İran’da dört yıl önce Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) düzenlediği suikast sonucunda öldürülen Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi anma törenindeki patlamaların yankısı sürüyor. En az 84 kişi hayatını kaybetti. Terör saldırısını henüz herhangi bir devlet ya da terör örgütü üstlenmedi. Gözler, İran rejiminden yapılacak açıklamalarda da olsa patlamaların sonuçlarının çok önemli olacağı aşikâr. Akıllara gelen soru da şu: Bu saldırı Gazze’deki savaşa etki eder mi? Savaş Ortadoğu’ya yayılır mı?
İran uzmanı ve siyaset bilimci Arif Keskin, saldırının ardından dört farklı ihtimal üzerinde durulduğunu anlattı. Bu dört senaryo şöyle:
- SENARYO 1: İSRAİL YAPTI
Keskin, İran’da milletvekillerinin ve devlete yakın medyanın İsrail’i hedef gösterdiğini söyledi. Fakat kendisi bir şerh düştü: “Bu tip saldırılar İsrail’in bugüne kadarki saldırılarına benzemiyor.”
(Fotoğraf: Sare Tajalli / ISNA / AFP)
- SENARYO 2: IŞİD YAPTI
Kasım Süleymani’nin Ortadoğu’da mezhep çatışmalarında önemli bir rol oynadığını kaydeden Keskin, IŞİD’in Süleymani’den nefret ettiğini belirtti. IŞİD’in İran’da başarılı olamamasının nedeni olarak Kasım Süleymani’yi gördüklerini hatırlatan Keskin, “Bu saldırıyı düzenlemeleri için motivasyonları olabilir” diye konuştu.
- SENARYO 3: REJİM MUHALİFLERİ YAPTI
İran’da rejim muhaliflerinin de saldırıyı düzenlemiş olabileceği ihtimalinin üzerinde durulduğunu belirten Keskin, “Rejim muhaliflerinin halka dönük silahlı bir eylemini hiç hatırlamıyorum. Genellikle onlar devlet yetkililerini hedef alıyorlar” dedi.
- SENARYO 4: İRAN YAPTI
Konuşulan bir diğer ihtimal ise İran rejiminin böyle bir saldırıyı düzenlemiş olma ihtimali. Rejimin buna benzer saldırıları düzenleme ihtimali olduğunu ve 19 Ağustos 1978’deki Rex Sineması yangınını, 2020’de düşürülen Ukrayna uçağını hatırlatan Keskin şöyle konuştu:
“İki ay sonra İran’da meclis seçimleri var. Seçimler çok heyecansız ve sönük geçiyor. Siyasal psikolojiyi değiştirmek için ya da rejim, kendisini terör mağduru olarak göstermek istiyor olabilir. Muhalifler bu yüzden rejimin böyle bir saldırı planladığını düşünüyor.”
Keskin, İran’da düzenlenen terör saldırısının rejimin işine yaradığı görüşünde.
“‘İstikrar adasıyız’ diyorsun, kimseyi koruyamıyorsun”
Şu anda İran’ın içindeki en önemli tartışmanın “bu saldırı, münferit bir olay olarak mı yoksa ülkenin diğer bölgelerinde de saldırılar düzenlenecek mi?” sorusuna cevap vermek olduğunu belirten Keskin, benzer saldırıların ülkenin çeşitli bölgelerinde yaşanması halinde İran’ın “kendi içinde kendisini koruyamayan bir ülke” haline geleceği görüşünde.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Keskin’e göre bu saldırı, İran’ın zaaflarını ortaya çıkardı:
“Bir devlet, bütün iddialarına rağmen, en değer verdiği kişiyi anma törenine katılanları koruyamadı. ‘Benim istihbaratım çok güçlü, biz istikrar adasıyız’ diyorsun ama en değer verdiğin kişiyi anma törenine katılanları koruyamıyorsun.”
(Fotoğraf: ATTA KENARE / AFP)
“Toplum ile devlet arasında güven bunalımı var”
İranlıların kahir ekseriyetinin “Ortadoğu politikasını kabul etmediğini” anlatan Keskin, “İran’ın Irak’tan Yemen’e kadar devam ettirdiği Ortadoğu politikası çıkarlarına uygun değil, tam tersine İran’ı yoksulluğa ve dış dünya ile karşı karşıya gelmeye mahkûm etmiş bir politika. İran toplumu ile devlet arasında güven bunalımı var” diye konuştu.
“Savaş bölgeselleşebilir”
İran’ın Kirman’da yaşanan terör saldırısı hakkında nasıl bir tepki verecekleri konusunda net bir karar almadıklarını söyleyen Keskin, İsrail-Gazze savaşına dair de açıklamalarda bulundu. İsrail’in Gazze’de sıkıştığını ve bu yüzden savaşı İsrail-İran ya da İsrail-Hizbullah savaşına dönüştürmeye ihtiyacı olduğunu anlatan Keskin, şunları söyledi:
“Suriye-Lübnan ve Kirman’da yaşanan olaylar nedeniyle İran’ın, Hizbullah’ın, Husilerin Gazze’deki savaşa tavrı değişecek. Ortadoğu’da daha radikal bir zemin göreceğiz. Kanımca, Hizbullah ve diğer gruplar, bugüne kadarki tutumlarından daha farklı bir noktaya gelecekler. Bu, Gazze’deki çatışmanın bölgeselleşme ihtimalini doğurabilir.”
