Afrika’nın en kalabalık ülkesi Nijerya’da şubat ayında yapılacak genel seçimler öncesinde siyasi partilerin, rakipleri hakkında dezenformasyon yaymak için influencer diye bilinen sosyal medya fenomenlerini paraya boğduğu ortaya çıktı. İşte BBC Dezenformasyon Araştırma Ekibi’nin çalışmasının önemli bulguları.
BBC Dezenformasyon Araştırma Ekibi, Nijerya’daki iki siyasi parti için çalışan kaynaklarla ve önde gelen politikacılarla konuştu. Hepsinin ortak bir özelliği vardı: Sosyal medya fenomenlerine para verilmesini bir “sektör” olarak tanımlamak. BBC’nin konuştuğu isimler, partilerin, bu “iş” için nakit para, hediye hatta siyas- atamalar vaat ettiğini söyledi.
BBC, gizliliklerini korumak için konuştukları kişilerin isimlerini değiştirdi. Bu satırlardan sonra “Yemi” olarak gördüğünüz kişi bir stratejist, “Godiva” ise bir politikacı.
Godiva, seçimler öncesinde bir netice alabilmek için bir influencera 20 milyon naira, yaklaşık 45 bin dolar, verdiklerini şöyle itiraf etti: “45 bin dolar verdik, ayrıca insanlara hediyeler de dağıttık. Bunun haricindeki fenomenlerse daha çok, ‘Hükümette nasıl bir rol istiyorsunuz?’ sorusunu duymak istediler.”
Normalde partilerin seçim kampanyalarının yürütüldüğü merkezler, partilerin karargâhı konumundadır. Partiler yürütecekleri stratejileri buralarda belirler. Ancak Nijerya’da farklı bir durum var. Seçim kampanya merkezlerinin bir diğer işlevi, influencerlara aktarılan yalan haberlerin nasıl sonuçlandığını takip etmek.
Peki yalan haberler neden geliştiriliyor? Stratejist Yemi’ye göre yalan haberler, kendi adaylarının şansını yükseltiyor.
BBC, bu araştırma kapsamında, sosyal medya hesaplarında yalan ve yanlış bilgiler paylaşması karşılığında ödemeler yapılmasının yaygın olduğunu belirten çok sayıda influencer ile de konuştu. Örneğin Facebook’ta 150 bin takipçisi bulunan bir influencer, partilerin kendisine yüklü miktarda para verdiğini söyledi. Bu kişi, partilerin istediklerini açıkça yapmadığını ancak bunun yerine işe aldığı diğer influencerlar aracılığıyla yanlış haberler yayınladığını söyledi.
Taktikler neler?
Nijerya’da 80 milyon kişinin internete erişimi var. Sosyal medya da siyasi tartışmalarda önemli bir rol oynuyor. BBC’nin yürüttüğü bu araştırma, Twitter’da daha fazla kişiye ulaşmak için kullanılan farklı taktikleri de ortaya koydu. Örneğin çeşitli kampanyalarda dini, etnik ve bölgesel farklılıkları gözlemleyebiliyorsunuz.
Peki nasıl mı oluyor bu iş?
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Temmuz ayında pek çok influencer, iktidar partisi Tüm İlericiler Kongresi’nin (APC) başkan yardımcısı adayı Kashim Shettima’yı Boko Haram ile ilişkilendiren paylaşımlar yaptı. Bu paylaşımlar Twitter’da birdenbire ivme kazandı, sadece Twitter’da binlerce kez paylaşıldı.
Bu paylaşım daha sonra ülkede yaygın olarak kullanılan WhatsApp ve diğer mecralarda da kendine yer buldu. Paylaşım yalandı ama kimse bunun doğruluğunu sorgulamadı. BBC ekibi, tersine bir görsel aramayla, fotoğrafta Shettima ile birlikte görüntülen kişilerin Boko Haram üyesi değil, göçebe bir topluluğun üyeleri olduğunu teyit etti.
Bu dezenformasyondan bir ay sonra influencerlar İşçi Partisi’nin devlet başkanı adayı Peter Obi’nin, hiçbir kanıt olmadan, Biafra Yerli Halkı ile bağlantılı olduğunu ve bu kişilerin kendisine talimat verdiğini yazdı. Parti bu iddiaları reddetse de dezenformasyon çığ gibi büyüdü. Öyle ki bu bilgiyi paylaşanlar arasında Twitter’da iki milyondan fazla takipçisi bulunan eski muhalefet lideri Goodluck Jonathan’ın özel asistanı Reno Omokri de vardı.
BBC’nin röportaj yaptığı politikacı Godiaya, siyasi partilerin influencerlardan gönderilerinde “duygulara seslenmelerini” istediklerini söyledi:
“Dolaşıma soktuğumuz hikayelerde olaylarla alakalı olmayabilecek görseller de kullanıyoruz. 1990’ların Doğu Afrikası’ndaki savaş bölgelerinden fotoğraflarla etnik grupların nasıl öldürüldüğünü herhangi bir tweete ekleyebiliyoruz. İnsanlar bunun karşısında duygulandıklarında bu gönderileri paylaşıyor, beğeniyor ya da ilgi gösteriyor.”
Influencerlara yapılan bu ödemeler de takipçi sayısına göre değişiyor. Denetimden kaçınmak için de ödemelerin çoğu elden yapılıyor.
Nijerya’da partilerin, influencerlar ile çalışması yasadışı değil. Ancak dezenformasyon yaymak, yasalara ve Twitter politikalarına aykırı. BBC, bu araştırmayı yaparken, Nijerya’nın başlıca siyasi partilerine kaynaklarından aldıkları bilgileri sordu fakat hiçbirinden yanıt alamadı. Twitter ise bulgular neticesinde kendilerine bildirilen bazı hesapları ve paylaşımları kaldırdı.
Dünyanın en zengin iş insanlarından, Tesla ve SpaceX’in CEO’su Elon Musk’ın Twitter’ı satın almasından sonra şirketin Gana’da bulunan genel merkezi kapatıldı, şirketteki çalışanlar işten çıkarıldı. Bu durum da platformun Afrika’da yanlış bilgiler ile nasıl mücadele edeceği sorusunu yeniden gündeme getirdi. Twitter, BBC’nin bu konuyla ilgili sorularını yanıtsız bıraktı.
Afrika ülkeleri için faaliyet gösteren Demokrasi ve Kalkınma Merkezi Direktörü Idayat Hassan, influencerların faaliyetlerinin “siyasi müdahale” anlamına geldiğini belirterek, “Demokrasiye olan güveni baltaladığı gibi, seçim sistemine olan güvene de zarar veriyor ve çatışmayı kışkırtıyor” dedi.
Siyasetçiler ise farklı düşünüyor:
“Bu bir oyun. Birinin kazanması gerekiyordu ve Tanrı yardımcım olsun, kaybeden tarafta olmayacağım.”
Kaynak: BBC
