Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) bulunan Vaşington merkezli düşünce kuruluşu Freedom House (Özgürlük Evi), 2020 yılında dünya genelindeki demokrasi durumu ile ilgili raporunu 3 Mart’ta, İsveç merkezli V-Dem Enstitüsü, “2021 Demokrasi Raporu”nu ise 11 Mart’ta yayımladı. İki raporun da ortak özellikleri, dünya genelindeki demokratik gerilemenin durumuna işaret etmesi ve demokratik durgunluğun derinleştiğini belirtmesi. Freedom House ve V-Dem Enstitüsü tarafından yayımlanan raporların bulgularını, raporlarda Türkiye’ye nasıl yer verildiğini, demokrasinin içinde bulunduğu krizi ve bu krizden olası çıkış yollarını İstanbul Bilgi Üniversitesi siyaset bilimi doktor adayı ve İstanbul Politikalar Merkezi Araştırma ve İdari İşler Koordinatörü Cana Tülüş Türk ile konuştuk.
Freedom House’un 2020 yılında dünya genelindeki demokrasi durumu ile ilgili, Sarah Repucci ve Amy Slipowtiz tarafından kaleme alınan ve 3 Mart’ta yayımlanan yıllık raporda, dünya genelindeki demokratik gerilemenin 15’inci yılına işaret edildi ve demokratik durgunluğun derinleştiği belirtildi. Otoriter liderlerin daha da cesaret kazandığı belirtilen raporda, dünya nüfusunun yüzde 75’ini temsil eden 73 ülkenin özgürlük puanının düştüğü vurgulandı ve “Dünya halkının beşte birinden daha azı artık tamamen özgür ülkelerde yaşıyor” denildi.
Bu sene özgürlük puanı değişen ülkeler arasında Çin, Belarus ve Venezuela gibi otoriter devletlerin yanı sıra, ABD ve Hindistan gibi sorunlu demokrasiler dahil olmak üzere 73 ülke bulunuyor. Türkiye ise 100 üzerinden aldığı 32 puan ile, “özgür olmayan ülkeler” arasında yer aldı.
“Democracy under Siege” (Demokrasi Kuşatma Altında) başlıklı raporda, özgür olmayan ülkelerin sayısının, 2006 yılında demokrasinin gerilemesinin başlamasından bu yana en yüksek seviyesine ulaştığı vurgulandı ve “2020 yılında salgın, ekonomik belirsizlikler ve çatışmalar dünyayı yıkıma uğrattı, demokrasinin savunucuları otoriter liderlere karşı mücadele etmekte zorlandı ve uluslararası denge tiranlık lehine değişti” denildi. Görevdeki liderlerin, muhalifleri bastırmak adına giderek daha fazla güç kullandığı belirtilen raporda, “Muhalifler ve aktivistler ağır hapis cezaları ile karşı karşıya kaldılar” denildi.
“Türkiye son 10 yılda en çok otoriterleşen 10 ülkeden biri”
İsveç merkezli V-Dem Enstitüsü’nün 11 Mart’ta açıkladığı “2021 Demokrasi Raporu”na göre, Türkiye son 10 yılda en çok otoriterleşen ilk 10 ülke içerisinde yer aldı. Beşinci yıllık raporlarını sunan V-Dem Enstitüsü, 2020 yılı boyunca özellikle koronavirüs salgını ve önlemlerinin 144 ülkedeki demokratik gelişmeyi nasıl etkilediğini de inceledi. Buna göre, 2010’dan 2020’ye doğru olan değişimde Türkiye en çok gerileyen üçüncü ülke oldu. İlk iki sırada ise Polonya ve Macaristan yer aldı.
179 ülkenin değerlendirildiği Liberal Demokrasi Endeks listesinde ise Türkiye, Kongo ile Ruanda’nın arasında 149. sırada yer buldu. Listenin ilk 10’u ise şöyle: Danimarka, İsveç, Norveç, Kosta Rika, İsviçre, Yeni Zelanda, Finlandiya, Almanya, Estonya ve Hollanda. Listenin en sonunda Eritre yer alırken, Kuzey Kore, Yemen, Suriye, Türkmenistan ve Çin alt basamaklarda kalan diğer ülkeler oldu.
Türkiye raporların neresinde?
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Freedom House raporunda Türkiye, son 10 yıl içerisinde en büyük gerilemenin yaşandığı ikinci ülke olarak belirtildi. Mali’nin arkasından ikinci sırada olan Türkiye’de demokrasinin son 10 yıl içinde 31 puan gerilediği kaydedildi. Raporda, koronavirüs krizi boyunca yetkililerin verileri manipüle etmeye çalışması, sağlık çalışanlarına soruşturma açılması, sosyal medya paylaşımlarından ötürü insanların gözaltına alınması ya da tutuklanması, muhaliflere, gazetecilere ve sivil toplum kuruluşlarına yapılan baskılar, Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğu ve Halkların Demokratik Partisi (HDP) üyelerine yeni tutuklamalar yapılması ve Osman Kavala’nın serbest bırakılmaması gibi olaylar Türkiye’de yaşanan önemli gelişmeler olarak vurgulandı.
V-Dem raporunda ise Türkiye, demokrasinin en ciddi düzeyde zarar gördüğü ülkeler arasında belirtildi. Raporda bir G20 ülkesi olan Türkiye, Brezilya, ABD ve Hindistan 2020 yılında demokraside en kötü düşüş yaşayan ülkeler olarak bahsedildi. Son 10 yılda en çok otoriterleşen ilk 10 ülke içerisinde olan Türkiye, Liberal Demokrasi Endeks listesinde ise 149. sırada.
Türkiye’de yaşanan bu demokratik gerilemenin sebebini geçmişten bugüne incelemenin önemli olduğunu söyleyen Cana Tülüş Türk, “Unutuyoruz ama Türkiye’deki düşüşün nelere atfedildiğini görmek önemli, bu haftada daha da önemli” dedi. 2021 raporundaki uyarılardan da bahseden Türk, “Genel olarak baktığımızda Türkiye’nin 2018’den bu yana kısmen özgür durumdan özgür olmayan durumuna geçmesi ve o zamandan bu yana artış çeşitli alt başlıklarda değerlendirildi” ifadelerini kullandı. Türk, indekslere bakarken de ihtiyatlı gitmenin önemini vurguladı.
Demokrasinin içinde bulunduğu krizden çıkış yollarının neler olabileceği konusunda da konuşan Türk, “Bunun reçetesi olur mu, bilemiyorum. Seçimler tek çare olamaz gibi bir görüş var. Bu düşüş eğilimi yaşanırken farkında olmak gerekir. Özellikle muhalefet partileri ve sivil toplum kuruluşlarının bunu görmesi ve (demokrasinin gerilemesi için) atılan adımlara set çekmesi ya da ket vurması gerekiyor. Bu işin tek bir reçetesi yok fakat uyarılar var. Bu uyarıların dikkate alınması gerekiyor” dedi.
Freedom House raporuna buradan, V-Dem raporuna ise buradan erişebilirsiniz.
