İran’da seçmenler, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından yeni cumhurbaşkanlarını belirlemek üzere ikinci kez sandık başına gidiyor. Yarış, muhafazakâr Said Celili ile reformist Mesud Pezeşkiyan arasında geçecek.
28 Haziran’da düzenlenen seçimlerin ilk turunda 4 aday yarışmış, ipi reformist aday Mesut Pezeşkiyan (69) göğüslemişti. Pezeşkiyan, 10 milyon 415 bin 191 oy alarak oyların 42,5’ini kazanmıştı. Celili’nin (58) oy oranı ise yüzde 38,6’da kalmıştı.
Seçimlere katılım da beklenenden düşük seyretmişti. Yüzde 40 olarak ölçülen oran, Reisi’nin iktidara geldiği 2021 seçimlerinden bile daha düşük bir katılım oranı.
- İran’da cumhurbaşkanı seçimi ikinci tura kaldı
- İran’ın yeni cumhurbaşkanı reformcu Pezeşkiyan mı olacak?
Adaylar kimler?
Said Celili, uzun süre İran’ın üst kademelerinde görev yapmış bir isim. Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) adı verilen devlet kurumunun bir üyesi. Ülkenin ulusal güvenlik konseyinde de genel sekreter olarak görev yaptı ve İran’ın nükleer programı ile ilgili görüşmelerde ülkeyi temsil eden heyete başkanlık etti.
Daha önce iki kez seçime katıldı ve 2021 seçiminde Reisi lehine çekildi.
Seçimin sürpriz ismi ise Mesud Pezeşkiyan. Kalp cerrahı olan Pezeşkiyan, siyasete yabancı bir isim de değil. Daha önce beş dönem milletvekilliği yaptı. Dört yıl boyunca da sağlık bakanı görevini yürüttü. İran’daki gidişattan memnun olmayan ve en yüksek perdeden sesini yükselten Pezeşkiyan, örtünme kurallarına uymadığı gerekçesiyle gözaltına alınan ve gözaltında hayatını kaybeden 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ardından başlayan protestolarda hükümetin tutumunu çok sert eleştirdi.
Politikaları neler? Neleri savundular?
Pezeşkiyan, kampanya sürecinde diğer ılımlı ve reformist isimlerle ittifak kurdu. Pezeşkiyan’ın en büyük destekçilerinden biri, İran’ın 2015 yılında nükleer programını kısıtlaması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını öngören nükleer anlaşmayı imzalayan eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif.
Pezeşkiyan, 2 Temmuz’da yapılan bir canlı yayında Batı tarafından uygulanan yaptırımların İran ekonomisine ciddi zarar verdiğini, ülkede enflasyonun son dört yılda yüzde 40 arttığını savundu. Seçilirse, yönetiminin yaptırımların kaldırılması için hemen çalışacağını söyleyen Pezeşkiyan, ekonomiyi düzeltmeye söz verdi.
Rakibi Celili ise ABD’nin de nükleer anlaşma uyarınca verdiği taahhütleri en az İran kadar yerine getirmesi gerektiğini söyledi. Pezeşkiyan’ı yaptırımları kaldırması için hiçbir plan yapmamak ve seçmene sunmamakla suçlayan Celili, nükleer anlaşma için görüşmelere devam edeceğini söyledi.
Ayetullah Ali Hamaney kimi destekliyor?
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Bazı analistler, Pezeşkiyan’ın başından beri rejimin adayı olduğu görüşünde. Uzmanlar, Tahran’ın yaşadığı bazı diplomatik krizleri ılımlı bir cumhurbaşkanı ile çözebileceklerini ve bu yüzden Pezeşkiyan’ın kazanmasının işlerine geleceğini düşünüyor.
Bu görüşe karşı isimlerden biri Pezeşkiyan’ın da arkadaşı Abbas Abdi. Abdi Euronews’a yaptığı açıklamada Pezeşkiyan’ı rejimin adayı olarak görmediğini söyledi: “Pezeşkiyan’ın seçilmesini olumlu karşılayabilirler ancak Pezeşkiyan’ı ‘aday olarak seçtiklerini söylemek’ çok zor. Zaten böyle bir şey yok.”
Diğer yandan yurtdışında sürgünde olan muhalif gazeteci Muhsin Sazegara, Ayetullah Ali Hamaney’in oğlu Mücteba’nın (İran’ın dini lideri unvanını devralacak bir sonraki isim olduğu söyleniyor) ilk günden itibaren Celili’yi bizzat seçtiğine inanıyor.
Pezeşkiyan cumhurbaşkanı oldu diyelim….
İlk turda favori olarak gösterilen ve sandıktan birinci çıkan Pezeşkiyan, bazıları tarafından İran’ı içinde bulunduğu ekonomik krizden çıkarabilecek, kadınlara yönelik baskıyı durdurabilecek ve internet özgürlüğünü teşvik edebilecek biri olarak görülüyor.
Seçimlerin ilk turundan önce Medyascope’a konuşan İran uzmanı Dr. Ezgi Uzun Teker, Uzun, Pezeşkiyan’ın dindar biri olması sebebiyle sistemin sevebileceği bir isim olduğunu aktarmıi, sözlerine şöyle devam etmişti:
“Yani çok dindar, çok sofu olarak bilinip, aynı zamanda çok mütevazı bir hayat yaşıyor. Adı hiç yolsuzluğa karışmamış ve bu noktada diğer adaylardan büyük ölçüde farklılaştığı görülüyor. Onun haricinde ekonomiye yönelik yapısal bir değişikliğin gerekli olduğunu söylüyor. Zorunlu başörtüsü konusunda da bir takım çıkışları var.”
İran’da sistemin dış politika başta olmak üzere belirli başlı bazı ilkeleri var. Başkanlık değişimi bu açılarda bir değişiklik yaratmayacak. Bazı ilkelerin uygulanması noktasında değişikliklerin olabileceğini kaydeden Uzun Teker, dış politikada Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile müzakere sürecinde bir değişiklik olabileceğini belirtmişti.
