Geçen sekiz ayın ardından, Rusya-Ukrayna savaşı dengeli biçimde ilerlemeye devam ediyor. Ukrayna’nın karşı taarruzları başarı kaydederken Rus birlikleriyse başka bölgelerde işgali sürdürüyor. İnternetteki durum ise oldukça tek taraflı. BBC muhabiri Paul Adams’ın “Ukrayna sosyal medya savaşını nasıl kazanıyor?” başlıklı analizini sizler için Türkçeleştirdik.
Sosyal medya gönüllüsü ekipleri yöneten Kievli girişimci Olens, “Biz bir meme (mim) ulusuyuz” diyor. “Meme” ismi Türkiye’de pek yaygın olmasa da, sosyal medyada her türden esprili görsellere dünya çapında bu isim veriliyor. Ukrayna Savunma Bakanlığı adına yürüttüğü görevin hassasiyeti gereği gerçek ismini kullanmayan Olena, “Bu bir meme savaşı olsaydı kazanıyor olurduk” ifadelerini kullanıyor.
Olena’nın ekipleri, bakanlığın yurtiçinde ve yurtdışında hitap ettiği kitle için gece gündüz çalışıyor, ülkenin her bir köşesinden gelen haberlere saatler içinde tepki veriyor ve genellikle müzikli videolar üretiyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy başka ülkelerin parlamentolarında konuşmalar vererek ülkesinin tarihini, kültürünü ve hassasiyetlerini anlatırken Olena’nın uluslararası ekibi de çeşitli mesajlar veriyor.
Örneğin İngiltere’ye sağladığı askeri yardımlar için teşekkür niteliği taşıyan bir video, Gustav Holst ve The Clash’ten müzik barındırırken aynı zamanda Shakespeare, David Bowie ve Lewis Hamilton’dan kesitler içeriyordu.
Daha yeni bir örnek ise Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Ukrayna’ya Caesar kendinden itişli silah sistemleri gönderme kararının ardından yayınlanan “Romantik jestler pek çok şekilde olabilir” başlıklı video.
Videoda kırmızı güller, çikolatalar ve Paris silüetine Serge Gainsbourg ve Jane Birkin’in nefes kesen şarkısı “Je T’aime Moi Non Plus” eşlik ediyor. Ayrıca Macron ve Zelenskiy’nin samimi dostluğu da videoda kendine yer buluyor.
Olena ise en sevdiği teşekkür videosunun Carl Gustav roket rampası bağışı sebebiyle İsveç’e yapılan video olduğunu söylüyor. 20 bin dolar değerindeki roket rampası, 4,5 milyon dolar değerindeki Rus T-90 tanklarını imha etmişti. Videoda çalan melodi ise elbette bir sürpriz değil. İsveçli efsane müzik grubu ABBA’nın “Money, Money, Money (Para, Para, Para)” şarkısı.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Ekibin çabaları sayesinde Ukrayna Savunma Bakanlığı’nın Twitter’da 1.5 milyon takipçisi bulunuyor. Videoların bazıları ise 1 milyondan fazla izlendi.
Rusya’nın 2014 yılında ilhak ettiği Kırım’da ağustos ayındaki gizemli saldırıların ardından yapılan en başarılı vidoları ise 2,2 milyon izlenmeye ulaştı. Bananarama’nın “Cruel Summer (Zalim Yaz)” isimli şarkısının eşlik ettiği video, tatil için Kırım’a gelen Rus vatandaşları ile alay ediyordu.
Olena ekibinin asıl amacını şu sözlerle açıklıyor: “Vermek istediğimiz ana fikir, Ukrayna’nın kazanabilme kabiliyetine sahip olduğu. Çünkü kimse kaybedenlere yatırım yapmak istemez.”
Olena’nın ekiplerinden bir diğeri ise daha yıkıcı bir görev üstleniyor: Rusların verdiği kayıpları öne çıkarmak ve işgalci güçleri demoralize etmek.
Ruslara hitap etmek
Sosyal medyada Rus askeri kayıplarına dair bir hazinesi olduğu için bu ekip asla materyal sıkıntısı çekmiyor. Neyin etkili olup neyin olmadığını ise deneyerek öğrendiklerini söylüyorlar:
“Başta Rus cesetlerini gösteriyorduk. Ardından bunun aslında işe yaramadığını fark ettik. Bu ancak onları bize karşı birleştirdi.”
Ekip daha sonra ölü Ukraynalı sivillerin fotoğraflarını yayınlayarak Rus askerlerinin vicdanına hitap etmeye çalıştı. Ancak bu da işe yaramadı. Olena, sebebini şöyle açıklıyor:
“Onların bundan aslında gurur duyduğunu fark ettik. Bunu hiç de kınamıyorlardı. Yaptığımız şeyi çok daha sofistike bir biçimde yapmamız gerektiğini anladık.”
Şimdi ise gönüllüler artık Rus sosyal medyasını delik deşik ederek ülkenin çeşitli yerlerindeki zayıflıkları inceliyorlar. Olena, “Eğer Saratov’da bir şey yapıyorsanız Saratov’da neler olup bittiğini bilmek zorundasınız. Eğer Nijni Novgorod’da bir şey yapıyorsanız Nijni Novgorod’da neler olup bittiğini bilmek zorundasınız” ifadelerini kullanıyor.
Yaptıkları işin etkisini somut bir şekilde ölçmek mümkün değil ancak Rusya lideri Vladimir Putin’in seferberlik kararı sosyal medya gönüllülerine oldukça fazla materyal sağladı. Olena, seferberlik kararını önceden beklediklerini ve bu kararın Ruslar için oldukça moral bozucu olacağını bildiklerini söyledi.
Özellikle mesajlaşma uygulaması Telegram, bu gibi materyaller için bir servet niteliğinde. Olena Telegram’ı “vahşi vahşi batı” olarak nitelendiriyor.
Telegram kanalları, geniş kitlelere ulaşmakta etkili. “Ukrayna Taarruzu” isimli bir Telegram kanalının yaklaşık 100 bin takipçisi mevcut. Sloganı ise “2014’ten beri enformasyon savaşının sivil-meme cephesinde savaşıyoruz.”
Kanal, savaştaki askeri gelişmelerin yanı sıra Moskova rejimiyle alay eden paylaşımlar ve bazen de Batı medyasından bilgiler yayımlıyor. Pek çok Telegram kanalı gibi onlar da ölü ya da ölmek üzere olan Rus askerleri gibi hassas görüntüleri paylaşmaktan çekinmiyor.
Rusya ile işgal altındaki Kırım’ı birbirine bağlayan Kerç Köprüsü’nün patlaması da Ukrayna’nın internet ordusunda kutlandı ve çok sayıda komik videoya, şakaya ve meme’e malzeme oldu.
Ancak Ukrayna’nın bir dijital ninja ulusuna dönüşümü bir gecede gerçekleşmedi. Doğudaki Donbas bölgesinde süregelen sekiz yıllık savaş sayesinde Ukraynalıların dezenformasyon ile mücadeleden moral yükseltici mizahi içerik üretmeye yeteneklerini geliştirmek için uzun bir zamanı vardı.
Ukrayna’da Stratejik İletişim ve Bilgi Güvenliği Merkezi’nin Başkanı İhor Soloyev, nadir bir şekilde popüler ve resmi duyguların örtüştüğünü belirtiyor. Soloyev durumu şöyle ifade ediyor:
“Belki de tarihte ilk kez sivil toplumun devlete güvendiğine ve ona yardım ettiğine şahit oluyoruz.”
“Silahlı kuvvetler kendi işini yapıyor, toplum da kendi başına yaratıcı işlerini yapıyor, içerik ve meme’ler üretiyor.”
Peki Rusya, Ukrayna’ya nasıl bir karşılık veriyor?
Troller konusundaki ününe rağmen Rusya, bu meselede pek de bir şey yapmıyor. Bu ayın başında, Rusya’nın iki ünlü şakacısı Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba’yı kandırarak ABD’nin eski Moskova Büyükelçisi Michael McFaul ile görüştüğüne inandırdı.
Öte yandan Rus devlet televizyonunda yayınlanan konuşmalarda Kuleba’nın Kırım ve Rusya’daki patlamalardan Ukrayna’nın sorumlu olduğunu itiraf ettiği görüldü. Olena da konuya dair şunu söylüyor:
“Ruslar ilginç bir şey ortaya koymayı başaramadı. Mizah yok, güzellik yok. Acı bile yok. Tutku yok.”
Kaynak: BBC
Derleyen: Alp Selim
