Türkiye’nin 12 Eylül 1980 darbesi hakkındaki ilk fiziksel ve dijital hafıza mekanı “Geçmiş Bugündür” sergisine ziyaret 11 Kasım’da sona eriyor. Sergiyi kaçıranlar dijital ortamdan da ulaşabilecek.
Türkiye’nin 12 Eylül darbesi hakkında ilk fiziksel ve dijital hafıza mekânı “Geçmiş Bugündür” sergisi, darbenin 43. yıldönümünde açıldı. 12 Eylül darbesinden doğrudan etkilenmiş öznelerin kolektif katkılarıyla kurgulanan sergi, 1960-1991 dönemine odaklanıyor. Serginin konsept ve küratörlüğünü Aylin Tekiner, Eylem Delikanlı ve Sevim Sancaktar, serginin yürütücülüğünü ise Research Institute on Turkey ile Demokrasi ve Bellek Araştırmaları Derneği üstlendi.
Bellek Müzesi, 12 Eylül 1980’de yapılan hak ihlallerini de haritalandırıldı. Bellek Müzesi tarafından geliştirilen işkence haritası, işkence mekanlarını, hak ihlaline uğrayan kişileri, varsa ilgili ihlaller hakkındaki dava dosyalarını ve sözlü tarih çalışmalarını ziyaretçilerin ve araştırmacıların kullanımına sunuyor. Bellek Müzesi’nin daimi koleksiyonlarında, 235 dijital, 93 fiziki dava dosyası, binlerce sayfalık hukuki belge, 35 ayrı bağışçıdan edinilen 40 bin bellek nesnesi, 300 saati aşan 120 sözlü tarih kaydı, 518 fiziki belge, 65 gazete ve 150 kitap bulunuyor.
Tarihsel Adalet İçin Bellek Müzesi bellekmuzesi.org adresinden ziyaret edilebiliyor.
Dijital bir hafıza mekanı olarak tasarlanan müzenin lansmanı için fiziksel bir sergi de şu sıralar ziyarete açık. Tütün Deposu’ndaki sergi, 11 Kasım 2023’e kadar ziyaretçilerini bekliyor.
Hafıza Merkezi’nden panel: “Tarihsel Adalet ve 12 Eylül’ün Siyasi Belleği”
Bellek Müzesi, Hafıza Merkezi’nin panelinde de konuşuldu. “Geçmişi Konuşmak, Barış Alan Açmak” başlıklı çevrimiçi panel serisinin konusu “Tarihsel Adalet ve 12 Eylül’ün Siyasi Belleği”ydi. Yeni seride dünyada ve Türkiye’de hakikat ve adalet arayışı, hafıza sahaları, hafızalaştırma, onarıcı adalet ve toplumsal barışa dair farklı deneyim ile yaklaşımları ve bunların etkileri tartışıldı. Panelde, Aylin Tekiner, Bülent Aydın, Hülya Deveci ve Eylem Delikanlı konuşmacıydı.
Dijital ile arşivi bir araya getirmenin müthiş bir deneyim olduğunu söyleyen Aylin Tekiner, “12 Eylül’e dair çok kapsamlı bir sergi oldu. 12 Eylül ile ilgili bu zamana kadar yapılmış çalışmaları süzgeçten geçirerek sanat eserleriyle buluşturduk” dedi.
“Kuşakları birbirine bağlayan bir kötülük 12 Eylül”
12 Eylül 1980’de beş yıl cezaevinde kaldığını, yargılandığını anlatan Bülent Aydın, “Bellek Müzesi’nin çalışmaları sırasında inanın yaşadıklarımı yeniden anımsamak, yüzleşmek bir yana, kişisel tarihimde kalıcı olduğunu düşünüyorum. Bizleri, kuşakları birbirine bağlayan bir kötülük 12 Eylül” diye konuştu.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Hülya Deveci ise Dava Dosyaları Koleksiyonu’nu anlattı. 12 Eylül 1980’de yargılananlara dair birtakım dava dosyalarını topladıklarını aktaran Deveci, hukukçu olmayanların da anlayabileceği özetler çıkardıklarını söyledi, “Çünkü insanların 12 Eylül’ü anlamasını istiyoruz” diyerek, yargılananların oranlarını paylaştı:
“Biz dava dosyalarının üzerinde hiç yorum yapmıyoruz ve maddi gerçekleri ortaya koymaya çalışıyoruz. 45 kategori altında işkence tespit ettik. Yüzde 5,36 yetişkin kadın, yüzde 47,12 yetişkin erkek, yüzde 13,50 çocuk yargılaması görüyoruz. Bilinmeyen ise yüzde 34,1. Fakat kadınlar ve çocuklar çok fazla konuşmuyor dolayısıyla daha fazla olduğunu düşünüyoruz.”
Çocukların yargılanmasının hikâyesinin önemli olduğunu vurgulayan Eylem Delikanlı ise “Askeri rejim kendi çocuklarına hak ihlali yapmış” dedi.
Delikanlı, Bellek Müzesi’nin adalet arayışında önemli bir koleksiyon olarak ortaya çıktığını söyledi:
“Bütün bu mücadelelerin devam ettiğinin altını çizmek asıl amacımız. Hem geçmişin mücadelelerini hem de geleceğe dair birtakım öngörüleri, dilekleri hissedebilecekleri bir yapıdan bahsediyoruz. Bunun sonuncunda adalet arayışı önemli bir koleksiyon olarak karşımıza çıkıyor.”
