İktidar yüksek banknot basmaktan kaçınıyor ama para arzını artırıyor. Türkiye’de yüksek enflasyon ve döviz kurunun, para basma maliyetlerini artırması, 500 ve bin Türk Lirası (TL) değerinde banknotların basılacağı iddiasını yeniden gündeme getirdi. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, “Çalışma yok, ihtiyaç da yok” diyerek iddiaları reddetti. Paraların basım maliyetlerinin, kullanım değerini aşması ve bazı paraların tedavülden kalkarak, yeni banknotların piyasaya sürülmesi, yüksek ve kalıcı enflasyonun kabul edilmesi anlamına geliyor. İktisatçılar, hükümetin bu nedenle yüksek banknot basmayı geciktirdiğini öne sürüyor.
Başkent Üniversitesi Uluslararası Finans ve Bankacılık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şenol Babuşcu, 24 Nisan 2022’de attığı tweet ile “500’lük banknotlar ve 5 TL madeni paralar için hazırlıklar başladı” demişti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 28 Nisan’da yapılan 2022’nin ikinci enflasyon raporu bilgilendirme toplantısında, “Enflasyon yükseldi diye ortaya atılmış bir iddia. Böyle bir hazırlığımız yok, insanların veya piyasanın da böyle bir ihtiyacı yok” diyerek Babuşcu’nun 500 TL’lik banknot hazırlığı iddiasını yalanlamıştı.
CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım’ın kağıt ve madeni paraların maliyetlerine dikkat çekmesiyle tekrar gündeme gelen yüksek banknotlar da, bu kez Bakan Nebati tarafından yalanlandı. Nebati “Hiçbir şekilde çalışma yok, ihtiyaç da yok. Paralar aynı şekilde kalacak” dedi.
Tedavüldeki paranın yüzde 89’u, 200 ve 100 TL
Yasal bir bağlayıcılığı olmasa dahi, en yüksek banknotun tedavüldeki ağırlığı yüzde 50’yi geçince bir üst banknotun çıkarılması TCMB’de teamül haline getirilmiş. TCMB verilerine göre, Temmuz 2022 itibariyle, tedavüldeki 307 milyar TL değerindeki banknotların yüzde 49,5’i 200 TL’lik ve yüzde 39,5’i 100 TL’lik banknotlardan oluşuyor. En yüksek değere sahip iki banknot, tedavüldeki paranın yüzde 89’unu oluşturuyor. Basım maliyeti, kendi değerini aşarak 6,6 TL olan en küçük banknot 5 TL artık ATM’lere de koyulmuyor.
Bir ayda 21,9 milyar TL artış
TL’nin alım gücü günden güne azalırken, Türkiye’de para arzı artmaya, enflasyonun hem nedeni hem sonucu olmaya devam etti. Dolaşımdaki ve vadesiz mevduatlardaki parayı gösteren M1 para arzı son bir ayda 14,7 milyar TL, tedavüldeki para ise 21,9 milyar TL arttı. Bir ayda, 200 TL’lik banknotlardaki artış 16 milyar 137 milyon TL değerinde, 100 TL’lik banknotlardaki artış ise 3 milyar 639 milyon TL değerinde oldu.
