İranlılar bugün cumhurbaşkanlarını seçmek üzere sandık başına gidecek. İran Anayasayı Koruyucular Konseyi, cumhurbaşkanlığı seçimine katılmak üzere başvuran 592 kişiden yalnızca yedisine izin vermiş fakat seçime günler kala üç aday yarıştan çekilmişti. Seçimin favorisi ise muhafazakâr aday İbrahim Reisi.
İranlılar bugün (18 Haziran) sekizinci cumhurbaşkanlarını seçmek üzere sandık başına gidecek. Yaklaşık 83 milyonluk nüfusa sahip İran’da, 59 milyon 310 bin 307 kişi oy kullanabilecek. Seçimlerde aday olmak isteyenlerin siyasi, ahlaki ve dini sabıkalarını inceleyen Anayasayı Koruyucular Konseyi, 500’den fazla aday adayının seçimlere katılmak üzere başvuruda bulunduğu İran’da, seçimlere yalnızca yedi adayın katılmasına izin verdi. Adaylıklarına izin verilmeyen isimler arasında eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, eski Meclis Başkanı Ali Laricani ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı İshak Cihangiri de bulunuyor.
Anayasayı Korucuyuları Konseyi, Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi, eski Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri Muhsin Rızai, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri ve Nükleer Başmüzakereci Said Celili, milletvekili Emir Hüseyin Kadızade Haşimi, eski milletvekili Ali Rıza Zakani, eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi Muhsin Mihralizade ve eski Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti’ye onay vermişti. Onay verilen adaylardan beşi muhafazakâr, ikisi ise reformist kampa dahil olarak gösteriliyor.
Ülkenin mevcut Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, iki görev dönemi sonrasında, seçim yarışında yer alamıyor. Batı ile ilişkileri düzelteceği vaadiyle iktidara gelen Ruhani, eski Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmesine ve Tahran’a ekonomik yaptırımlar uygulamasına engel olamamıştı.
İran’daki seçimler neden önemli?
İran’da bugün yapılacak olan seçimler hem İran’ın iç siyaseti hem de dünya için önem taşıyor. 2017 yılında yapılan son seçimlerden bugüne İran’ın iç siyasetinde dengeler kurulamadı. Ülkedeki hükümet karşıtı protestolarda birçok kişi hayatını kaybetti, siyasi mahkûmlar idam edildi ve birçok ülke ile sorunlar baş gösterdi.
İran seçimlerinin en önemli gündem maddelerinden bir tanesi de ekonomi. 1979 yılındaki İran İslam Devrimi’nden bugüne tarihinin en kötü ekonomik koşullarının yaşayan İran’da, adayların hepsi seçim kampanyasında ekonomik krizi ön plana çıkardı. ABD’nin yaptırımları ile dibe vuran İran ekonomisine bir de koronavirüs salgını eklenince, ülkedeki enflasyon oranı yüzde 50’yi bulmuş durumda.
İran’ın bir diğer gündem maddesi ise ABD ile ilişkilerin seyri. Trump döneminde dibi gören ikili ilişkiler, Joe Biden’ın başkan seçilmesi ile yeni bir döneme girmiş, nükleer müzakerelere geri dönüş ve yaptırımların kaldırılması için bir yol açılmıştı. Fakat İran’da gücü elinde bulunduran muhafazakârlar, ABD ile yapılan görüşmelerin gereksiz olduğunu söylüyor.
Seçimler bir yandan da İran’ın nükleer anlaşmayı canlandırmak ve ABD’nin yaptırımlarını kaldırmak için Viyana’da müzakerelerde bulunduğu bir dönemde yapılıyor ancak cumhurbaşkanı değişikliğinin Viyana’daki görüşmelere bir etkisi olması beklenmiyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Milletvekillerinden “adaylıktan çekilin ve Reisi’yi destekleyin” mektubu
İran’da sandıkların kurulmasına günler kala bir dizi değişiklik yaşandı. BBC Farsça’nın aktardığına göre bazı İslami Şura Meclisi üyeleri, seçimlere üç gün kala (15 Haziran) gönderdileri mektupla adaylığı kabul edilen adaylara bir çağrıda bulundu. 290 sandalyeli meclisin üçte ikisinden fazlasının imzası bulunan mektupta adaylara, “Güçlü bir hükümet kurulmasına yardım etmek için elinizden gelenin en iyisini yapın. Bu yüzden ilk adımda, Reisi’yi destekleyin” diye seslenildi.
Seçimlere iki gün kala (16 Haziran) ise bazı adaylar yarıştan çekildiklerini duyurdu. Önce reform yanlısı eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi Muhsin Mihralizade yarıştan çekilirken onu, sırasıyla muhafazakâr adaylar Ali Rıza Zakani ile Said Celili takip etti. Zakani ve Celili, mektup yayımlayan milletvekillerinin Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi’nin lehine seçimlerden çekilmeleri yönündeki çağrısına uyarak, Reisi’yi destekleme kararı aldıklarını açıkladı. Zakani sosyal medya hesabından Reisi ile birlikte çekildiği fotoğrafı paylaştı ve üzerine “Bu bir yolun başlangıcıdır” notunu düştü.
Seçimlerin favorisi İbrahim Reisi
Yedi adaydan üçünün çekilmesi ile birlikte bugünkü seçimlerde sadece dört aday yarışacak: muhafazakâr adaylar İbrahim Reisi, Muhsin Rızai ve Kadızade Haşimi ile reformist aday Abdunnasır Himmeti.
Reisi, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’den aldığı destek sayesinde dört adaylı yarışta önde görünüyor. Reisi, dört yıl önce yapılan seçimlerinde de Hasan Ruhani’ye karşı yarışmış ve oyların yüzde 38’ini almıştı.
Reisi’nin en güçlü rakibi ise eski Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti. Himmeti seçim kampanyasının son günlerinde İran’ın uluslararası tecridine ve ülke içinde giderek artan umutsuzluğa yönelik söylemleri ile halkta yeni bir dalga yaratmaya çalışıyor. Daha önce ekonomi konusundaki görüşleri ile halkın yakından tanıdığı Himmeti, üç televizyon tartışması ve Clubhouse’taki aktif görünümü ile reformist bir çizgide seyrediyor.
Hamaney’den “seçimlere katılın” çağrısı
İran’da Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin adaylar üzerindeki baskısı sonucu halk, yapılacak seçimlerin özgür ve adil bir şekilde yürütüleceğini düşünmüyor. Ülkede yapılan son anketler bu yüzden seçimlere katılımın rekor düzeyde düşük olacağını gösteriyor. Yurtdışındaki muhalifler de internet üzerinden İranlılar’a sesleniyor ve seçimleri boykot etme çağrısında bulunuyor. Önceki yıl yapılan parlamento seçimlerinde de reform yanlısı ve ılımlıların adaylıklarının kabul görmemesi nedeniyle oy kullanma oranı yüzde 57’de kalmıştı.
Bu seneki anket sonuçlarına göre halkın yüzde 40’ının seçimlere katılmasının beklendiği İran’da, dini lider Hamaney ulusa hitap ettiği konuşmasında seçimlere katılma çağrısında bulundu. Hamaney, “Eğer seçime katılımda düşüş yaşarsak, düşmanlarımızın baskısı artacaktır. Eğer yeni cumhurbaşkanı oyların önemli bir çoğunluğu ile seçilirse, güçlü bir cumhurbaşkanı olacak ve önemli görevleri yerine getirebilecektir” dedi.
İran’da cumhurbaşkanının siyasi gücü kısıtlı çünkü İran, ruhani liderin siyasi vesayeti altında bulunuyor. Bugün yapılacak seçimlerin ilk turunda herhangi bir aday mutlak çoğunluğu elde edemezse, İranlılar bir sonraki hafta en çok oyu alan iki aday arasında tercih yapmak için bir kez daha sandık başına gidecek.
Derleyen: Senem Görür
