Türkiye bayram tatiline, resmi verilere göre yüzde 79 enflasyonla, tarihi zirvesine yaklaşan dolar kuruyla, art arda gelmeye devam eden akaryakıt zamlarıyla ve 2022’nin ilk beş ayında 28 milyar dolar olduğu açıklanan cari açıkla giriyor. Bayram tatilinin ardından ekonomideki hareketliliğin ve döviz ataklarının devam etmesi beklenirken, 1-8 Temmuz arasında yaşanan gelişmelerle Türkiye ekonomisinin ne durumda olduğunu inceledik.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) haziran ayı enflasyonunu aylık yüzde 4,95, yıllık yüzde 78,62 olarak açıkladı. Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre ise enflasyon, haziranda aylık yüzde 8,31, yıllık yüzde 175,55 oldu. Enflasyon karşısında ezilen net asgari ücret, 1 Temmuz’da yapılan yüzde 29,3 oranında zamla 5 bin 500 Türk Lirası’na (TL) çıkarıldı. Böylece yılın ikinci yarısı, TÜİK’in yüzde 42,35 olarak açıkladığı altı aylık enflasyonun altında kalan ve alım gücünü korumaktan uzak olan asgari ücret artışıyla başladı.
Açlık sınırının altında asgari ücret
Türkiye’de enflasyon sıklıkla dışsal nedenlere bağlansa da, gıda ve alkolsüz içeceklerde yıllık yüzde 94 enflasyon varken, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün gıda fiyatları endeksine göre, küresel gıda fiyatları yıllık yalnızca yüzde 23,1 oranında arttı. Türk-İş’in hesaplamalarına göre haziran ayı itibarıyla, Türkiye’de dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 6 bin 391 TL.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, zamlı haliyle dahi asgari ücretin açlık sınırının altında olduğu eleştirileri hakkında, “Açlık sınırının 6 bin lira olduğunu kim söylüyor? Sendikalar kendince çalışma yapıyor. Türkiye’deki açlık sınırı 3 bin 600 lira ile 4 bin lira arasındadır” demişti. Resmi Gazete’de bugün (8 Temmuz) yayımlanan cumhurbaşkanı kararı ile, çalışanların bir günlük yemek bedeli 34 TL’den 51 TL’ye ve ulaşım bedeli 17 TL’den 25,5 TL’ye çıkarıldı. Dört kişilik bir ailenin günde tek öğün 51 TL’lik yemek masrafı olduğu varsayıldığında dahi, bir aylık yemek gideri 6 bin 120 TL oluyor.
Dolar tarihi zirvesine yaklaşıyor
Dolar kuru, 6 Temmuz itibarıyla 17 TL’nin üzerine yerleşti. 20 Aralık 2021’de 18,35 TL’yi gören ve günü 17,47 TL düzeyinde kapatan doları kontrol edebilmek için açıklanan kur korumalı mevduat (KKM) sistemi ile birlikte, Merkez Bankası’nın (MB) yüksek miktarda döviz satışı yaptığı düşünülüyordu. Medyascope’a konuşan ekonomist Atilla Yeşilada 2022 yılının başından bu yana, MB’nin piyasaya 30 milyar dolar sattığını söylemiş ve TL’nin hızla değer kaybetmesi hakkında “İyi senaryoda, KKM hesabı sahiplerini veya ihracatçıları memnun etmek için kontrollü kur artışına izin verilmiş olabilir. Kötü senaryoda ise şirketlerin döviz mevduatına kontrol ve bireysellerin talebi etkili olabilir” demişti.
Yeşilada’nın öngörüsü, bayramdan sonra da döviz ataklarının sıklıkla görüleceği ve hükümetin, şirketlerin döviz mevduatlarında olduğu gibi, vatandaşın döviz mevduatlarını da kontrol altına alacağı yönündeydi.
Akaryakıt fiyatları: Bir geri, iki ileri
Cenova borsasında oluşan motorin ve benzin fiyatlarına göre belirlenen akaryakıt fiyatları, sık sık zam haberleriyle gündeme geliyor. Cenova’da son beş günlük fiyatın ortalamasının MB kurlarıyla TL’ye çevrilmesi sonucu ortaya çıkan fiyat, mevcut fiyatın yüzde 3 altında veya üstünde ise akaryakıt fiyatlarında zam veya indirim yapılıyor. Fiyatlar, Türkiye piyasalarında veya iktidar tarafından belirleniyor olmasa da, yüksek döviz kurlarının etkisiyle Türkiye’de enflasyona daha büyük etkisi oluyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Rusya- Ukrayna savaşıyla birlikte, brent petrol fiyatlarında hareketlilik süreklilik kazandı ve hemen hemen her gün akaryakıt fiyatlarında değişiklik yapılıyor. Bugün itibarıyla 105,2 dolar olan brent petrolün varil fiyatı, benzine yine zam getiriyor. Motorinde gece yarısından itibaren 2,1 TL indirim yapılmıştı ancak 9 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere benzine 81 kuruş zam bekleniyor. 8 Temmuz fiyatlarına göre, İstanbul’da motorinin litresi 24,55 TL’den, benzinin litresi ise yaklaşık 25,17 TL’den satılıyor.
Beş aylık cari açık 28 milyar dolar
MB’nin bugün açıkladığı ödemeler dengesi istatistiklerine göre, cari açık mayısta 6,5 milyar dolar arttı, beş aylık açık 28,1 milyar dolar oldu. Çekirdek denge olarak bilinen, altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı, Mayıs 2022’de 388 milyon dolar fazla verdi. Resmi rezervlerde net azalış 2,9 milyar dolar olurken yüksek cari açıkta, 8,8 milyar dolar büyüklüğündeki dış ticaret açığının etkisi büyük oldu.
Piyasa katılımcıları, yıl sonunda 37,5 milyar dolar cari açık bekliyor
MB’nin Temmuz ayı piyasa katılımcıları anketine göre, 2022 sonunda cari açık beklentisi 37,5 milyar dolar oldu. Ankete göre, yıl sonu enflasyonu beklentisi yüzde 64,5’ten yüzde 69,9’a çıktı. Yıl sonu dolar kuru beklentisi 18,99 TL olurken, politika faizi oranının yüzde 14’te sabit kalacağı beklentisi sürüyor. Yıllık büyüme tahminleri ise yüzde 3,47’den yüzde 3,63’e yükseldi.
