Seçim 2023 | Özgecan Özgenç’in Giresun izlenimleri: Cumhur İttifakı kan kaybediyor ama Millet İttifakı güçleniyor mu?

Kurgu: Enes Berk Demirkol

14 Mayıs seçimlerine sayılı günler kala, seçimin nabzını tutmak için Giresun’daydık. 2018’de AKP’ye üç, CHP’ye bir milletvekili kazandıran Giresun’un bu seçimlerde tercihi kimden yana olacak?

Giresun, tarihi boyunca uygarlıklara ev sahipliği yapmış bir kent. İsmi, Roma döneminden kalma, yarımadayı tasvir etmek için kullanılan, boynuz anlamına gelen Kerasous/Kerasunt’tan geliyor. Günümüzde ise Giresun’u, en önemli geçim kaynağı olan fındığı, en az iki bin yıldır ayakta olan kalesi, göç vererek azalan nüfusu, yoğun şehir içi trafiğiyle anlatmak mümkün.

2018’de Giresun’da AKP üç, CHP bir milletvekili kazandı

Giresun, Meclis’e dört milletvekili gönderiyor. 24 Haziran 2018’de 156 bin 447 oyla AKP üç, 51 bin 840 oyla CHP bir milletvekili çıkardı. MHP’nin 31 bin 556 oyuyla Cumhur İttifakı, Giresun’da  oyların yüzde 64,4’ünü aldı. 42 bin İYİ Parti ve üç bin 634 Saadet Partisi oyuyla Millet İttifakı ise yüzde 33,4 oy oranına ulaştı. 

2019 yerel seçimlerinde, Cumhur İttifakı’nın belediye başkanı adayı AKP’li Aytekin Şenlikoğlu seçimi yüzde 48,8 oranında bir oyla kazanırken, Millet İttifakı’nın adayı, eski Giresun Belediye Başkanı CHP’li Kerim Aksu, yüzde 48,3 oy aldı. Millet İttifakı, Giresun’da belediyeyi yalnızca 310 oyla kaybetti. Bin 238 oy alan Saadet Partisi belediye seçimlerinde de Millet İttifakı’nın parçası olarak aday göstermeseydi, Giresun Belediyesi’ni CHP rahatlıkla kazanabiliyordu. 

Fındık: Hem dert hem derman

Belediyenin logosundan kentteki heykellere, Giresun her şeyiyle fındık şehri olduğunu gösteriyor. Şehrin en önemli geçim kaynağı, aynı zamanda en önemli sorunlarından biri. 1938’de kurulan Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (FİSKOBİRLİK), üreticilerin oluşturduğu ve üreticiyi koruyan bir birlikti ancak 2000 yılında önce devlet desteği kesildi, AKP iktidarında da özerkleştirildi. 

Bölgedeki tarımsal üretimin insanların ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaklaşmasının da etkisiyle işsizlik en önde gelen sorun olurken, Giresun göç veren bir şehir haline geldi. 2023 yılı için Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) fındık taban fiyatını, gübre, mazot gibi desteklerle birlikte 54 lira olarak belirledi ve 3 doların altında kaldı. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı yardımcısı adayı Ekrem İmamoğlu, 15 Nisan’da fındık fiyatının 4 dolar olacağına dair söz verdi. 

Fındıkta iki firma belirleyici

FİSKOBİRLİK öteden beri fındık alımında ve ihracatında tek yetkili idi ve fındık üreticisini tüccara karşı koruyan bir yapısı vardı. 2006’da AKP işbaşındayken Erdoğan’a yakınlığı ile bilinen Cüneyt Zapsu’nun Balsu şirketi ile İtalyan Ferrero’ya ihracat yetkisi verildi. FİSKOBİRLİK’e verilen devlet desteğinin kesilmesiyle fındık piyasası tüccarın ve özellikle de Türkiye’nin en büyük iki ihracatçısı firmanın insafına bırakıldı ve pazarda fiyatı bunlar belirlemeye başladı.

İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği’nin 2021 ihracat rakamları listesinde Cüneyd Zapsu‘nun sahibi olduğu Balsu Gıda 209 milyon 327 bin dolarlık ihracatla ilk sırada, Ferrero ise 181 milyon 211 bin dolar ile ikinci sırada yer aldı.

81 ilde seçimin nabzını tutuyoruz. Bütün il izlenimi videolarımız için aşağıdaki YouTube oynatma listemizde gezinebilir, şehrinizi bulabilirsiniz:

Ferrero dünyanın çikolata devi. Nutella, Kinder Surprise, Ferrero Rocher markaları bu şirkete ait. Türkiye’de altısı fındık fabrikası olmak üzere toplam yedi üretim tesisi bulunuyor. Ferrero, 80’li yıllarda FİSKOBİRLİK’ten sonra en büyük fındık alıcısı Oltan Fındık’ı 2014’te satın alınca piyasanın en büyük firması haline geldi. Türkiye’de üretilen fındığın yüzde 40-50’sini bu firma satın alarak işliyor ve ihraç ediyor.

Fındık üreticisinin belirlenen taban fiyata ve tüccarın taban fiyat altında alım yapmasına itirazları üzerine TMO aracılığıyla fiyat dengeleme alımları yapılmaya çalışılsa da bu yeterli olmuyor.

Giresunlular 14 Mayıs’a nasıl gidiyor?

Giresun’da konuştuğumuz yurttaşlar, Türkiye’nin her yerinde olduğu gibi, en önemli sorunları olarak geçim sıkıntısına ve pahalılığa işaret etti. Gençler sosyal alanların ve etkinliklerin yokluğundan muzdaripken, işsizlik de Giresunlular için önemli bir mesele. Yurttaşların oy tercihleri ise çeşitli. Bir yurttaş İBB Başkanı olduğu dönemden beri Recep Tayyip Erdoğan’ı desteklediğini, Giresun’un da bir sorunu olmadığını ve “Reis’in belediyenin arkasında olduğunu” söylerken, sandığa gidene kadar kararsız olduğunu belirten bir yurttaş, “Herkes kafasına göre vaatler veriyor, gerçekliğine kesinlikle inanmıyorum” dedi.

“Önceki seçimde İnce’yi desteklemiştim, çok pişmanım”

Cumhurbaşkanlığı adaylığı için Kılıçdaroğlu’nu ve milletvekili seçimlerinde de Millet İttifakı’nı destekleyeceğini söyleyen ancak sandıkta CHP’ye mi İYİ Parti’ye mi oy vereceğine henüz karar veremeyen bazı yurttaşlar da vardı. Oy tercihini sorduğumuz bir yurttaş, “Oyum tabii ki Kemal Kılıçdaroğlu’na, milletvekili seçiminde İYİ Parti’yi düşünüyorum. Önceki seçimde Muharrem İnce’yi desteklemiştim ama açıkçası çok pişmanım” yanıtını verdi. 

Konuşmaya başladığımızda Muharrem İnce’ye oy vereceğini söyleyen bir genç ise Erdoğan’a da oy verebileceğini ve kafasının karışık olduğunu belirtti. 

“Erdoğan’ın olduğu yerde sorun olmaz”

Bir yurttaş Erdoğan’a desteğini, “55 yıldır yaşıyorum, son 20 yıla kadar bu ülkede bir lider olabileceğini hayal bile edemezdik. 20 yıldır bu ülkede insanların hizmet gördüğüne, insana ait ne varsa, her şeyin yerli yerinde yapıldığına şahit olduk. Kendim AK Partili değilim ama Erdoğan’ı seviyorum ve destekliyorum” sözleriyle anlattı. “Sonuna kadar AK Parti” diyen başka bir yurttaşa Giresun’un sorunlarını sorduğumuzda ise, “Erdoğan’ın olduğu yerde sorun olmaz” yanıtını aldık.

İYİ Partili Ünzile Yüksel: “Giresun’a da, Türkiye’ye de kadın eli değeceğine inanıyoruz”

İYİ Parti Kadın Politikaları Başkanı Ünzile Yüksel, Giresun’da birinci sıradan aday. Yüksel ile aday listelerinin netleşmesinin ardından seçim çalışmalarına başlamak üzere geldiği Giresun’da karşılaştık. İYİ Parti’nin 2018’de alamadığı milletvekilini 14 Mayıs’ta kazanacağına emin olan Yüksel, şunları söyledi: 

“Giresun ve Türkiye çok iyi olacak. Geçen seçimde, Giresun’da İYİ Parti kıl payı milletvekilliğini kaçırmıştı ama bu seçim emin olun çok daha fazlasıyla geliyoruz. Hem Giresun’da hem Türkiye’de, İYİ Parti’nin iyilik güneşiyle ısıtacağına, kucaklayacağına, Giresun’a da Türkiye’ye de kadın eli değeceğine inanıyoruz.”

CHP’li Uzunalioğlu: “14 Mayıs’a kilitlendik”

CHP Giresun İl Başkanı Gültekin Uzunalioğlu, İmamoğlu’nun mitingi öncesi hazırlıklarla meşgulken zaman ayırdı Medyascope’a ve “Türkiye gibi biz de Giresun’da 14 Mayıs’a kilitlendik” dedi. 9 Nisan’da milletvekili listelerinin belli olmasının hemen ardından sahaya indiklerini söyleyen Uzunalioğlu, şöyle konuştu: 

“Milletvekili adaylarımızın, ilk haftada dördünün bir arada çalışmasını öngördük, daha sonra herkes bölgelere ayrılacak ve her milletvekili adayımız bir bölgeden sorumlu olacak. Biz şehrin her yerine ulaştık, ulaşmaya da çalışıyoruz. Çok sayıda çalışma grubu oluşturduk, tüm mahallelere, köylere gireceğiz. Çok umutluyuz burada. En az iki milletvekiline talibiz. İnsanlar bizi gördüğünde kendileri bunları söylüyor. 14 Mayıs’ta inşallah, milletimizin de desteğiyle, Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu’nu cumhurbaşkanı, Millet İttifakı’nı da iktidar yapacağız.”

İYİ Partili Bektaşoğlu: “Tamamen sahalardayız”

İYİ Parti Giresun İl Başkanı İsmail Bektaşoğlu da Giresun’dan iki milletvekili çıkaracaklarına inandıklarını söyledi. CHP’nin bir milletvekilliğine kesin gözüyle bakılıyor. İYİ Parti’nin iki milletvekili çıkarabilmesi için AKP’nin iki milletvekilliğini kaybetmesi ve İYİ Parti’nin birinci parti olması gerekiyor. Seçim çalışmalarına başladıklarını söyleyen Bektaşoğlu, “Sokaktaki insanların bize karşı eğilimi çok güzel, farklı bir şekilde devam ediyoruz. Seçim komisyonumuz şu anda hazırlanıyor, önümüzdeki günlerde tamamen sahalardayız” diye konuştu. Bektaşoğlu, Giresun’un şehir içi trafik, çevre yolu, işsizlik gibi sorunlarının bir an önce çözüm beklediğini vurguladı. 

Gazeteci Bayram: “CHP iyi çalışırsa 2-2 yapabilir”

Giresun’da gazetecilik faaliyetlerine devam eden Bekir Bayram ile görüşme fırsatımız oldu. Milletvekili sayılarında değişiklik olacağına kesin gözüyle bakan Bayram, “AKP, Türkiye genelinde olduğu gibi Giresun’da güç kaybediyor, 20 yılın yıpranmışlığı var. 20 yıl iktidarda kalarak bu gücü korumak çok zor, insanlar aş, iş arıyor” diye konuştu ancak kırsal kesimde AKP’nin ve Erdoğan sempatisinin sürdüğünü söyledi. Bayram, seçim sonuçlarına ilişkin olasılıkları şöyle anlattı:

“Muhalefet bu seçimde etkili bir çalışmayla, AK Parti’nin üç olan milletvekili sayısını azaltabilir. Adayların burada büyük fonksiyonu olacak. Partilerin kemikleşmiş oylarının üzerine ne kadar katkı sağlayabilirlerse o kadar güç kazanacaklardır. Dolayısıyla Giresun kamuoyunda konuşulan, iki AKP, bir CHP, bir MHP veya İYİ Parti şeklinde milletvekili dağılımı olabileceği yönünde. Burada ikinci parti her zaman CHP. İyi bir çalışma yaparlarsa 2-2 de olabilir.”

“Burada hiçbir parti sıralamasını doğru yapmadı”

Küçük illerde seçime girecek adayların önemli olduğuna dikkat çeken Bayram, “Toplumda karşılığı olan adaylarla seçime girerseniz, seçimi yüzde 3-4 düzeyinde etkileyebiliyor. Bence burada hiçbir parti sıralamasını doğru yapamadı” dedi. Adayların yerelde değil parti genel merkezlerinde tespit edildiğini hatırlatan Bayram, “Bu adayların da toplumda elbette karşılığı var. Karşılığı olmasa, parti merkezi ya da buradaki delegeler onların isimlerini Ankara’ya bildirmezdi” yorumunu yaptı. Bayram adaylara ilişkin gözlemlerini şöyle aktardı: 

“AKP’de beklenen adaylar listede yok. İYİ Parti’de beklenen aday var ama o da genel başkan yardımcısı, parti tabanını takip ettiğim kadarıyla Ünzile Yüksel seçmeni arkasında sürükleyecek birisi değil. Benim en güçlü gördüğüm parti CHP, adaylarını ilçelere yaymış. CHP’de de eski Belediye Başkanı Kerim Aksu’nun aday olma beklentisi vardı, toplumda daha ön plana çıkıyordu ancak genel merkez bunu dikkate almamış.”

Gazeteci bakışıyla Giresun’un sorunları

Giresun’un sorunlarını sorduğumuzda ise Bayram, “Giresun’da şehir içi giriş yok, şehre nasıl gireceğiniz belli değil. Limanın oradan şehir merkezine giriş var ama transit yol da aynı yerde olduğu için çok büyük sıkıntılar var. Söz verildi ama orayla ilgili ne proje ne de ihale oldu. Belediye bununla ilgili dal-çık ya da üstgeçit gibi bir çalışma yaptı ama o da çevrecilerin ya da bizim kabul edeceğimiz bir şey değil. Şehrin önünü kapatacak bir yol yapmak da çözüm değil” diye konuştu. 

Dünyanın en büyük üretici kuruluşu FİSKOBİRLİK’in özelleştirilerek tüccar zihniyetiyle çalışmaya mahkûm edildiğini belirten Bayram, Giresun halkının un başlıca geçim kaynağı olan fındığa ilişkin ise şunları söyledi: 

“TMO fındığın nemi, randımanı ile vatandaşı uğraştırıyor, vatandaş 50 liralık fındığını 40 liraya tüccara vermek zorunda kalıyor. Giresun fındığının yağ oranı yüksek olduğu için, nem oranı da yüksek oluyor ama TMO kriterlerine uymadığı için geri çevrilebiliyor. Üretici kuruluşu FİSKOBİRLİK, üreticinin mağdur olmasını önlüyor, regüle görevi yapıyordu. Piyasadan fındığı çekiyordu, tüccar pazarlığı yükseltmek zorunda kalıyordu. FİSKOBİRLİK eski işlevsel dönemine döndürülmeli. TMO’ya verilen destek FİSKOBİRLİK’e verilseydi, kendi yetişmiş kadrolarıyla bu işi yapabilirdi.”