Daniel Kasırgası Kuzey Afrika ülkesi Libya’yı vurdu, ülkede büyük bir yıkıma neden oldu. Cuma günü öğlen saatiyle Derne’deki can kaybı sayısı 11 bin, on binlerce insan ya yaralandı ya da kayboldu. Selden en çok etkilenen yer ise liman kenti Derne. İşte hasarın bazı görüntüleri:
Bu video da şehrin güneyinde su altında kalan tarım arazilerini gösteriyor:
Derne: Yok olan kentin hikâyesi
Bir kent nasıl yok oldu?
Tabii ki ilk neden aşırı yağış.
Daniel Kasırgası’nın yol açtığı şiddetli yağışlar 24 saat içerisinde Libya’nın kuzeydoğu kıyılarına 400 mm’den fazla yağmur getirdi. Normalde bu bölgeler, eylül ayı içerisinde 1,5 mm civarında yağış alır. Libya Ulusal Meteoroloji Merkezi’ne göre bu, yeni bir yağış rekoru.
Görgü tanıkları Reuters’e verdikleri demeçte Derne’deki selin 3 metreye kadar yükseldiğini söyledi.
Derne yaklaşık 100 bin nüfuslu. Kent, 20. yüzyılın ilk yarısında İtalyan işgali altında nehir kenarına inşa edilmiş. Beyaz evleri ve palmiyeleri ile meşhur.
Wadi Derna nehri, Libya’nın iç dağlarından başlayarak Derne şehri boyunca Akdeniz’e doğru uzanıyor. Altyapısının çoğu da Libya’nın devrik lideri Muammer Kaddafi döneminde inşa edilmiş.
Wadi Derna Nehri’nin başında ve sonunda iki baraj bulunuyor. Derne, yılın büyük bölümünde kurak. Ancak aşırı yağışlarla nehir üzerindeki iki baraj su altında kaldı, çok sayıda köprü yıkıldı.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Derne’de yaşayanlar, kent su altında kalmadan önce büyük bir patlama duyduklarını anlatıyor.
Reading Üniversitesi’nden Prof. Liz Stephens, “Sele kapılan enkaz, yıkıcı gücü artırmış olabilir” diyor.
Peki yıkımın nedeni barajlar mı?
Uzmanların gözlemlerine göre barajların betondan değil, sıkıştırılmış toprak ve kayalardan yapılmış olması muhtemel. Muhammed Ahmed isminde bir uzman, Libya’nın önde gelen haber sitelerinden Al-Wasat’a barajların bakımının yetersiz olduğunu söyledi. Ahmed, barajların bakımsız olmasından da Libya’daki yetkilileri sorumlu tuttu:
“Libya’daki karışıklıklar, güvenlik sorunu ve Libyalı yetkililerin gevşekliği felakete yol açtı.”
Altyapı çökmek üzere miydi yoksa yetkililerin aldığı kararlar mı bu felakete neden oldu, belirsiz. Ancak kentin karşı karşıya olduğu riskler bir akademisyen tarafından 2022 yılında açıklanmıştı.
Al-Mukhtar Üniversitesi’nden hidrolog Abdelwanees A. R. Ashoor, nehir üzerindeki barajların sel tehdidi altında olduğunu söylemiş ve acil bakım çağrısında bulunmuştu.
Hafter’e bağlı Libya Ulusal Ordusu’nun Sözcüsü Ahmed el Masmari, BBC Arapça’da soruları yanıtlarken, barajların yeniden inşası konusuna da değindi. Barajların bakımlarının düzenli olarak yapılıp yapılmadığını bilemeyeceklerini söyleyen Masmari, “Barajlar daha modern ya da bakımlı da olsa bu kadar yağışla başa çıkamazdı” diyor.
Libya’daki iki başlılık
Yıllarca süren iç savaş ve Libya’daki iki başlılık, merkezi ve dünya genelinde tanınan bir hükümet olmaması iklim krizine ve doğal afetlere karşı daha savunmasız bir hale getirdi. BM’ye göre de Libya iklim stratejisi geliştirmeyen tek ülke.
Peki ne oldu da Libya bu hale geldi?
Petrol zengini Kuzey Afrika ülkesi Libya’da Albay Muammer Kaddafi’nin 2011 yılında devrilmesinin ardından ülke iki farklı hükümet tarafından kontrol ediliyor. Bingazi merkezli Başbakan Usame Hamad Halife Haftar tarafından desteklenen doğu yönetimine başkanlık ederken; Trablus merkezli Başbakan Abdülhamid Dibeybe de Libya’nın uluslararası ortamda tanınan hükümetinin başkanı.
Doğu başkenti Mısır, Rusya, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri; batı başkenti ise Türkiye, Katar ve İtalya tarafından destekleniyor. Hatta Türkiye, Trablus hükümetinin en büyük destekçisi.
Hafter güçleri yaklaşık üç yıl önce başkent Trablus’u ele geçirmek istedi, çatışmalarda binlerce kişi öldü. İki başkent, 2020’de ateşkes imzalasa da aralarındaki siyasî rekabet de devam ediyor.
Derne de 2019’da Hafter’e bağlı güçler tarafından ele geçirilen kentlerden. Ve 2011’den bu yana şehirde yeniden inşa adına hiçbir adım atılmamış. Bölge sakinlerinin de yıllardır süren iç savaş, çatışmalar ve anlaşmazlık nedeniyle herhangi bir otoriteye güvenleri yok. Şimdi iki hükümet arasında yaşanan kriz de bölge sakinlerinin uluslararası yardımlara ulaşmasına engel oluyor.
Daniel Kasırgası geçtiğimiz hafta etkisini Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan’da da göstermişti. 5 Eylül’de Ege ve Trakya’da etkili olan kasırga sonucu Türkiye’de 8, Yunanistan’da 15, Bulgaristan’da da 4 kişi yaşamını yitirmişti.
