Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump’ın, ABD’nin Gazze’yi “ele geçirebileceği” ve Gazzelilerin başka bir yere yerleşmesi önerisi, tüm dünyada şaşkınlıkla karşılandı.
Trump’ın açıklamaları, İsrail ile Hamas arasında sağlanan ateşkes ve savaş sonrası Gazze’nin geleceğine ilişkin soruların gündeme gelmesi üzerine geldi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Trump’ın önerisinin “dikkat çekmeye değer” olduğunu söyledi ancak Arap ülkeleri ve ABD’nin bazı müttefikleri, bu öneriyi kesin bir dille reddetti.
Birleşmiş Milletler (BM), 15 aylık çatışmaların ardından bölgedeki binaların 3’te 2’sinin yıkıldığını veya hasar gördüğünü tahmin ediyor.
Trump’ın bütün dünyayı şoke eden önerisi, ABD’nin Ortadoğu politikasında onlarca yıldır yaşanan en büyük değişime işaret.
Birkaç soruda Trump’ın Gazze çıkışını analiz etmeye çalıştık.
Donald Trump neden şimdi bunu söyledi?
Trump’ın haklı olduğu bir konu varsa, o da şu: ABD’nin İsrail ile Filistin arasındaki krizi çözmek için yıllardır sürdürdüğü diplomatik çabalar, sorunun çözümünde yeterli olmadı.
Her başkanın farklı bir önerisi vardı, herkes geldi-geçti ama sorunlar daha da büyüdü. Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e düzenlediği Aksa Tufanı Operasyonu ve akabinde İsrail’in verdiği yanıt ile büyüyen Ortadoğu’daki savaş, Gazze için korkunç sonuçlar doğurdu.
Trump’ın milyonlarını emlak sektöründe kazandığını göz önünde bulunduralım. Kendisi yeniden Beyaz Saray’a oturduğunda kimileri için gayet geçerli olan şu gözlemde bulundu: Eğer Gazze sıfırdan yeniden inşa edilecekse, yüzbinlerce sivilin enkaz altında barınmasının pek bir anlamı yok.
Gazze’yi yeniden inşa etmek çok zorlu olacak. Mühimmatlar ve molozlar kaldırılmalı, su ve elektrik hatları onarılmalı, okullar, hastaneler ve dükkanlar yeniden inşa edilmeli. Trump’ın Ortadoğu temsilcisi Steve Witkoff, Gazze’nin yeniden inşasının yıllar sürebileceğini ve bu süre zarfında Filistinlilerin başka bir yere gitmeleri gerekeceğini söyledi.
Ancak Trump, Filistinlileri evlerine yakın tutmanın yollarını araştırmak ve bulmak yerine; Filistinlileri kalıcı olarak Gazze’yi terk etmeye teşvik etmek gerektiği görüşünde. Çünkü Trump bir emlakçı kafasıyla Gazze’nin Ortadoğu’nun Rivierası olabileceğini; bölgede binlerce iş ve yatırım fırsatı çıkabileceğini düşünüyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Trump’ın açıklamaları neden bu kadar tartışıldı?
Bu sorunun cevabını vermek için nereden başlasak?
Trump birinci döneminde ABD’nin Ortadoğu politikasını altüst eden bazı kararlar aldı: ABD Büyükelçiliği’ni Kudüs’e taşıdı, işgal altındaki Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini tanıdı.
Hiçbir ABD Başkanı, İsrail-Filistin arasındaki sorunu çözmenin yolunun, Filistin topraklarının bir kısmını ele geçirip Gazzelileri tahliye etmekten geçeceğini hayal etmemişti. Zaten Trump hangi uluslararası yetkiye dayanarak bunu yapabilir? Bilmiyoruz.
Bazı Filistinliler, muhtemelen Gazze’yi terk edip hayatlarını başka bir yerde kurmayı tercih edebilirler. Ekim 2023’ten beri 150 bin kadar Filistinli böyle yaptı. Ancak bölgede yaşayan diğer Filistinliler, bunu yapmıyor ya da yapmak istemiyor. Sebebi ne olabilir? Ya Gazze’den gidecek maddi imkânları yok ya da Gazze’ye olan bağlılıkları çok güçlü.
1948’te İsrail devletinin kurulmasının ardından 700 binden fazla Filistinli ya kaçtı ya da silah zoruyla evlerinden edildi. Filistinliler bu olayı “Nakba” olarak adlandırıyor. O dönemki göçmenlerin soyundan gelenler, bugünkü Gazze Şeridi’nde yaşayan nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor.
Gazze’nin şu anki durumu hakkında neler biliyoruz?
Gazze Şeridi, kuzeyi ve doğusunda İsrail, güneyinde Mısır ve doğusunda da Akdeniz’in bulunduğu ince, uzun bir bölge.
Yaklaşık 41 kilometre uzunluğunda, 10 kilometre genişliğindeki bu bölgede 2 milyon kişi yaşıyor. Bu da Gazze’nin dünyada nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu yerler arasında olduğu anlamına geliyor.
Gazze nüfusunun yaklaşık yüzde 70’ini yıllar içerisinde yaşanan çatışmalardan kaçıp sığınan mülteciler oluşturuyor.
İsrail, 2007 yılında Gazze’nin kontrolünün Hamas’ın eline geçmesinin ardından bu bölgeye havadan, karadan ve denizden abluka uygulamaya başladı. BM üyelerinin dörtte üçü Gazze’yi Filistin devletinin egemen bir parçası olarak görüyor ve tanıyor.
İsrail’in havadan, karadan ve denizden ablukasıyla dış dünyadan kopuk olan Gazze, hiçbir zaman gerçek anlamda bağımsız olamadı. İsrail’in izni olmadan bölgede hiçbir şey yapılamıyor.
Trump isterse Gazze’yi ele geçirebilir mi?
ABD’nin Gazze üzerinde hukukî bir hak iddiasının olmadığı açık.
Trump daha önce benzer tehditleri Grönland, Panama Kanalı ve Kanada için de uyguladı. Gazze’yi ele geçirme konusunda ne kadar ciddi? Ya da bu yorumlarıyla Gazze’nin geleceğine dair müzakereler öncesinde bir pazarlık pozisyonu mu oluşturuyor? İlerleyen günlerde göreceğiz.
Savaş sonrası Gazze’nin yönetimine ilişkin çeşitli planlar ortaya atılıyor: Aralık ayında Hamas ve el Fetih, Gazze’de yönetimi denetlemek için ortak bir komite kurma konusunda anlaşma sağladılar ancak şu ana kadar hiçbir adım atılmadı.
Arap ülkelerinden gelecek uluslararası bir barış gücü oluşturulması konusunda görüşmeler sürüyor. Reuters geçtiğimiz ay Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), ABD ve İsrail’in, Gazze’de geçici bir yönetim kurulmasını görüştüğünü bildirmişti. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise Filistin Yönetimi’nin savaş sonrası Gazze’nin yönetiminde hiçbir rol oynamayacağını açıkça söyledi.
Amerikan askerleri ise sınırlı bir anlamda da olsa sahada. ABD’li bir güvenlik firması, Gazze Şeridi’nin güneyindeki bir kontrol noktasında görev yapmak ve kuzeye dönen Filistinlilerin araçlarını kontrol etmek için 100 eski ABD özel kuvvetini işe aldı. Aynı kontrol noktasında Mısırlı güvenlik güçleri de var.
Bunlar, Gazze’de uluslararası ve ABD öncülüğündeki koalisyonun ilk işaretleri olabilir.
Ancak bu, ABD’nin Ortadoğu’yu geçirmesi anlamına gelmiyor.
İsrail-Hamas ateşkesi nasıl etkilenecek?
Ateşkes anlaşmasının ikinci aşamasıyla ilgili müzakereler önümüzdeki hafta başlayacak. Müzakerelerin bu aşamasında daha fazla esir takası, ateşkesin süresiz olarak uzatılması ve Gazze’yi kimin yöneteceği konusunda anlaşmaya varılması planlanıyor.
Trump’ın Gazze çıkışı, müzakerelerin son kısmını havaya uçurabilir.
Trump Batı Şeria hakkında ne dedi?
İsrail işgali altındaki Batı Şeria’da yaşayan Filistinliler, Trump’ın kendileri için planlarını merak ediyor.
Trump, Batı Şeria’nın bazı kısımlarının İsrail tarafından ilhak edilmesi konusunda henüz kararını vermediğini fakat “önümüzdeki dört hafta içinde” bir açıklama yapacağını söyledi.
