Rusya’nın Ukrayna’yı işgali devam ederken önemli bir gelişme yaşandı. Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin için yakalama kararı çıkardı. Yakalama kararının nedeni, Ukraynalı çocukların hukuksuz ve yasadışı bir şekilde sınır dışı edilmesi.
Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya Devlet Başkanlığı’na bağlı Çocuk Hakları Ofisi Temsilcisi Maria Lvova-Belova hakkında yakalama kararı çıkardı. ICC’den yapılan açıklamada Putin, Ukraynalı çocukların hukuksuz ve yasadışı bir şekilde sınır dışı edilmesi ve insanların işgal altındaki Ukrayna topraklarından Rusya’ya yasadışı bir şekilde yerleştirilmesinden sorumlu tutuldu. Mahkeme, Putin’in savaş suçu işlediğinden şüphelendiklerini açıkladı.
ICC’nin internet sitesinden yapılan duyuruda Putin hakkındaki yakalama kararının gizlice verilmesi düşünüldüğü fakat bu kararın kamuoyuyla paylaşılması durumunda gelecekte benzer suçların önüne geçilmesi ihtimali nedeniyle kararın duyurulması yönünde bir karar alındığı kaydedildi.
Rusya’dan açıklama
Rusya, ICC’ye taraf olan ülkelerden biri değil. Bu yüzden ICC’yi tanımıyor. Kremlin’den daha önce yapılan açıklamalarda, ICC’nin yargı yetkisinin tanınmadığı ve bu yüzden hiçbir yükümlülüğü olmadığı kaydedildi.
Putin hakkında çıkan yakalama kararının ardından açıklama yapan Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova, kararın “hiçbir önemi olmadığını” söyledi. Telegram hesabından bir açıklama yapan Zaharova, “ICC kararlarının ülkemiz için hiçbir anlamı yok” diye yazdı.
Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, Putin hakkında çıkarılan yakalama kararına şu yanıtı verdi: “Mahkemenin verdiği karar çok çirkin ve kabul edilemez. Rusya, ICC’nin yargı yetkisini tanımıyor. Bu yüzden bu kararlar Rusya için geçersiz ve hükümsüzdür.”
Eski Rusya Devlet Başkanı ve Rusya Ulusal Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dimitri Medvedev de Twitter hesabından açıklama yaptı. Medvedev, ICC’nin yaptığı açıklamayı tuvalet kağıdına benzetti ve “Bu kağıdın nereye kullanılması gerektiğini açıklamaya gerek yok” yazdı.
Rus muhalif aktivistler ve Putin’i eleştirenler, ICC’nin Putin hakkındaki tutuklama kararını memnuniyetle karşıladı. Cezaevinde bulunan Rus muhalif lider Aleksey Navalni’nin müttefiklerinden Ivan Zhdanov’un ilk tepkisi “Vay!” oldu. Navalni’nin bir diğer müttefiki Leonid Volkov ise Putin hakkındaki yakalama kararını “sembolik” fakat “önemli” bir gelişme olarak nitelendirdi.
Maria Lvova-Belova kim?
Savaş suçu işlediği iddialarıyla hakkında yakalama emri çıkarılan kişi sadece Putin değil. Rusya Devlet Başkanlığı’na bağlı Çocuk Hakları Ofisi Temsilcisi Maria Lvova-Belova hakkında da bir karar çıkarıldı. Peki Lvova-Belova kim?
Ekim 1984’te Penza’da doğan Lvova-Belova, Ekim 2021’den bu yana Çocuk Hakları Ofisi Temsilcisi. 38 yaşındaki Lvova-Belova, daha önce Mariupol’den gelen 15 yaşındaki bir çocuğu evlat edinmiş ve bunun “Putin sayesinde” olduğunu söylemişti.
Eylül 2022’de Mariupol’den Rusya’ya getirilen bir grup çocuk hakkında konuşan Lvova-Belova, “Önceleri Rusya lideri Putin hakkında kötü konuşuyorlar, korkunç şeyler söylüyorlar ve sürekli Ukrayna marşını mırıldanıyorlardı. Rusya’da kendilerini evlat edinen ailelerin yanına yerleştirildikten sonra buraya entegre olmayı başardılar” demişti.
Ukrayna kararı nasıl karşıladı?
Ukrayna Devlet Başkanlık Ofisi Başkanı Andriy Yermak, UCM’nin bu kararının ardından yaptığı açıklamada “Bu sadece başlangıç” dedi.
Ukrayna Başsavcısı Andriy Kostin, da bu kararı “tarihi bir karar” olarak nitelendirdi: “Dünya, Rusya rejiminin suçlu olduğuna dair bir sinyal aldı.”
Bu karar neden ve nasıl verildi?
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Atılım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Timuçin Köprülü, Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş ve Ukrayna’da işlediği iddia edilen savaş suçlarının ICC’nin önüne geldiği ve soruşturma sonucunda da böyle bir kararın verildiğini anlattı.
Rusya ve Ukrayna’nın Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yargı yetkisini düzenleyen Roma Statüsü’nü imzaladıklarını fakat onaylamadıklarını; Rusya’nın da imzasını 2016’da çektiğini hatırlatan Köprülü, Ukrayna’nın 2014 ve 2015’te Mahkeme’ye bir bildirim yaptığını ve bunun sonucunda da Mahkeme’nin yargı yetkisinin kabul edildiğini ifade etti:
“Ukrayna, Nisan 2014 ve Eylül 2015 tarihlerinde Mahkeme’ye yaptığı bildirimle, ‘Rusya Federasyonu yetkililerince ve terörist örgütler DNR (Donetsk Halk Cumhuriyeti) ile LNR (Lugansk Halk Cumhuriyeti) liderlerinin işlediği ve Ukrayna vatandaşları için ağır sonuçlar doğuran, kitlesel ölümlere neden olan insanlığa karşı işlenen suçlar ve savaş suçları’ için Statü’nün 12/3 maddesine göre, ‘bu suçların faillerinin ve suç ortaklarının belirlenmesi, soruşturulması ve yargılanması maksadıyla ülke topraklarında 20 Şubat 2014 tarihinden itibaren işlenen suçlar bakımından’ Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yargı yetkisi kabul edilmiştir. Bu bildirimle birlikte artık Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Ukrayna topraklarında işlenen insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları üzerinde yargılama yetkisi vardır.”
Soruşturma ne zaman açıldı?
Uluslararası Ceza Mahkemesi Savcısı Kerim Han’ın Savcılık Ofisi’ne Roma Statüsü’ne taraf 39 devletin Roma Statüsü’nün 13(a) ve 14(1) maddeleri uyarınca başvurarak soruşturma açılması talebinde bulunduğunu ifade eden Köprülü, bunun önemini de şöyle anlattı:
“Savcı, ön soruşturma sonucunda kendiliğinden harekete geçip soruşturmaya başlamak için Ön Soruşturma Dairesi’nden izin almak zorunda. Devletlerin başvurusu durumunda bu iznin alınması gerekmiyor. Daha sonra soruşturma başladı, soruşturmanın sonucunda da bu karar verildi.”
Kararın dayanakları neler?
Köprülü, Putin hakkında çıkan kararın gerekçelerini şöyle anlattı:
“Tutuklamaya konu olan durum, Ukraynalı çocukların Ukrayna’dan Rusya’ya gönderilmesi veya sınır dışı edilmesi. Kararda belirtilmese de basına yansıyan haberlerde 16 bin civarında çocuktan bahsediliyor. 2 Numaralı Ön Soruşturma Dairesi bu suçlarda Putin’in fail olduğu ve kontrolü altındaki sivil ya da askeri güçlerin bu suçları işlemesini engellemediği belirtilmiş.”
Putin tutuklanacak mı?
Mahkeme’nin verdiği karar uyarınca, tutuklanmasına karar verilen kişi Roma Statüsü’ne taraf bir devlet ise Statü’nün 59. maddesi uyarınca derhal yakalanması, yakalandığı ülkedeki yargı makamlarının karşısına çıkarılması ve sonunda da Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim edilmesi gerekiyor. Eski Sudan Devlet Başkanı El Beşir hakkında da zamanında böyle bir karar çıkmış, El Beşir Statü’ye taraf olan devletlerden Ürdün ve Güney Afrika Cumhuriyeti’ne gitmişti. Bu devletler devlet başkanının sorumsuzluğu-dokunulmazlığı nedenleriyle kararın gereğini yerine getirmemişti.
Peki Putin, Roma Statüsü’ne taraf olmayan bir devlete giderse ne olabilir?
Köprülü, bu kararın ardından Putin’in tutuklanması ihtimaline dair sorumuzu da şöyle yanıtladı:
“Putin özelinde bakıldığında böyle bir teslimin gerçekleşmeyeceği ortada. Mahkeme bu konuda taraf olmayan devletten işbirliği talep edebilir. Fakat bu talep yanıtsız kaldığında yapılabilecek bir şey yok. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin bu tür kararları uygulayabilecek bir kolluk gücü bulunmuyor.”
