Çin’de yüzlerce kişiyi öldürüp binlercesini hasta eden koronavirüsü keşfeden doktorlardan Li Wenliang koronavirüsten dolayı hayatını kaybetti. Wenliang’ın ölümü Çin’de sosyal medyada geniş yankı buldu.
1,4 milyar nüfuslu ülkenin büyük bir bölümünde hükümeti önlem almaya zorlayan koronavirüs ile ilgili olarak uyarıda bulunmaya çalışan Doktor Li Wenliang sansürlenmişti. Wenliang, 30 Aralık 2019’da virüsle ilgili endişelerini bir sosyal medya uygulamasında paylaştığı için polis tarafından uyarıldı. Bu uyarıdan sonra Wenliang, virüsle ilgili uyarısının “yasadışı davranış” olduğuna dair bir anlaşma imzalamaya zorlanmıştı.
Doktor Wenliang’ın hayatını kaybetmesinden sonra sosyal medyada tepkiler dile getirilmeye başlandı. İnsanlar sosyal medya üzerinden Wenliang’a saygılarını sunarken doktorun yeni virüsle ilgili bilgilerini paylaştıktan sonra polis tarafından sansürlenmesine duydukları kızgınlığı dile getirdi.
Bir sosyal medya analiz şirketi kurucusu Xu Danei, sosyal medyada ana sayfasının büyük bir öfke ve hüzün dolu mesajlarla dolu olduğunu söyledi. Danei mesajında “Bugün kolektif hafızamızda anıtsal bir andır” dedi.
New York Times’ta yer alan habere göre, ülkede muhalif sesler olmakla birlikte Xi Jinping liderliğindeki Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) muhalif gazeteciler, avukatlar ve iş insanları üzerinde uyguladığı baskı muhalif seslerin gittikçe azalmasına sebep oluyor.
Sansürün bu kadar yoğun olduğu toplumlarda vatandaşların yönetime karşı seslerini çıkarmaları, öfkelerini göstermeleri ya da yönetimlerden talepte bulunmaları oldukça zor. Memurların ya da büyük şirketlerin yöneticilerinin de yönetimleri rahatsız edecek şekilde tepki göstermeleri nadir görülüyor.
ÇKP’nin propaganda aygıtı doktorun hayatını kaybetmesi sonrasında sosyal medyada başlayan başkaldırıyı kontrol altına almaya çalışıyor, fakat sansür çabasının geçmişte olduğu kadar etkili olmadığı belirtiliyor.
Doktor Wenliang ile ilgili sosyal medyada paylaşımlar o kadar arttı ki hükümet Wenliang ile ilgili yapılan paylaşımları araştırmak için bir ekip görevlendirdi.
“O kahraman olmaya çalışmıyordu”
Weibo adlı sosyal medya platformunda bir kullanıcı, doktor ile ilgili olarak “O kahraman olmaya çalışmıyordu ama bizim için kahraman olabilecek bir kişinin yapabilecekleri ile ilgili üst sınıra ulaştı” diye yazdı. Sosyal medya paylaşımlarının bir kısmında da kullanıcılar, otoriter hükümete karşı doktorun sergilediği duruşu gösteremedikleri için utançlarını belirtti. Orijinali Çinli yazar Murong Xuecun’a ait olan “Kitleler için çıra tutan kişi kar ve fırtınada donarak ölen kimsedir” sözünün farklı versiyonları defalarca paylaşıldı.
İnsanlar Foktor Li Wenliang’ın hayatının kaybetmesinin hükümet tarafından geç duyurulmasına da tepkili.
Shandong bölgesi kolluk kuvvetlerinin Weibo hesabında Wenliang, iki cümleyle şöyle anlatıldı: “Kahramanlar gökten düşmez. Onlar yalnızca önden yürüyen sıradan insanlardır.”
Bir doktor cenazesi için ilk kez devlet töreni isteniyor
Sosyal medyada ayrıca, hükümetin Wenliang’ı şehit olarak kabul etmesi ve doktorun devlet töreniyle toprağa verilmesi ile ilgili baskı yapılıyor.
Weibo’da cuma sabahı saat 2’de başlayan “Biz ifade özgürlüğü istiyoruz” (#wewantfreedomofspeech#) hashtag’i 2 milyondan fazla görüldü ve sabah 7’ye kadar konu ile ilgili 5 bin 500’den fazla post paylaşıldı. Bu paylaşımlar sansürlendi.
Çin’de internet ortamında ifade özgürlüğü hakkında konuşmak bir tabu. Bu sebeple ifade özgürlüğü ile ilgili bir hashtag’in internette beş saat kalabilmesi küçük bir mucize.
Bu çevrimiçi tepkinin artıp artmayacağını tahmin etmek şimdilik güç ama 2008’de deprem ve 2011’de tren kazası sonrasında da benzer bir tepkisellik görülmüş ama kısa sürede tepkiler sönümlenmişti. Ne var ki insanlar bu sefer daha umutlu olduklarını belirtiyor.
