Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, doğum yoluyla vatandaşlık hakkını sona erdirme kararı aldı. Peki diğer ülkelerde vatandaşlık yasaları nasıl? Hangi ülkelerde kan bağı ile vatandaşlık alınabiliyor?
ABD Anayasası, 160 yıldır ülkede doğan herkese otomatik vatandaşlık verilmesini güvence altına alıyor. ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinde uygulanan doğum hakkı esaslı vatandaşlık uygulamasını sona erdirme kararı aldı. Yeni karar, 19 Şubat 2025 veya sonrasında doğanlar için geçerli olacak.
Dünyada uygulamalar nasıl?
Dünya genelinde uygulanan vatandaşlık haklarını üç başlıkta incelemek mümkün:
Jus soli (Toprak bağı)
Latince “toprak hakkı” anlamına gelen jus soli, bir bireyin doğduğu ülkenin vatandaşı olmasını sağlayan sistemdir. Bu sistemde doğum yeri esastır.
Genellikle Amerika kıtasında yaygın olarak kullanılan bir politikadır ve bazı ülkelerde koşulsuz, bazılarında ise belirli şartlara bağlı olarak uygulanır.
ABD, Kanada, Brezilya, Arjantin, Meksika, Uruguay gibi ülkeler, ülke sınırları içerisinde doğan herkese otomatik vatandaşlık verir. Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere, İrlanda gibi ülkeler ebeveynlerin belirli bir süre ülkede ikamet etmiş olmasını şart koşar.
Jus sanguinis (Kan bağı)
Latince “kan hakkı” anlamına gelen jus sanguinis, bir kişinin ebeveynlerinden biri ya da her ikisi vatandaşsa, o kişinin de vatandaşlık hakkı kazanmasını sağlayan sistemdir. Bu sistemde doğum yeri önemli değildir, önemli olan ebeveynlerin uyruğudur.
Genellikle Avrupa, Asya ve Afrika ülkelerinde yaygın olarak uygulanır. Kimi ülkeler sadece baba ya da anne vatandaşsa çocuklara otomatik vatandaşlık verirken, bazıları ek şartlar koyabilir (örneğin, çocuğun ebeveynin yaşadığı ülkede büyümesi gibi).
Almanya, İtalya, Fransa, İspanya, Japonya, Çin, Rusya, Türkiye, İsveç, İsviçre, Hindistan, Yunanistan gibi birçok ülke bu sistemi uygular.
Çoklu sistem
Bazı ülkeler jus soli ve jus sanguinis sistemlerini birleştirerek karma (mixed regime) bir vatandaşlık politikası uygular.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Bu sistemde hem doğum yeri hem de ebeveynlerin uyruğu önemli.
Kimi ülkelerde ebeveynlerden biri vatandaşsa çocuk da vatandaş olabilir ama doğduğu ülkenin topraklarında doğmuş olmak avantaj sağlar.
Fransa, Portekiz, Kolombiya, Güney Afrika, Filipinler, Mısır, Fas, Tunus gibi ülkeler karma bir sistem uygular.
Fotoğraf yapay zekâ ile oluşturulmuştur.
Bazı insanlar doğuştan vatandaşlık hakkına sahip olmasalar da bazı ülkelerden çeşitli yollarla vatandaş olabilirler:
- Evlilik yoluyla vatandaşlık: Örneğin Fransa, İspanya, Almanya gibi ülkelerde bir vatandaşla evlenen kişiler belirli bir süre sonra vatandaşlık hakkı kazanabilir.
- Uzun süreli oturum sonrası: Kişiler, belli bir ülkede 5-10 yıl boyunca yasal oturum izniyle yaşadıktan sonra vatandaşlık başvurusu yapabilir.
- Yatırım yoluyla vatandaşlık (Golden Visa): Malta, Karayip ülkeleri, Türkiye gibi bazı ülkeler, belirli bir yatırım karşılığında vatandaşlık vermektedir.
