden’ın görev süresinin başladığı 20 Ocak tarihine kadar görevi devralacak.
Trump’ın görev süresinin sonlanmasına tam olarak 13 gün kalmış olsa da ABD başkanının anayasa veya azil süreciyle görevden alınması, kendisi hakkında bir adli sürecin başlamasına ve 2024 yılında yeniden başkan adayı olmasının engellenmesine yol açabilir.
Colorado Üniversitesi’nde anayasa hukuku profesörü olan Paul Campos’a göre Demokratlar’ın kontrolündeki Temsilciler Meclisi, Trump’ın görev süresinin sona erdiği 20 Ocak tarihine kadar Trump’ın görevden alınmasına ilişkin oylamayı erteleyebilir. Campos ayrıca, 25. Ek maddenin Trump’ı görevden almak için daha uygun bir yol olacağını belirterek “Bu yolla Pence anında başkan olabilir ancak azledilme süreci ve ardından gelen mahkûmiyet süreci, en az birkaç gün sürebilir” dedi.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
ABD’li siyasetçilerden ve iş insanlarından çağrı: “Trump acilen görevden alınmalı”
Trump’ın destekçilerinin, Biden’ı 46. ABD Başkanı yapan seçim sonuçlarının tescillenmesini engellemek için Kongre binasını basmasının ardından birçok siyasetçi ve iş insanı, Trump’ın acilen görevden alınmasını istedi.
Daha önce sıkı bir Cumhuriyetçi olan ancak daha sonra Demokrat Parti’ye katılan Florida bölgesinden Temsilciler Meclisi üyesi Charlie Christ, Twitter hesabından yaptığı açıklamada “25. Ek madde başkanın görevden alınmasına olanak tanıyor. Şimdi başkanı görevden almanın tam sırası” derken Kaliforniya’dan Temsilciler Meclisi üyesi olan Demokrat Ted Lieu da 25. maddeyi uygulaması için Mike Pence’i göreve davet etti.
Cumhuriyetçi Vermont Valisi Phill Scott ve Demokrat Temsilciler Meclisi üyesi Mike Thompson da Trump’ın görevden alınması gerektiğini belirten diğer önemli isimlerdi.
Temsilciler Meclisi Adli Kurulu’nun (House Judiciary Committee ) on yedi üyesi de Pence’i 25. Ek maddeyi uygulamaya davet eden bir mektubu imzaladı.
ABD siyasetindeki önemli isimlerin yanında, aralarında BioNTech ile birlikte geliştirdiği koronavirüs aşısıyla gündem olan Pfizer ve otomobil üreticisi Toyota’nın da bulunduğu binlerce şirketi temsil eden iş dünyası grubu ABD Ulusal Üreticiler Birliği (NAM) de Trump’ın iktidarı elinde tutmak için şiddeti körüklediği yorumunda bulunarak görevden alınmasını talep etti.
NAM Başkanı Jay Timmons, konu hakkında yaptığı açıklamada “Trump, iktidarı elinde tutma girişiminde şiddeti kışkırttı. Onu savunan herhangi bir seçilmiş lider anayasaya ettikleri yemini ihlal etmiş ve anarşi lehine demokrasiyi reddetmiş olur. Başkan Yardımcısı Mike Pence, anayasanın 25. ek maddesini demokrasiyi muhafaza etmek adına kullanmak için kabineyle birlikte çalışmayı ciddi bir şekilde düşünmeli” dedi.
NAM’nin yanı sıra, büyük bir iş dünyası topluluğu olan Business Roundtable da olaylardan ötürü Trump’ı suçlarken ABD merkezli büyük yatırım bankası JPMorgan Chase’in CEO’su Jamie Dimon, Trump’ın iktidarı barışçıl bir şekilde devretmek zorunda olduğunu vurguladı.
Kongre baskınının ardından Beyaz Saray’da istifa dalgası
Trump destekçilerinin Kongre binasını basması, Beyaz Saray’da istifa dalgasına yol açtı. Donald Trump’ın eşi Melania Trump’ın Özel Kalem Müdürü olarak görev yapan Stephanie Grisham, Kongre’de yaşanan olaylar nedeniyle görevinden ayrıldığını açıklayan ilk isim oldu. Grisham’ın ardından Beyaz Saray Basın Sekreterliği Vekili Sarah Matthews ve Beyaz Saray Sosyal İşler Müdürü Rickie Niceta da görevlerinden ayrıldıklarını açıkladı.
New York Times gazetesine göre, Beyaz Saray’da istifaların devam etmesi bekleniyor.
