Çin’in Uygur Türkleri’ne yönelik uyguladığı insan hakları ihlallerinin yankıları küresel çapta konuşulmaya devam ediyor. Dünya, Uygurlar’a yapılan insan hakları ihlallerini konuşurken, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Türkiye’yi ziyaret etti. Bazı ünlü markaların, Sincan’da yetiştirilen pamuğu satın almayı bıraktıklarını açıklamalarının ardından Çin’de bu markalara yönelik boykot başlatıldı. Avrupa Birliği (AB) ve Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) sonra İngiltere’nin de Çin’e yaptırım kararı alması üzerine Pekin’den misilleme geldi. Uygur Türkleri ile ilgili son günlerde yaşanan gelişmeleri derledik.
Çin, dünyadaki pamuğun yüzde 20’sini üretiyor. Üretilen bu pamuğun yüzde 80’inden fazlası ise elverişli iklim şartları ve verimli toprakları sebebiyle Uygur Türkleri’nin yaşadığı Sincan’da yetiştiriliyor. Birleşmiş Milletler (BM) rakamlarına göre ise Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde, başta Uygur Türkleri olmak üzere bir milyona yakın Müslüman azınlık toplama kamplarında zorla tutuluyor ve ucuz işgücü olarak kullanılıyor.
“Sincan’dan gelen pamuğu kullanmıyoruz”
Nike ve H&M başta olmak üzere Burberry, Adidas ve New Balance‘ın da aralarında bulunduğu dünyaca ünlü markalar, Uygur Türkleri’ne yönelik insan hakları ihlallerini dile getirmiş ve “Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde zorla çalıştırılmaya ilişkin raporlar konusunda endişeliyiz ve Sincan’dan gelen pamuğu kullanmıyoruz” açıklamasını yapmıştı.
Markalar tarafından yapılan bu açıklamalar, AB ülkeleri, ABD, Kanada ve İngiltere’nin, Çin’e aldıkları yaptırım kararından sonra Çin Komünist Partisi tarafından yeniden gündeme getirildi. Markaların bu açıklamalarının yeniden gündeme gelmesi ile Çin devlet medyası, söz konusu markalara karşı boykot çağrısında bulundu.
Çin merkezli birçok çevrimiçi alışveriş platformu bu markaların ürünlerini satmamaya başladı ve Çin’in ünlü oyuncuları Wang Yibo ile Tan Songyun bu markalar ile olan anlaşmalarından çekildiklerini duyurdu. Sosyal medyada ise başlatılan etiket kampanyasını 1,8 milyar kişi destekledi ve “Sincan pamuğunu destekliyorum” etiketi dünyanın gündemine girdi.
Çin’den İngiltere’ye yaptırım misillemesi
İngiltere’nin, Uygur Türkleri’ne yönelik muameleleri nedeniyle Pekin’e yaptırım kararı almasının ardından Çin yönetiminden de karşı cevap gecikmedi. İngiltere hükümetinin bu yaptırım kararının Pekin ile Londra arasındaki ilişkileri ciddi şekilde zayıflattığını vurgulayan Çin Dışişleri Bakanlığı, dokuz yetkili ve dört kuruma yaptırım kararı aldığını duyurdu. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre aralarında Tom Tugendhat, Iain Duncan Smith, Neil O’Brien, David Alton, Tim Loughton, Nusrat Ghani, Helena Kennedy, Geoffrey Nice ve Joanne Nicola Smith Finley‘in de bulunduğu dokuz kişiye, ayrıca aralarında Çin Araştırma Grubu, Muhafazakâr Parti İnsan Hakları Komisyonu ve Uyghur Tribunal‘ın bulunduğu dört kuruluşa yaptırım getirildi.
Bakanlığın açıklaması şöyle: “Bugünden itibaren ilgili kişi ve yakın aile üyelerinin Çin’in ana karası, Hong Kong ve Çin Makao’suna girmeleri yasaklanmıştır. Çin’deki tüm mal varlıkları dondurulacak, söz konusu kişilerin Çin vatandaşları ve kuruluşlarıyla iş ortaklığı yürütmesi yasaklanacaktır. Çin, daha ileri tedbirler alma hakkını saklı tutmaktadır.”
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi Türkiye’ye geldi, protestolar gölgesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türk mevkidaşı Çavuşoğlu ile görüştü
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Türkiye’ye resmi ziyarette bulunan Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, 25 Mart günü AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde bir araya geldi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu‘nun da hazır bulunduğu görüşme basına kapalı bir şekilde yapıldı ve yaklaşık 1 saat 10 dakika sürdü.
Çavuşoğlu görüşme sonrası sosyal medya hesabından paylaştığı açıklamasında, “Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile diplomatik ilişkilerimizin 50. yıldönümünde ekonomik işbirliği potansiyelini ele aldık” dedi. Salgınla mücadele ve aşı konusunda Çin ile yürüttükleri işbirliğini ilerleteceklerini belirten Çavuşoğlu, görüşmede Uygur Türkleri’ne ilişkin düşünce ve hassasiyeti de dile getirdiğini söyledi.
Ziyaret tepki ile karşılandı
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin Türkiye’ye gelmesi ve Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüşmesi öncesinde Türkiye’de yaşayan Uygur Türkleri, İstanbul’da bir eylem yaptı. Beyazıt Meydanı’nda toplanan Uygur Türkleri derneklerinin üyeleri, ellerinde Doğu Türkistan bayrakları ve “China Stop” yazılı pankartlar ile sloganlar attı.
Doğu Türkistan Maarif ve Dayanışma Derneği Genel Sekreteri Abdulahad Abdurrahman, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin Türkiye ziyaretine yönelik tepkilerini şöyle dile getirdi: “Amacımız adalet, özgürlük, temel insan hakları, demokrasi ve barış gibi evrensel ortak değerlerin korunmasına ilişkin çağrıda bulunmakla birlikte Türkiye ve diğer ülkelere, uluslararası kuruluşlara askeri güç, ekonomik ve siyasi sistem açısından tehdit oluşturmaya başlayan Çin rüyasının ilk adımı olan soykırımı protesto etmek ve soykırımın durdurulmasına çağrı yapmaktır.”
Çin’in Uygur Türkleri’ne yönelik ihlallerini protesto etmek için Çin’in Ankara Büyükelçiliği önünde de eylem düzenlendi. Eyleme Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal, Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Selçuk Özdağ, İYİ Parti Konya Milletvekili Fahrettin Yokuş ve Saadet Partisi Konya Milletvekili Abdulkadir Karaduman da katıldı. Doğu Türkistan Milli Meclis Başkanı Seyit Tümtürk’ün ise evinden çıkmasına izin verilmedi.
Tümtürk: “Acaba Yi ülkesine geri dönerse kodum düzelir mi?”
Çin’in Uygur Türkleri’ne yönelik politikasını Ankara Büyükelçiliği önünde protesto etmek isteyen ve gösteriye katılmak isteyen kişilerden biri de Doğu Türkistan Milli Meclis Başkanı Seyit Tümtürk’tü. Tümtürk, gösteriye katılmak için Kayseri’de bulunan evinden yola çıkmak üzere hazırlandığını fakat kapısında polis bekletildiğini açıkladı.
Gözetim gerekçesi olarak koronavirüs temaslısı olduğu öne sürülen Tümtürk kimseyle temaslı olmadığını açıkladı ve “Düzmece bir operasyon ile beni evde tutuyorlar, dışarı çıkmama izin vermiyorlar. Ayrıca protesto için Ankara’ya gidecek araçların da hareket etmesine izin vermiyorlar” dedi.
Sosyal medya hesabından Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’yi protesto edeceklerini açıklamasından itibaren kapısında hem resmi hem de sivil polis olduğunu dile getiren Tümtürk, Ankara’daki eyleme telefon ile katıldı. Tümtürk eyleme katılanlara şöyle seslendi: “Bugün bu organizasyonu, Çin Dışişleri Bakanı eli kanlı soykırım suçlusu Wang Yi’nin Ankara ziyaretini protesto etmek için, 35 milyon mazlum Doğu Türkistanlı’ya uygulanan soykırım suçu için bugün Çin’in Ankara Büyükelçiliği’nde organize ettik. Fakat ne acıdır ki gece gözetim altına alınarak bugün sizlerle Ankara’daki bu eylemi yapmamız engellendi. Gerekçe olarak da ‘filyasyon’ denildi. Bizim Hayat Eve Sığar (HES) kodumuza, ‘kırmızı kod’ konuldu. O yüzden evden dışarı çıkamıyorum. Kapının önünde polis memurları bekliyor. Tabii biliyorum ki bu bir uydurmaca. Çin işgalcilerine, Çin soykırım suçlularına karşı mazlum Doğu Türkistanlılar’ın, 35 milyon Türkistanlı’nın sesini 80 milyon Türk halkına haykırmamızı engellemek istediler.”
Derleyen: Senem Görür
