2024 Paris Olimpiyat Oyunları’nda cinsiyet tartışmalarının odağındaki Cezayirli boksör Imane Khelif, yarı finalde Taylandlı Janjaem Suwannapheng’i mağlup ederek finale yükseldi. Cezayirli boksör 9 Ağustos Cuma günü altın madalya için Çinli Liu Yang ile mücadele edecek. Cinsiyet tartışmaları ve IOC-IBA ikilemini sizler için derledik.
2024 Paris Olimpiyat Oyunları kadınlar boks 66 kg yarı finalinde Cezayirli Imane Khelif, Taylandlı Janjaem Suwannapheng’i mağlup ederek finale yükseldi. Khelif’in 9 Ağustos Cuma günü oynanacak finaldeki rakibi ise Çinli Liu Yang oldu.
Khelif ile ilgili cinsiyet tartışmaları devam ederken, IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) ve IBA’dan (Uluslararası Boks Birliği) açıklamalar da tartışmalara yeni bir boyut kattı.
Ne olmuştu?
Imane Khelif ve Lin Yu-ting hakkındaki cinsiyet tartışmaları 1 Ağustos tarihli son 16 turunda İtalyan boksör Angela Carnini’nin Khelif ile çıktığı maçın 46. saniyesinde çekilmesiyle hız kazandı. Carnini’nin maç sonunda ağlayarak söylediği “Hayatımda hiç bu kadar sert bir darbe almamıştım” sözleri sosyal medyada geniş yer buldu.
Cezayir medyasında yer alan açıklamaya göre Khelif, olayla ilgili: “İtalyan boksör beni çok iyi tanıyor. Onun kulübünde birkaç kez antrenman yapmıştım. O ve ekibi beni zayıflatmak için içerisinde olduğum medya fırtınasından yararlanmaya çalıştı.” ifadelerini kullandı.
Maçın ertesi günü Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin (IOC) “Khelif kadın olarak doğdu, hayatını bir kadın olarak yaşadı, bir kadın olarak boks yaptı ve kadın pasaportu taşıyor. Bu bir transseksüellik vakası değil” açıklaması tartışmalara nokta koymaya yetmedi. Öte yandan Carini, Cezayirli boksörden özür diledi: “Rakibim için üzgün hissediyorum. Eğer IOC onun dövüşebileceğini söylüyorsa, bu karara saygı duyarım” dedi. Carini müsabakadan çekilmenin olgun bir hareket olduğunu ama sonrasında Khelif ile tokalaşmamaktan pişmanlık duyduğunu da sözlerine ekledi. Carini, “Bilerek yapmadım. Açıkçası ondan ve herkesten özür dilemek istiyorum. Öfkeliydim, çünkü Olimpiyat yolculuğum ellerimden duman olup uçmuştu” dedi.
Uluslararası Boks Birliği (IBA) güncel tartışmalara Khelif-Carini maçından 1 gün önce resmi web sayfasında yayınladığı açıklamayla dahil olmuştu: “24 Mart 2023’te IBA Lin Yu-ting ve Imane Khelif’i 2023 Dünya Kadınlar Boks Şampiyonası’ndan diskalifiye etmiştir. Bunun sebebi sporcuların IBA kurallarında belirtilen kadınlar müsabakasına katılım kriterlerini karşılayamamış olmalarıdır. Titiz bir incelemenin ardından alınan bu karar oldukça önemlidir ve müsabakada adaleti sağlamak adına gereklidir. Sporcuların testosteron testine tabi tutulmadığını; ancak ayrı ve geçerli bir test yapıldığını ve detayların gizli kalacağını not etmemiz gerekir. Testler nihai olarak sporcuların gerekli katılım kriterlerini taşımadığını ve diğer kadın boksörlere karşı rekabet avantajına sahip olduklarını göstermiştir. Diskalifiye süreci 2022 İstanbul ve 2023 Yeni Delhi’de yapılan iki teste göre ilerlemiştir.”
Khelif Tokyo Olimpiyatları’nda yarışmış ve çeyrek finale yükselmişti. Cinsiyet tartışmaları ise Khelif’in daha önce yenilmemiş olan Rus boksör Azalia Amineva’yı 2023 Dünya Şampiyonası’nda yenmesinden kısa bir süre sonra başladı. IBA’nın kendisini diskalifiye etmesinin ardından Khelif yaşananları “komplo” olarak nitelendirmişti.
IOC 5 Ağustos’ta yaptığı açıklamada IBA’nın testlerinin hatalı olduğunu, “O kadar kusurlular ki açıklayabilmek imkansız” sözleriyle ifade etti.
IOC Sözcüsü Mark Adams “2023 Dünya Şampiyonası’nda iki sporcu da yaka paça götürülmüş ve teste sokulmuşlar, çünkü IBA’ya ‘şüpheli’ gözükmüşler. Bize şüpheli gelen her sporcuya bunu yaparsak kötü bir rotaya evrilmiş oluruz” dedi.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
IBA’ya göre test sonuçlarını açıklamama nedeni Cezayir ve Tayvan Olimpiyat komitelerinin IBA’dan test sonuçlarını gizli tutmayı talep etmesi. Buna karşın Cezayir Olimpiyat Komitesi Khelif’e karşı başlatılan “karalama kampanyasını şiddetle kınadığını ve onu korumak için gerekli tedbirlerin alındığını” açıkladı. Komite “Bazı yabancı medya kuruluşlarının sahte propaganda yoluyla şampiyonumuz Imane Khelif’e yönelttiği saldırılar tamamen etik dışı ve temelsizdir, özellikle de atletik kariyerinin zirve etkinliği olan Olimpiyat Oyunları’na hazırlanırken” dedi. Komite ayrıca Cezayir hükümetini Khelif’i desteklemeye çağırdı ve “Khelif’in olağanüstü performansının bazıları için rahatsızlık yarattığını” belirtti.
Khelif’in babası ve kendisi de konu hakkında çeşitli röportajlar verdi. Khelif verdiği çeşitli demeçlerde “Kadın olarak doğdum, kadın olarak kalacağım. Galibiyetimi Araplara hediye ediyorum. Yaşasın Cezayir. Allahu ekber” ifadelerini kullandı. Baba Khelif’in ise kızı için “Böyle bir kızım olduğu için onur duyuyorum çünkü o bir şampiyon. Imane 6 yaşından beri sporu seven bir kız” sözleri medyada dolaşıma girdi. Baba Khelif Reuters’a verdiği röportajda kızının doğum sertifikasını da gösterdi, “Bu bizim resmi belgemiz, 2 Mayıs 1999, Imane Khelif, kız. Burada yazıyor, okuyabilirsiniz, bu belge yalan söylemiyor” dedi.
IBA: Bu sporcular erkek
IBA-IOC-Cezayir Olimpiyat Komitesi üçgeninde gelişen tartışma aynı zamanda medya spekülasyonuna da dönüştü. Çeşitli haber kuruluşları Khelif’in “XY kromozomu ve yüksek testosteron” sebebiyle erkek olduğunu iddia etmeye başladı. TASS’ta yer alan 2023 tarihli habere göre Imane Khelif ve Lin Yu-ting’in XY kromozoma sahip olduğu “kanıtlandı.” Ancak bu erkek oldukları anlamına gelmeyebiliyor. Bu dezenformasyona IBA’dan gelen “Onlar erkek” açıklaması da eklendi.
Eski IBA Tıbbi Komite Başkanı Ioannis Filippatos “Tıbbi sonuçlar, kan tahlilleri… Laboratuvara göre bu boksör erkek. Sorun şu ki elimizde karyotipi (kromozom seti) erkek olan iki kan örneği var. Bu, laboratuvardan çıkan sonuçtur” dedi.
IBA Angela Carini’ye Olimpiyat şampiyonu ödülü vereceğini ilan etti:
Sporcular IBA-IOC çekişmesine mi kurban gidiyor?
Yolsuzluk iddiaları, kötü yönetim suçlamaları ve Birliğin Başkanı Umar Kremlev’in Kremlin ve Putin ile olan bağlantıları sebebiyle IBA’nın Olimpiyat boksunu düzenleme yetkisi elinden alınmıştı.
Rio Olimpiyatları’nın ardından yapılan soruşturmalar neticesinde dönemin IBA başkanı Wu Ching-kuo yolsuzluk suçlamaları nedeniyle 2018’de spordan ömür boyu men edildi.
Ocak 2018’de, o zamanlar AIBA olarak bilinen IBA bir suç örgütü olan Thieves-in-Laws’a “maddi destek” sağladığı gerekçesiyle ABD’nin yaptırım uyguladığı ve eroin kaçakçılığı yaptığı iddia edilen Gafur Rakhimov’u geçici başkanı olarak atadı.
AIBA’nın en uzun süre görev yapan başkan yardımcısı olan Rakhimov, uyuşturucu kaçakçılığıyla uğraşan uluslararası bir suç örgütü olan Brother’s Circle’ın üyesi olmakla da suçlandı. Rakhimov suçlamaları reddediyor.
Türkiye sosyal medyasında da tartışmalar farklı bir boyuta çıktı:
Türkiye’deki tartışmanın boyutu ise spekülasyonlara ve cinsiyetçi yaklaşımlara evrildi. Milli boksorümüz Busenaz Sürmeneli Taylandlı boksör Janjaem Suwannapheng’e elendikten sonra “Busenaz erkek rakibine karşı yenildi” ifadeleriyle paylaşımlar yapılmaya başlandı. Suwannapheng’in cinsiyetiyle ilgili aslında hiçbir ihtilaf olmamasına rağmen Taylandlı boksörün kadın olamayacağı iddia edildi. Hiçbir yerden konuya dair yalanlama gelmeyince dezenformasyon büyüyerek devam etti. 6 Ağustos’taki Suwannapheng-Khelif karşılaşması da “Kadınlar boksunda iki erkek yarışacak” ifadeleriyle sosyal medyada yer buldu. Sürmeneli Suwannapheng’e elenmemiş olsaydı yarı finalde Khelif ile karşılaşacaktı.
Milli boksörümüz Buse Naz Çakıroğlu ise Cezayirli boksör hakkında bir açıklama yapmasa da Khelif’in çeyrek final maçı sonrası Instagram’da paylaştığı fotoğrafı beğenerek desteğini gösterdi.
Öte yandan Milli boksorümüz Esra Yıldız Kahraman tartışmalara konu olan bir diğer sporcu olan Tayvanlı boksör Lin Yu-ting ile bu akşam saat 22.30’da yarı final maçına çıkacak.
Lin Yu-Ting’e kaybeden Svetlana Staneva:
Yazan: Yahya Kemal Doğan
