Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Eylül 2021’de başladığı faiz indirimlerinin maliyeti, dolar kuru ve enflasyondaki artışla değerlendiriliyor. Ancak AKP, Aralık 2021’de duyurduğu yeni ekonomi modelinin amacının, ihracata dayalı büyüme ve cari fazla vermek olduğunu iddia ediyordu. Ticaret Bakanlığı’nın dış ticaret istatistiklerine göre, temmuz ayında dış ticaret ticaret açığı 10,6 milyar dolar oldu. Önceki yılın aynı dönemine göre dış ticaret açığı temmuzda yüzde 144, cari açık ise Ocak-Mayıs arasında yüzde 127 arttı.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 30 Kasım 2021’de Türkiye’nin “yeni ekonomi modeline” geçtiğini duyurmuştu. İktidar, yeni ekonomi modelinin ihracata dayalı büyümeye odaklandığını vurgularken, modele göre faiz indirimleriyle Türk Lirası’nın (TL) değer kaybetmesi sayesinde ihracat artacak, istihdam genişleyecek, cari fazla verilecek ve enflasyon düşecekti. 30 Kasım’da 12,94 TL olan dolar kuru 17,94 TL’ye çıktı ve bu da TL’nin değer kaybının gerçekleştiğini gösterdi. Sekiz ayda enflasyon yüzde 21’den yüzde 80’e çıktı, cari açık ve dış ticaret açığı ise büyümeye devam etti.
Temmuzda dış ticaret açığı yüzde 144 arttı
Ticaret Bakanlığı’nın 3 Ağustos’ta açıkladığı verilere göre, Temmuz 2022’de 18,6 milyar dolar değerinde ihracat yapıldı. Ticaret Bakanı Mehmet Muş, dış ticaret istatistiklerini açıklarken şunları söyledi:
“Türkiye, 2022 yılının ilk altı ayında olduğu gibi yedinci ayda da en yüksek aylık ihracat değerini yakalamış, rekorlar serisini sürdürmüştür. Yılın ilk yedi ayında ülkemiz toplamda 144,4 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Temmuz ayında dış ticaret hacmimiz, geçtiğimiz yıla göre yüzde 28,7 oranında artışla 47,7 milyar dolara yükselmiştir. Temmuz ayı ithalatımız ise 29,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.”
Bakan Muş ve bazı iktidar temsilcilerinin, Temmuz 2021’e göre yüzde 13,4 artan ihracat rekorlarını vurgulamalarına rağmen, ithalatta yüzde 40,8 ve dış ticaret açığında yüzde 144,5’lik artışın üzerinde durmaması, “yeni ekonomi modelinin” gerçek sonuçlarını gizliyor. Modelin uygulanmaya başladığı aylardan bu yana, ihracattan daha yüksek oranlarda ithalat ve dış ticaret açığı büyüdü.
Faiz indirimlerinin başladığı Eylül 2021’de 2,6 milyar dolar olan dış ticaret açığı, iktidarın “ihracat rekoru” açıklamalarıyla birlikte 10,6 milyar dolara ulaştı ve dört yılın en yüksek seviyelerinde seyrediyor.
Cari fazla hayal, açık git gide büyüyor
TCMB’nin 8 Temmuz’da yayımlanan Ödemeler Dengesi İstatistiklerine göre, Mayıs 2022’de 6,5 milyar dolar cari açık verildi. 2022’nin ilk beş ayında cari açık, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 127 artarak 28,1 milyar dolar oldu.
Cari açığın yaz aylarında turizm ve başka döviz gelirleri ile daralması mümkün ancak açığın 2021 performansına bakıldığında, senenin ikinci yarısında da cari fazla eğilimi olmadığı ve yıl sonunda verilen 13,7 milyar dolar düzeyindeki cari açığın, Ocak-Mayıs arasındaki düzeye yakın olduğu görülüyor. 11 Ağustos’ta Haziran 2022’nin ödemeler dengesi istatistikleri yayımlandığında 2022’nin birinci çeyrek pozisyonu anlaşılabilir.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Faizin dört yıllık serüveni
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Faiz sebep, enflasyon neticedir” tezini, Ocak 2015’te dile getirmişti. Casusluk suçlamasıyla tutuklanan Rahip Brunson’ın ABD ile Türkiye ilişkilerini gerdiği ve yaptırımlar sonucunda TL’nin değer kaybettiği 2018’de TCMB’nin faiz yükseltmesinin ardından, Erdoğan’ın “Faiz sebep, enflasyon neticedir” önermesi, ekonomi politikasının belirleyeni haline geldi. Yüzde 8’den yüzde 24’e kadar yükseltilen ve 10 ay boyunca sabit tutulan politika faizi, dönemin TCMB Başkanı Murat Çetinkaya’nın görevden alınmasının ardından, Temmuz 2019’da yüzde 19,75’e indirildi.
Faiz indirimleri Mayıs 2020’ye kadar sürdü ve yüzde 8,25’te dört ay sabit kaldıktan sonra tekrar faiz artışları başladı. Mart 2021’de yüzde 19’a ulaşan faiz, TCMB başkanları Murat Uysal ve Naci Ağbal’ın da görevden alınması ve şimdiki başkan Şahap Kavcıoğlu göreve getirilmesiyle sonuçlandı. Kavcıoğlu, Eylül 2021’den Aralık 2021’e kadar faizi yüzde 19’dan yüzde 14’e indirdi. Faiz ve TCMB başkanları macerası ile Mart 2018’de 4,41 TL olan dolar kuru 17,93 TL’ye ve yüzde 12 olan yıllık enflasyon yüzde 80’e çıktı.
