İspanya bu pazar erken seçimlere gidiyor. Geçen şubat ayında sağcı ve ayrılıkçı partilerin, Başbakan Pedro Sanchez liderliğindeki azınlık hükümetinin 2019 bütçesini reddetmesi sonrasında Sanchez, ülkeyi erken seçimlere götürme kararı almıştı.
Yolsuzluk suçlamalarıyla yıpranmış muhafazakâr PP (Halk Partisi) hükümetinin güvenoyu alamaması sonucu Haziran 2018’de hükümeti kurma yetkisini alan Sanchez’in partisi merkez soldaki PSOE’nin (İspanyol Sosyalist işçi Partisi) 350 kişilik mecliste halihazırda sadece 84 koltuğu bulunuyor.
Güncel siyasi manzara ne durumda?
Son yıllarda İspanyol siyaseti gittikçe bölünüyor. Kemer sıkma politikaları karşıtı sol Podemos (Yapabiliriz) hareketi ve merkez sağ Ciudadanos (Vatandaşlar) hareketleri, siyasette on yıllardır devam eden PP ve PSOE tekeline son verdi. Avrupa’da aşırı sağ hareketlerin tarihsel olarak nispeten daha güçsüz olduğu ülkenin siyasi panoramasına son olarak bir de aşırı sağcı Vox eklendi.
Geçen aralık ayındaki Endülüs seçimlerinde Vox büyük bir çıkış yaparak 1975’te diktatör Francisco Franco’nun ölümünden beri bir bölgesel parlamentoda birden fazla temsilci çıkaran ilk aşırı sağcı parti oldu.
Peki seçimlerin en sıcak konuları neler?
Seçimlerin en sıcak iki konusu, birbiriyle ilişkili Katalonya sorunu ve aşırı sağcı Vox’un yükselişi. Zira Katalonya sorunu şiddetlendikçe bundan en fazla faydalanan siyasi aktör Vox oldu. Gerginlik tırmandıkça, aşırı sağcılar kazandı.
Bağımsızlık yanlıları Katalonya’da iktidarda kalmaya devam ederken, Madrid’den daha fazla bağımsız olma özlemindeki milyonlarca Katalan, bağımsızlık referandumunu düzenleyenlerin yargılanmasını Madrid hükümeti tarafından bir “cezalandırma” olarak görüyor.
Buna karşılık İspanyol makamları yargının bağımsız olduğunu ve ayrılıkçıların anayasaya aykırı faaliyetlerinin yargılandığını öne sürüyor.
Aşırı sağcı Vox ise, solun Katalan ayrılıkçılarına fazla hoşgörülü davrandığını söyleyerek Sanchez’in diyalog girişimlerini eleştiriyor. Vox, merkezi hükümeti bölgeler karşısında güçlendirerek ayrılıkçı partileri yasaklama arzusunda.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Vox’un aşırı sağcı siyasi ajandası aslında başka Avrupa ülkelerindeki emsallerinden pek de farklı değil. Vox on binlerce yasa dışı göçmeni sınır dışı edeceğini söylüyor, eşcinsel evliliğe, kürtaja ve kadınlara pozitif ayrımcılık tanıyan yasalara karşı çıkıyor.
Çok sayıda uzmana göre böyle bir partinin Madrid’de temsiliyete kavuşması, ülke siyasi sisteminde daha çok kutuplaşmaya ve tıkanmaya sebep olacak.
İspanya Sosyolojik Araştırmalar Merkezi’nin yaptığı son araştırmaya göre, halkın en büyük sorunu yüzde 61,8 ile işsizlik. Bunu yüzde 33,3 ile yolsuzluk ve dolandırıcılık ve yüzde 29,1 ile İspanya’nın siyaseti, siyasetçileri ve partileri takip ediyor.
Göç sorunu ülke gündemini son zamanlarda hayli işgal etse de İspanya halkının sadece yüzde 8,9’u için göç, ülkenin en önemli sorunu. Siyasetçilerin en hararetli tartışmaları yaptığı Katalan bağımsızlığı sorunu ise halkın sadece yüzde 11 için tüm diğer sorunların üzerinde yer alıyor.
1 Ekim 2017’de Katalonya’da yapılan bağımsızlık referandumu İspanyol yargısı tarafından yasa dışı ilan edilmiş, sonrasında Katalan liderlerin bir kısmı tutuklanmış, aralarında eski Katalonya Hükümeti Başkanı Carles Puigdemont’un da olduğu bazı siyasetçiler ise yurt dışına kaçmıştı. Ekim 2017-Mayıs 2018 arasında 7,5 milyonluk bölge kayyum tarafından yönetilmişti.
Hangi partiler öne çıkıyor, vaatleri neler?
PSOE (“İspanyol Sosyalist Emekçiler Partisi” – merkez sol)
İktidardaki PSOE, selefi PP hükümeti kadar sert bir tavırla olmasa da Katalan sorunu için bir çözüm bulmaya çabaladı. Parlamento çoğunluğunu elde etmekten çok uzak olsa da bir yıldan az vakitte asgari ücreti yüzde 22 artırmayı başardı. En dikkat çekici hedefleri olan Franco’nun mezarını Madrid dışındaki görkemli anıt mezardan çıkarmak ise zor olsa da, diktatörün kalıntıları haziran ayında yine de taşınacak.
PP (“Halk Partisi” – sağ, muhafazakâr)
2011-2018 arasında ülkeyi yöneten ve yolsuzluk skandallarından ötürü iktidarı bırakmak zorunda kalan PP’nin eski lideri ve eski Başbakan Mariano Rajoy, adli bir davada tanıklık eden ilk İspanyol başbakan olmuştu. Halefi Pablo Casado ise oyların yükselen aşırı sağcı Vox’a gitmesini engellemek için partiyi daha da sağa çekerek saldırgan fakat hatalarla gölgelenmiş bir söylem takındı; örneğin son günlerde Casado, PP’nin iktidara gelmesi durumunda asgari ücreti düşüreceğini söyledi. Katalan bağımsızlığı konusunda sert bir tavır takınan PP lideri Casado, kürtaj yasalarını sıkılaştıracağını ve PSOE’nin ötanazi yasasına karşı çıkacağını söyledi.
Ciudadanos (“Vatandaşlar” – merkez sağ, liberal)
Genç Ciudadanos hareketi ise 2015 seçimlerinde büyük bir çıkış yaparak Podemos hareketiyle beraber Franco sonrası döneme damgasını vuran PSOE-PP tekeline son verdi. Parti son aylarda söylemini daha da sağa çekerek Katalan sorunu üzerinden bir tavır oluşturdu. Partinin bölgesel bağımsızlık ve İspanya’nın ulusal birliğinin şiddetle savunulması konusundaki sert çizgisi, partinin en büyük kazanan olduğu 2017 Katalan bölgesel seçimlerinde semeresini verdi. PP’nin iktidardan düşürüldüğü güven oylamasına kadar anketlerde birinci görünen Ciudadanos, o gün Sanchez’in PP’yi iktidardan indirme girişimine destek vermemenin bedelini ağır ödedi.
Podemos (“Yapabiliriz” – sol)
Kemer sıkma politikaları karşıtı Podemos’un kökleri, 2011 Mayıs’ında vatandaşların günümüzün yerleşik ekonomik düzenini kınamak için sokağa döküldüğü indignados (“öfkeliler”) hareketine dayanıyor. 2016’daki seçimlerde PSOE’yi geride bırakarak ülkenin en güçlü sol partisi olan Podemos, iç bölünmelerden ötürü son yıllarda ciddi güç kaybetti. Podemos Sanchez hükümetini destekledi fakat iç bölünmeler partinin vermeye çalıştığı mesajı yıpratırken imajını da zedeledi.
Vox (aşırı sağ)
Son olarak beli tabancalı Santiago Abascal liderliğindeki Vox, sağ siyaseti bölerek PP ve Ciudadanos’tan memnun olmayan sağ seçmenlerin yeni adresi olmaya talip oldu. Abascal sık sık İspanyol tarihine göndermeler yapıyor: hatta 1492’de Müslümanların ve Yahudilerin İberya yarımadasından kovulmasıyla tamamlanan reconquista‘ya (“yeniden fetih”) atıfta bulunarak İspanya’nın “yeniden fethedilmesi gerektiğini” söyleyerek seçmenlerden oy istiyor. Beş yıl önce hoşnutsuz PP üyeleri tarafından kurulan Vox, “üstünlükçü feminizm ve cinsiyet totalitarizmine” karşı çıkıyor ve ev içi şiddet yasalarının erkeklere ayrımcılık yaptığını savunuyor. Kırsaldaki seçmenlerin oyunu almak için parti, çok sayıda hayvan hakları savunucusunun karşı çıktığı boğa güreşleri ve avcılığı da savunuyor. Aynen Podemos ve Ciudadanos gibi Vox da kendisini statükoya karşı taze bir güç olarak gösteriyor. Geçen pazartesi günü devlet televizyonunda dört parti liderinin katıldığı tartışmayla dalga geçen Abascal, şöyle bir tweet attı:
Anketler ne diyor?
Güncel anket sonuçları PSOE’nin seçimleri yüzde 28 ile önde tamamlayacağı, fakat yine de parlamentoda çoğunluğunu sağlayamayacağı yönünde. PP’nin oyları yüzde 20, Ciudadanos’un yüzde 15, Podemos’un ise yüzde 13 olacak gibi görünüyor. Ulusal Meclis’te şimdiye dek hiç koltuk kazananmış Vox ise yüzde 10’larda görünse de, kitlesel mitinglerin ve aktif sosyal medya kullanımının partiye bundan daha fazla oy kazandırabileceği belirtiliyor.
Ancak kararsızların oranı yüzde 40’larda olduğu için bir tahminde bulunmak hayli zor. Öngörülebilen sayılı tespitlerden biri, sağdaki bölünmenin devam edeceği yönünde.
Sırada ne var?
Sanchez anket verilerinin doğru çıkmasını ve PP, Ciudadanos ve Vox’un bir sağ koalisyon oluşturmaya yeterli koltuk sayısına ulaşmamasını umuyor. PSOE, yeniden Katalan ayrılıkçılara yaslanmaktan kaçınarak karşılıklı çıkarlar temelinde Podemos ve Bask milliyetçileri ile bir koalisyona gidebilir. Ciudadanos lideri Albert Rivera PSOE ile bir koalisyon ihtimalini reddetse de seçim sonuçlarına göre bu durum değişebilir.
Hükümet kurulamaması durumunda, ülkede yeniden bir erken seçime gidilecek.
