Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Los Angeles kenti, tarihinin en büyük orman yangınları ile boğuşuyor. En az 24 kişi hayatını kaybetti, 10 binden fazla ev ve işyeri küle döndü. 153 bin kişi tahliye edildi, 166 bin kişiye de tahliye emri için hazırlıklı olmaları uyarısı yapıldı.
Peki yangın neden çıktı ve neden durdurulamıyor?
Bu sorunun cevabını aramadan önce yanan bölgenin büyüklüğünü iyice anlamanızı isterim. 4 gündür devam eden yangın sonucu en az 13 bin hektarlık yerleşim yeri küle döndü. Çerçeveyi daha net çizmek için İstanbul ile kıyaslayalım: 3 günde yanan alan, Yenikapı’dan Sarıyer’e kadar yanan alana tekabül ediyor.
Fotoğraf: Serkan Erdamar/X
Gelin şimdi grafik ve videolarla Los Angeles yangını ne kadar ciddi, onu anlatalım.
En büyük yangınlar, Palisades ve Eaton bölgelerinde. Bu iki yangın, büyük oranda kontrol dışı şekilde devam ediyor. Diğer bölgelerde de irili ufaklı yangınlar devam ediyor ama büyük bir kısmı kontrol altına alındı. Yangınların mali yükü 150 milyar dolar civarında. Orman yangınları devam ederken eyalet genelindeki birçok sigorta şirketi de primleri artırmayı düşünüyor.
Pasifik Okyanusu ile Santa Monica Dağları arasında yer alan, genellikle “Palı” olarak kısaltılan, doğal güzellikleri, lüks yaşam tarzı ve sakinliğiyle bilinen Pacific Palisades, yangınlardan en çok etkilenen bölgelerden biri.
Yangın sonrası çekilen görüntüler eşliğinde bu bölgedeki yangına daha dikkatli bakalım.
20 bin dönümden fazla alanın yandığı ve 5 bin ev & işyerinin küle döndüğü yangında oyuncular Billy Crystal, Eugene Levy ve John Goodman da evlerini kaybetti. Evlerini kaybeden ünlüler arasında Jeff Bridges, Mel Gibson, Paris Hilton ve Adam Brody de var.
Aşağıdaki videoda Aiden Kahn’ın oturduğu binanın yangın sonucu enkaza dönüştüğünü görebilirsiniz.
Bölgede yaşayanlara en az 45 yıldır hizmet veren Village School da harabeye dönen binalardan. Girişi simsiyah, çan kulesi küle döndü…
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Bir zamanlar cıvıl cıvıl olan N. Swarthmore Caddesi’nin yangın sonraki halini görenler şaşırıyor. Simsiyah olan bahçeler, yanmış basketbol potaları, küle dönmüş evler…
Salı günü (7 Ocak) Eaton’da başlayan yangın, Altadena ve çevresinde yaklaşık 14 bin dönümlük araziyi kül etti. Aşağıdaki grafikte Altedana’nın yangından önceki ve sonraki halini görebilirsiniz.
Altadena’da yaşayanların birçoğunun artık başlarını sokabileceği bir evi yok.
Aşağıdaki grafikte yangında bir tekel bayisini göreceksiniz. Bu dükkan, 8 Ocak günü çıkan yangında küle döndü.
Bir de Malibu’ya bakalım.
Kaliforniya’nın en ikonik ve prestijli sahil bölgelerinden biri olarak hem doğal güzellikleri hem de lüks yaşam tarzıyla ünlü Malibu da çok büyük hasar gören bölgelerden.
Malibu’nun dünyaca ünlü plajları ve aynı adlı taşıyan içki şişesinin üzerindeki palmiye ağaçları, yangın sonucu tanınmaz halde.
Maxar Technologies tarafından sağlanan uydu görüntüleri, yangının boyutlarını gözler önüne seriyor. Aşağıdaki grafikte bulunan yuvarlağı sola kaydırarak yangından birkaç gün önce Malibu’nun sahil şeridinin nasıl olduğunu görebilirsiniz.
Yetkililer hazırlıksız mıydı?
Grafik ve videolarda gördüğünüz gibi Los Angeles’ı kasıp kavuran orman yangınlarının yol açtığı yıkım, şehrin yakın tarihinde gördüğü en kötü yıkım.
7 Ocak’ta başlayan yangınlar, ABD’nin en büyük ikinci şehrini etkisi altına aldı ve en az 11 kişi hayatını kaybetti. Sadece 3 günde Manhattan’ın yaklaşık 2 katı büyüklüğünde bir alan yandı.
Bölgede yaşayanlar, yerel yetkilileri de eleştiriyor. “Yetkililer bu yangına hazırlıksız yakalandı ve yeterli müdahaleyi etmiyor” diyorlar. Belediye Başkanı Karen Bass da yangın çıktığında şehir dışındaydı.
Yangın söndürme çalışmaları sırasında hortum takılabilen su musluklarının etkisiz kalması da tartışılıyor.
Bu arada bilmeyenlere hatırlatalım: Kaliforniya tarihinin en kötü orman yangını Kasım 2018’de Paradise kasabasını yerle bir eden Camp yangını. 85 kişi hayatını kaybetti, en az 18 bin ev ve işyeri yok oldu.
Yangın neden bu kadar hızlı yayıldı?
Pacific Palisades’te yaşayanlar 7 Ocak sabahı evlerinin karşısından yükselen dumanı görmeye başladıklarında yangın çoktan 10 dönümlük bir alanı kaplamıştı. 25 dakika içerisinde 200 dönümden fazla alan yandı.
Peki nasıl bu kadar hızla büyüdü?
Gelelim bu en can alıcı sorunun cevabına.
Hidroklima kırbacı
2024 yılında El Niño ile bağlantılı yoğun yağış dönemin ardından son aylardaki yağış azlığı, yangın olasılığını artırmışa benziyor.
İngiltere Ekoloji ve Hidrolojisi Merkezi’nden Maria Lucia Ferreira Barbosa da 2024’teki yağışlı dönemin ardından gelen daha kurak dönemin “orman yangınlarının yayılması için mükemmel koşullar” yarattığı görüşünde.
Sözün özü, iklimdeki ani değişikliklerin ve dalgalanmalar olarak adlandırabileceğimiz “hidroklima kırbacı” orman yangınları ile doğrudan alakalı. Çünkü rüzgar hızı ve yönü hızla değişebilir ve bu durum, yangının daha geniş alanlara yayılmasına yol açarak kontrol altına alınmasını zorlaştırabilir.
Santa Ana rüzgârları
Santa Ana rüzgarları yılın bu zamanlarında doğal olarak oluşan, güney Kaliforniya’nın içinden kıyıya doğru esen kuru, güçlü rüzgarlar. Saatteki hızı 130 kilometreye ulaşabilen rüzgarlardan bahsediyoruz.
Rüzgarlar genellikle sıcak ve kurudur, bu nedenle bitki örtüsünden daha fazla nem çıkarabilir.
Edinburgh Üniversitesi’nden Rory Hadden, Santa Ana rüzgârlarının etkisini şöyle anlatıyor: “Bu rüzgarlar çok ama çok kuru. Çok hızlı hareket ederler. Bu yüzden bir yangın başladığı anda, yangının hızlı bir şekilde yayılmasına çok kolay etki edebilir.”
Bölgenin engebeli coğrafyası
Los Angeles bölgesinin engebeli topoğrafyası da yangın riskini artırıyor.
Bölgenin yapısı sadece yangınların yayılma riskini artırmakla kalmıyor, aynı zamanda bölgede yaşayan insanların tahliyesini de zorlaştırıyor.
İklim krizi
İklim krizinin, mevcut yangınlara yol açan aşırı rüzgar olaylarının olasılığını artırdığına dair çok az kanıt var. Şu doğru ki iklim krizi; yangınları daha sık, daha yoğun ve daha az öngörülebilir hale getirdi.
Buna rağmen araştırmacılar ısınan dünyanın, bu rüzgar olayları ile aşırı kurak bitki örtüsü koşullarının kesişimini daha olası hale getirdiğine inanıyor.
Kaynak: Washington Post, Guardian, BBC
