Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ), El Kaide ve IŞİD’den koparak Astana sürecinden de faydalanıp İdlib’de kendi emirliğini kurdu. FBI’ın başına 10 milyon dolar ödül koyduğu Golani liderliğindeki örgüt, 3 milyondan fazla sivili kontrol ediyor. Peki HTŞ nedir? Amacı ne ve üyeler kimlerden oluşuyor?
HTŞ nedir: Cihatçı örgütün doğuşu
Suriye’deki iç savaş 2011’de başladığında, o zamanlar El Kaide yörüngesinde bir yapı olan IŞİD’in lideri Ebu Bekir El Bağdadi, kendisine çok yakın bir isim olan Muhammed Golani’yi bu ülkeye gönderdi. Golani’nin görevi, El Kaide’nin Suriye kolunu kurmaktı.
Nusra Cephesi adıyla kurulan örgüt, hızla güç kazandı. Bu süreçte Esad rejiminin, hapishanelerden serbest bıraktığı cihatçı mahkumlar adeta Nusra’ya hediye edildi.
Suriyeli demokratik muhalefet güçleri dirense de, Körfez ülkelerindeki zengin destekçilerden para alan Nusra, ülkenin kuzeyinde hakimiyet kurdu. Örgüt, ele geçirdiği bölgelerde vergi topladı, petrol kuyularını ve ticaret yollarını kontrol altına aldı.
ABD hükümeti, 2012’de El Nusra’yı terör listesine aldı.
2013’te IŞİD lideri Bağdadi, Nusra’yı kendine bağlamak istedi. Fakat Golani bu talebi reddetti.
Örgüt, IŞİD’i kanlı çatışmalarla Suriye’nin kuzeybatısından çıkardı.
Fakat Golani’nin ideolojik dönüşümü bitmemişti. El Nusra lideri 2016’da El Kaide ile de yollarını ayırdığını açıkladı.
El Nusra’dan HTŞ’ye dönüşüm
Nusra Cephesi lideri Golani, 2016’da örgütün El Kaide‘den ayırdığını açıkladı ve ismini Fetih eş-Şam Cephesi olarak değiştirdi. Ancak El Kaide lideri Eymen El Zevahiri bu ayrılığı onaylamadı.
Daha sonra Golani, 2017’nin başında dört cihatçı grupla birleşerek Heyet Tahrir eş-Şam‘ı (HTŞ) kurdu. Bu gruplar arasında Harekat Nur El Din El Zenki, Liva El Hak, Ceyş El Sünna ve Cephet Ensar El Din yer aldı.
HTŞ’nin kuruluşuna El Kaide sert tepki gösterdi. Zevahiri, birleşmeyi “akidenin ihlali” olarak niteledi. Bunun üzerine örgütün üst düzey isimleri HTŞ’den koptu. Birçok cihatçı, El Kaide’ye bağlılık yeminini bozdukları için Golani’yi eleştirdi.
HTŞ ise “hiçbir örgüte veya partiye, El Kaide’ye ya da başkalarına bağlı olmayan bağımsız bir yapı” olduğunu iddia etti.
Örgüt kontrol ettiği bölgelerdeki El Kaide yanlılarını tutuklayarak bu iddiasını kanıtlamaya çalıştı. Ancak ABD hükümeti, HTŞ’yi “El Kaide’nin Suriye’deki hedeflerini ilerletmek için bir araç” olarak tanımladı. Birleşmiş Milletler raporları da HTŞ’nin El Kaide liderliğiyle halen temas halinde olduğunu ortaya koydu.
HTŞ nedir: Örgütün imaj değişimi
Yeni yapılanmasıyla HTŞ, hala radikal İslamcı bir çizgide olmakla beraber El Kaide’nin küresel cihat söylemini büyük ölçüde terk etti. Örgüt, sadece Suriye’de faaliyet göstereceğini açıkladı. Golani, “Esad rejimini devirmek ve İran destekli milisleri çıkarmak” dışında hedefleri olmadığını iddia etti.
Uzmanlar, HTŞ’nin El Kaide’den ayrılma kararını taktiksel bir hamle olarak değerlendiriyor. Örgüt, uluslararası baskıyı azaltmak ve İdlib’deki hakimiyetini meşrulaştırmak için imaj değişikliğine gitti. Ancak HTŞ’nin radikal cihatçı ideolojisinden ve şiddet politikasından vazgeçtiğine dair somut bir kanıt bulunmuyor.
İdlib nasıl HTŞ’nin merkezi oldu?
HTŞ, 2015’te tartışmaları başlayıp 2017’de zirveye dönen Rusya-İran-Türkiye arasında başlayan Astana sürecini fırsata çevirdi.
HTŞ, 2019’da İdlib’deki diğer muhalif grupları etkisiz hale getirdi. Örgüt, İdlib’deki çatışmasızlık bölgelerinde ılımlı muhaliflere saldırdı. Golani güçleri, önce Ahrar eş-Şam’ı hedef aldı. Fakat “demokratik muhalefetin” en güçlü grubu diye lanse edilen Ahrar eş-Şam HTŞ’ye direndi.
HTŞ, 2017’de diğer cihatçı gruplarla birleşerek gücünü artırdı. Örgüt, ağır silahlarla donatılmış 15 bin militanıyla İdlib’i kuşattı.
2019’a gelindiğinde HTŞ, İdlib’in tamamını ele geçirdi. Soçi Mutabakatı’nı hiçe sayan örgüt, M4-M5 karayollarına saldırılar düzenledi. Golani, Türkiye destekli Milli Ordu’nun kontrolündeki bölgelere de sızdı.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Örgüt böylece bölgedeki hem askeri hem de ekonomik gücü ele geçirdi.
Liderlik: El Golani’nin demir yumruğu
HTŞ’nin tek değişmeyen unsuru liderlik kadrosu oldu. Örgütün kurucusu Muhammed Golani, 1982’de Suudi Arabistan’da doğan bir Suriyeli. Golani, 2003’te ABD işgaline karşı Irak’ta savaştı. Irak hapishanesinden çıktıktan sonra 2011’de IŞİD lideri Bağdadi tarafından Suriye’ye gönderildi. FBI, Golani için 10 milyon dolar ödül koydu.
El Golani’nin yakın çevresinde üç önemli isim bulunuyor: Irak uyruklu Ebu Maria El Kahtani, örgütün dini lideri Abdurrahim Attun ve Dr. Mazhar El Vis. El Kahtani, örgütün IŞİD’den kopuşunun mimarı olarak biliniyor. Attun ise El Kaide’den ayrılma kararını veren isim. El Vis, örgütün yerelleşme stratejisini destekliyor.
HTŞ’nin değişen askeri yapısı
Örgüt, El Nusra döneminde merkezi olmayan küçük hücrelerle faaliyet gösterdi. HTŞ’ye dönüştükten sonra klasik ordu yapısına geçti. 2018’de dört askeri birlik oluşturdu. 2020’de ise on tugaya bölündü. Örgüt, intihar saldırıları ve “inghimasi” denilen özel savaşçılar yetiştiriyor. BM raporlarına göre HTŞ’nin 10 bin militanı var.
Örgütün kurduğu baskı ve şiddet rejimi
HTŞ hakimiyeti altındaki İdlib’de kendi ideolojisine uygun bir yönetim modeli getirdi ve şeriat mahkemeleri kurdu. Bu mahkemeler, diğer grupların üyelerini ve sivilleri yargılıyor.
Birleşmiş Milletler raporlarına göre HTŞ, son üç yılda 60’tan fazla sivili öldürdü. Örgüt hapishanelerinde 19 kişi işkenceyle can verdi.
HTŞ, kadınları baskı altında tutuyor. Öğrencilere cihat eğitimi veriyor. Örgüt karşıtı gösteriler şiddetle bastırılıyor.
İdlib’de sık sık tutuklu aileleri protesto düzenliyor. İnsan hakları örgütleri, HTŞ’nin sistematik işkence ve yargısız infazlarını belgeliyor. Örgüt militanları yolsuzluk ve hırsızlık olaylarına da karışıyor.
HTŞ nedir: Örgüt kendi ekonomisini oluşturdu
Golani yönetimi, İdlib’de ekonomiyi de tekeline aldı. Örgüte bağlı El Şam Bankası tüm mali işlemleri denetliyor. Vatad Petrol Şirketi yakıt ticaretini kontrol ediyor. Türkiye sınırındaki stratejik Bab El Heva kapısı HTŞ’nin elinde. Bölgedeki 3 milyon sivilin yardımları bu kapıdan giriyor. Örgüt, kapıdan geçen ticari mallardan vergi alıyor.
HTŞ, Zeytin Dalı Operasyonu’ndan sonra Afrin’e açılan Gazaviye kapısını da ele geçirdi. Örgüt, kaçakçılık ve haraç toplama yoluyla büyük gelir elde ediyor.
Son saldırılardan önce El Golani, Suriye rejimine bağlı bölgelerle ticari ilişkileri başlatmak istiyordu.
Örgütün değişim iddiası ve geleceği
El Golani, radikal imajını değiştirmeye çalışıyor. HTŞ, El Kaide bağlantılı kişileri tutuklayarak Batı’ya mesaj gönderiyor. Örgüt sözcüleri ılımlı açıklamalar yapıyor. Ancak raporlar HTŞ’nin cihatçı ideolojisini ve şiddet politikasını sürdürdüğünü gösteriyor.
Öte yandan Türkiye’nin Şam yönetimiyle yakınlaşma çabası örgütü yeni pozisyon geliştirmeye zorluyor. Rusya’nın İdlib’i temizleme arzusu El Golani’yi endişelendiriyor.
Rusya ve rejim güçleri İdlib operasyonuna hazırlanırken HTŞ’nin Halep hamlesi böyle bir süreçte gerçekleşti.
HTŞ için bölgedeki 3 milyon sivili kalkan olarak kullandığı iddia ediliyor. Örgütün geleceği Türkiye-Esad-Rusya arasındaki güç dengelerine bağlı görünüyor.
