Demokrasiye en yakın siyasi sistemlerden birine sahip İsviçre’de vatandaşlar, pazar günü (13 Şubat) dört referandumda birden oy kullandı. Referandumlar hayvan deneylerini, tütün ürünlerinin reklamlarını, sermayelerdeki damga vergisini ve özel medya kuruluşlarına kamu mali desteğini konu aldı. Halkın yüzde 80’i hayvan deneylerini destekledi.
İsviçre’de sistem nasıl işliyor?
Savaş uçağı alımlarından başka ülkelerle ekonomik anlaşmalara kadar birçok meselenin referandumla belirlendiği İsviçre’de, üç çeşit referandum bulunuyor: Popüler inisiyatifler, opsiyonel referandumlar ve zorunlu referandumlar.
Popüler inisiyatifler, vatandaşların yeni yasalar teklif etmesini sağlıyor. Yasa teklifiyle ilgili 100,000 imza toplayabilen her birey veya grup, oy pusulasında yer alabiliyor.
Opsiyonel referandumlar, vatandaşların yasaların bir bölümünü kabul veya reddetmesini sağlıyor, oy pusulasında yer almak için ise 50 bin imza gerekiyor.
Zorunlu referandumlar ise anayasa değişikliği, uluslararası bir organizasyona katılma, acil durumlarda federal yasama gücünü genişletmek gibi durumlarda kullanılıyor.
Hayvan deneylerine devam kararı
Referandumlardan belki de en tartışmalı olanı, hayvan deneyleriyle ilgili yasa teklifiydi. “Hayvan ve insan deneyleri yasağına evet – Güvenlik ve ilerleme getiren araştırmaya evet” başlıklı referandum, İsviçre’yi hayvan deneylerini yasaklayacak ilk ülke olmanın eşiğine getirdi.
Hem hayvan deneylerini hem de üretim sürecinde hayvan deneyleri yapılan ürünlerin ithalatını yasaklamayı öngören teklif, yüzde 21 “evet” oyuna karşı yüzde 79 “hayır” oyu ile reddedildi. Teklif kabul edilseydi koronavirüs aşılarının ithalatı da yasaklanacaktı.
Teklifi getiren İsviçre’nin kuzeydoğusundan Dr. Renato Werndli, referandum öncesi Reuters’a “Hayvanlar üzerinde deney yapmak acımasız ve gereksiz” demişti.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Ülkenin en büyük ilaç şirketi Idorsia ise yasanın geçmesinin sektörü tamamen bitireceğini belirtmiş, hoş olmasa da hayvan deneylerine aşı, ilaç tedavileri ve kanser gibi hastalıklarını araştırmak için mecbur olduklarını belirtmişti. Idorsia CEO’su Jean-Paul Clozel, teklife karşı çıkmalarının gerekçesini şöyle açıklamıştı:
“Sanıyorum ki salgın döneminde yeni aşılar geliştirmenin, yeni ilaçların ne kadar önemli olduğunu gördünüz. Bunlar hayvanlar üzerinde test edildi.”
Reuters’ın elde ettiği verilere göre 2020 yılında İsviçre’de yaklaşık 550 bin hayvan, laboratuvar deneyleri sırasında öldü. Bu sayının 400 binini fareler, dört bin 600’ünü köpekler, bin 600’ünü atlar, bin 500’ünü kediler oluşturdu. Deneyler sırasında maymunlar, inekler, domuzlar, balıklar ve kuşlar da öldü.
Hayvan deneyleri gerçekleştirmeyen araştırmaların da en az hayvan deneyleri gerçekleştiren araştırmalar kadar mali destek almasını öneren yasa teklifi, İsviçre’de hiçbir siyasi parti tarafından destek görmedi.
Tütün reklamları
Başka bir referandum ise “çocukların ve ergenlerin görebileceği yerlerde” tütün ürünleri ve elektronik sigara reklamlarının yasaklanmasını konu aldı.
“Çocukları ve genç yetişkinleri tütün reklamlarından korumaya evet” başlıklı teklif, İsviçre Tabipler Birliği, İsviçre Akciğer Derneği, İsviçre Anti-Kanser Derneği gibi sağlık kuruluşlarından destek gördü.
Reklamların medyada, posterlerde, internette, sinemalarda ve etkinliklerde gösterimini kısıtlayan teklif, İsviçre Federal Konseyi ve Federal Parlamentosu’nda “aşırıya kaçılmakla” eleştirildi.
Teklif, yüzde 43 hayır oyuna karşı yüzde 57 evet oyu ile kabul edildi.
Damga vergisi
Referandumlardan bir diğeri ise işletmelerin sermayeleri üzerindeki yüzde 1 damga vergisini kaldırmayı hedefledi.
İsviçre’de mevcut yasalara göre hisse satışı gibi yöntemlerle sermaye artırmak isteyen şirketlerin elde ettikleri sermayenin yüzde 1’ini damga vergisi olarak ödemesi gerekiyor. Vergi yalnızca şirket 1 milyon İsviçre frangından (1,08 milyon ABD Doları) fazla sermaye elde ettiyse ödeniyordu.
İsviçre hükümeti, ülkenin iş çevresini daha az rekabetçi hale getirdiği için vergiye karşı çıkıyordu. Verginin kaldırılmasının ülke bütçesine 250 milyon İsviçre Frangı (270 milyon ABD Doları) kaybettireceği tahmin ediliyordu.
Geçen yıl vergiyi kaldıran bir yasa geçmişti ancak İsviçre Sosyal Demokrat Partisi konuyu tekrar referanduma taşımayı başardı. Oylamada yüzde 37 hayır oyuna karşı yüzde 63 evet oyu çıktı. Böylece vergi yürürlükte kaldı.
Medya desteği
“Medya Yararına Tedbirler Paketi Üzerine Federal Yasa” başlıklı oylamada ise hükümetin özel medya kuruluşlarına mali desteğinin artırılması teklifi, İsviçreliler’in onayına sunuldu.
Mevcut yasa ile yüksek tiraja sahip veya sabah dağıtımı yapan gazetelere, çevrimiçi medyaya, yerel radyo istasyonlarına ve bölgesel televizyonlara mali destek sağlayan İsviçre federal hükümetinin desteklediği teklif, mevcut yardımların genişletilmesini öngörüyordu. Teklife göre genişletilmiş yardım “İsviçreliler’e hitap eden, siyasi, ekonomik ve toplumsal meselelere geniş bir çerçevede yer verme” şartını sağlayan medya kuruluşlarına verilecekti. Yasayı destekleyenler, internet sebebiyle birçok medya kuruluşunun reklam gelirlerinin dramatik bir şekilde düştüğünü ve yerel medyanın yaşatılması gerektiğini savunuyordu.
Yasaya karşı çıkanlar ise bu yardımın zengin yayıncıları daha da zengin edeceğini ve medyanın devlet kontrolüne girebileceğini belirtiyordu.
Teklif, yüzde 45 evet oyuna karşı yüzde 55 hayır oyu ile reddedildi.
Kaynak: Euronews
Derleyen: Alp Selim
