İki yıl ekilmeyen tarım arazileri kiraya verilecek | Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım: “Üretimin devam etmesine öncelik verilmeliydi”

İki yıl ekilmeyen tarım arazilerinin durumu tartışılıyor. Tarım ve Orman Bakanlığınca hazırlanan “İşlenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesine İlişkin Yönetmelik”, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre iki yıl üst üste işlenmeyen arazi, tarımsal üretimde kullanılması şartıyla sezonluk olarak kiraya verilebilecek. Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım kararı değerlendirdi.

Tarım ve Orman Bakanlığı, mülkiyeti gerçek veya tüzel kişilere ait olup, üst üste iki yıl süreyle işlenmeyen tarım arazilerini, arazinin vasfının değiştirilmemesi ve tarımsal üretimde kullanılması şartıyla sezonluk olarak kiraya verecek.

Bakanlık tarafından hazırlanan yönetmelik, Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. Böylece iki yıl ekilmeyen araziler kiraya verilebilecek.

Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, YouTube hesabından yayınladığı videoda bu konunun ilk olarak koronavirüs salgınının yaşandığı dönemde AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Ekilmeyen bir karış tarım arsası bırakmayacağız” sözleriyle gündeme geldiğini hatırlattı.

“Bir yanda elinde ürünü var, satamayan bir üretici var”

Yıldırım yasal düzenlemenin Erdoğan’ın açıklamasından dört yıl sonra geldiğine dikkat çekti:

“Bugün çiftçi ürettiği ürünü satamamaktan şikâyet ediyor. Bursa-Karacabey’de, Burdur’da, Aksaray’da, Kahramanmaraş’ta, Konya’da, ülkenin her yerinde çiftçiler eylem yapıyor. Çiftçiler ‘Ürünüm tarlada kaldı, satamıyorum’ diyor. Bir yanda elinde ürünü var, satamayan bir üretici var ve ‘Ben önümüzdeki dönem ekmeyi düşünmüyorum’ diyen bir kesim var. Bir yandan da siz bir yönetmelikle işlenmemiş arazileri kiraya vererek insanlara üretim yaptırıyorsunuz. Burada bir çelişki var çünkü önce üretim yapanın desteklenerek elindeki ürünün satılmasını, çiftçinin zarar etmemesini, çiftçinin üretime devam etmesini sağlamanız gerekiyor.”

Arazi Tespit Komisyonları kurulacak

Yıldırım, ne kadarlık bir arazinin kiralanacağının bilinmediğini belirtti. İki yıldır ekilmeyen ve kiraya verilecek arazilerin tespiti amacıyla il ve/veya ilçe müdürlüğü bünyesinde Arazi Tespit Komisyonu oluşturulacak.

Kiralanacak tarım arazileri nasıl tespit edilecek?

• Arazi Tespit Komisyonu; kadastro parsel verileri, uydu görüntüleri, coğrafi bilgi sistemleri, diğer kamu kurumlarından elde edilecek veriler üzerinden yapılacak çalışmalar ve yerinde gerçekleştirilecek arazi kontrolleri ile işlenmeyen tarım arazilerini tespit edecek. Tespit çalışmalarına altlık teşkil edebilecek veriler Bakanlıkça sağlanacak.
• İşlenmeyen tarım arazilerinin tespitinde, içinde bulunulan yılın 1 Eylül tarihi ile bölgelere göre değişen hasat dönemi dikkate alınarak en geç takip eden yılın 31 Ağustos tarihine kadar olan süre dikkate alınacak.
• Tespiti yapılan işlenmeyen tarım arazileri Bakanlık kayıt sistemleri ile karşılaştırılarak kontrol edilecek. Arazi Tespit Komisyonu tarafından yapılan kontrol sürecinin tamamlanmasının ardından, ekonomik bütünlüğü sağlayan parseller ve ekonomik bütünlük kapsamı dışında kalıp Arazi Tespit Komisyonunca ekonomik tarımsal üretim yapılacağı değerlendirilen parseller tespit edilecek.
• Dikili ve örtü altı tarım arazileri kiralama işlemleri kapsamına alınmayacak. Arazi sınıfı, parsel büyüklüğü ve verimlilik durumu tarımsal üretim için ekonomik olmayan arazilerin bu durumu tutanak altına alınmak sureti ile o yılki kiralama işlemlerine dâhil edilmeyebilir. Üzerinde tarımsal üretime engel teşkil edecek izinsiz yapı, tesis ve benzeri tespit edilen araziler, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Yasası’nın ilgili hükümleri uyarınca değerlendirilecek.
• Parselin bir kısmında işlenmeyen arazinin tespit edilmesi durumunda üçüncü ve dördüncü fıkralar göz önünde bulundurularak bu kısımlar işlenmeyen tarım arazisi kapsamında değerlendirilebilir.
• Bu maddede belirtilen çalışmaların tamamlanmasını müteakiben, cari kiralama sezonu için kiralanacak arazileri içeren, ilk yıl işlenmeyen ve üst üste iki yıl işlenmeyen tarım arazileri için ilk yıl ve üst üste 2 yıl olacak şekilde listeler oluşturulacak.
• Kiralama sezonu içerisinde, kiralanan tarım arazilerinin maliklerinden herhangi biri tarafından bir sonraki sezonda üretim yapacağına dair bir başvuru yapılmaması durumunda bu araziler üst üste iki yıl işlenmeyen tarım arazileri listesine eklenecek.
• İşlenmeyen tarım arazileri listesi il/ilçe müdürlükleri tarafından 5 gün süre ile muhtarlıklarda, elektronik ortamda ve il müdürlüğü internet sitesinde ilan edilecek.
• Arazi sahipleri ve diğer ilgililer, listeler ile ilgili itirazlarını ilan süresi içerisinde Arazi Tespit Komisyonuna yapabilirler. Komisyon bu itirazları 3 içinde karara bağlar. İtirazların değerlendirilmesi sonucu oluşturulan nihai liste mülki amirin veya yetkili kıldığı kişinin onayı ile kesinleşecek.

Tarım arazilerinin kiralanması nasıl olacak?

Yönetmeliğe göre kesinleşen işlenmeyen tarım arazileri listesinde yer alan tarım arazileri için rayiç kira bedelleri tespit edilecek. Tarım Arazileri Listesi oluşturulacak. Listede kiracıların yetiştirebilecekleri ürün veya ürün gruplarına da yer verilecek.

İki yıl ekilmeyen bu araziler, kira geliri arazi maliklerine ait olmak üzere, arazinin vasfının değiştirilmemesi ve kiralayan tarafından tarımsal üretimde kullanılması şartıyla Arazi Kiralama Komisyonu tarafından kiralanacak.

Kiralama işlemleri kiralama sezonu dikkate alınarak gerçekleştirilecek.

Kiralama işlemi, tek bir tarım arazisi parseli bazında yapılabileceği gibi, üretim planlaması kapsamında yetiştirilecek ürün, kiracı potansiyeli ve tarımsal üretimin ekonomik verimliliği dikkate alınarak birden fazla tarım arazisi parselini kapsayacak şekilde de yapılabilecek.

Kira bedeli rayiç bedelden düşük olamayacak

Kira bedeli, Arazi Kiralama Komisyonu tarafından takdir edilen rayiç kira bedelinden düşük olamayacak.

Arazi Kiralama Komisyonu, kesinleşen Kiralanacak Tarım Arazileri Listesini mahallinde, elektronik ortamda ve Tarım ve Orman İl Müdürlüğü internet sitesinde 7 gün süre ile ilan edecek. Mahallinde yapılan ilanlar tutanak altına alınacak. Arazi Kiralama Komisyonu, ilan süresi içerisinde kiralama taleplerini alacak.

İlan süreci başlatılmadan önce Kiralanacak Tarım Arazileri Listesinde yer alan parsellerle ilgili Bakanlık Kayıt Sistemlerine başvuru durumu ve mahkeme tarafından verilen ve arazinin kullanımını engelleyen bir ihtiyati tedbir kararı olup olmadığı kontrol edilecek.

Tedbir kararı bulunan parseller kiralanamayacak.

Başvurular nereye yapılacak?

İlan edilen tarım arazilerini kiralamak isteyenler, Tarım Arazisi Kiralama Talep Formunu eksiksiz olarak doldurarak ilan süresi içerisinde Tarım ve Orman İl Müdürlüğüne başvuracak.

Kiralama başvuruları Tarım Arazileri Değerlendirme (TED) Portalı üzerinden de gerçekleştirilebilir.

Gerçek kişi olarak başvuruda bulunanların Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaları zorunludur.

Arazi malikleri ve diğer ilgililer, Kiralanacak Tarım Arazileri Listesi ile ilgili itirazlarını ilan süresi içerisinde Arazi Kiralama Komisyonuna yapabilecek. Arazi Kiralama Komisyonu, ilan süresinin tamamlandığı tarihten itibaren üç gün içerisinde itirazları karara bağlayıp kiracıyı belirleyecek.

Kiralamada öncelikli olanlar

Kiralama öncelikli olarak, kiraya verilecek tarım arazisinin bulunduğu yerleşim yerinde ikamet edenlere, sivil toplum kuruluşlarına ve meslek odalarına yapılacak.

Teklif edilen en yüksek kira bedelinin eşit olduğu birden fazla başvuru olması durumunda, bu başvurular arasından arazilerini yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüğüne ulaştıracak malike, sınırdaş veya en yakın arazisi bulunan işletmeye öncelik sıralaması dikkate alınarak kiralama yapılacak.

Kesin kiracıların belirlenmesinin ardından Arazi Kiralama Komisyonunca Kesinleşen Kiralama Listesi hazırlanacak.

Kesinleşen kiracılara kira bedeli, kira süresi, ödeme koşulları, kira bedelinin yatırılacağı banka hesabı, vergi, resim, harçları ve diğer giderler gibi sözleşme giderleri ve benzeri bilgileri de içeren formata göre düzenlenecek tebligat yapılacak.Tebligat tarihinden itibaren en geç 7 günlük süre içerisinde kiracının kira bedeli ile sözleşme giderlerini ödemesi ve varsa diğer yükümlülükleri yerine getirmesini müteakip matbu kira sözleşmesi düzenlenecek.

Düzenlenen kira sözleşmelerinin notere tasdik ve tescili zorunlu değildir.

Kiracı, sözleşme imzalama aşamasında kira bedelini ödediğine dair belgeyi Arazi Kiralama Komisyonuna sunacak.

Kira sözleşmesinde, kira süresi, sözleşmenin başlama ve bitiş tarihleri, karşılıklı sorumluluklar, fesih şartları gibi hususlara yer verilecek.

Asıl kiracının sözleşme imzalamaması durumunda Arazi Kiralama Komisyonu aynı usulle diğer teklifleri değerlendirerek karar verecek.

Kiraya verilecek tarım arazisi, sözleşme tarihinden itibaren on beş gün içinde üzerindeki muhdesat ve müştemilat bilgilerini içeren krokinin de yer aldığı, Ek-16’da yer alan formata göre mahallinde tanzim edilecek Arazi Teslim Tutanağı ile kiracısına teslim edilecek. İki nüsha olarak düzenlenen Arazi Teslim Tutanağının bir nüshası kiracıya verilir, diğer nüshası dosyasında saklanacak.

Bu maddeye göre kiralanan tarım arazileri Bakanlıkça belirlenen kayıt sistemlerine kaydedilir ve kiracılar bu arazilerle ilgili tarımsal desteklerden yararlandırılır.

Arazi sahibine ulaşılamazsa ne olacak?

Arazi maliklerine veya hak sahiplerine ulaşılamaması halinde, kira bedelleri Bakanlıkça belirlenecek bir kamu bankasında araziye özgülenerek açılacak üçer aylık vadeli hesapta nemalandırılacak.

Mülkiyeti ihtilaflı tarım arazilerinde ihtilafın giderilmesi halinde biriken kira geliri ve ferileri hak sahiplerine payları oranında dağıtılacak.

Paranın nemalandırılacağı kamu bankasının tespiti amacıyla, uygulanacak faiz oranlarına ilişkin tüm kamu bankalarından Bakanlıkça yazılı teklif istenecek.

Teklifler değerlendirildikten sonra en yüksek faizi veren kamu bankası şubesinden uygulanacak faiz ile ilgili yazılı teyit alınacak.

Para, en yüksek faizi vermeyi kabul eden kamu bankasında nemalandırılacak. Kamu bankaları tarafından teklif edilen faiz oranlarının eşit olması halinde içlerinden birisi tercih edilebilecek.

Tarım arazilerinin rayiç kira bedelinin tespiti

Tarım arazilerinin rayiç kira bedelinin tespitinde emsal olarak kullanılmak üzere, kiralanacak tarım arazisi ile benzer özellikte ve aynı yerleşim yerinde bulunan en az üç adet kiralanmış tarım arazisi tespit edilecek.

Emsal olarak kullanılacak tarım arazisinin belirlenmesinde akrabalar, hissedarlar arası kiralama, sosyal nedenlerle kiralamalar gibi özel amacı olan kiralama bedellerinin piyasa koşullarını temsil kabiliyetlerine dikkat edilecek.

Kaynak: Tarım Dünyası