Aralarında Amnesty International, Human Rights Watch ve Oxfam’ın da bulunduğu 232 sivil toplum örgütü, F-35 savaş uçağı üretiminde yer alan sekiz ülkenin hükümetine mektup gönderdi. Gazze savaşının 500.gününde gönderilen mektup, İsrail’e yapılan F-35 teslimatlarının durdurulmasını talep etti.
Uluslararası sivil toplumdan İsrail mektubu
Silah Karşıtı Kampanya’nın (CAAT) koordine ettiği mektupta, F-35 programının Batı’nın Filistinlilere karşı işlenen suçlara ortaklığının simgesi olduğu vurgulanıyor. CAAT Savunuculuk Müdürü Katie Fallon, F-35 savaş uçaklarının İsrail’in 466 günlük Gazze bombardımanında savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım suçlarında kullanıldığını öne sürüyor.
Program ortağı ülkeler, mevcut geçici ateşkese rağmen İsrail’e bu uçağın tedariğini sürdürüyor. Sivil toplum örgütleri, bu durumun suçların devam etmesine siyasi ve maddi onay verdiğini savunuyor. Örgütler, F-35 programının mevcut yapısıyla uluslararası hukukla uyumsuz olduğunu belirtiyor. ABD’nin Gazze’yi toplu etnik temizlik ve zorla yerinden etme ile tehdit ettiğine dikkat çekiyor.
F-35 programı nasıl işliyor?
ABD savunma devi Lockheed Martin,bu yeni nesil savaş uçaklarının üretimini küresel bir ortaklıkla yürütüyor. İngiltere, uçak parçalarının yüzde 15’ini üretiyor ve programa Avustralya, Kanada, Danimarka, İtalya, Hollanda ve Norveç katılıyor. Programa dahil olan ülkeler arasında imzalanan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde üretilen uçaklar İsrail’e de teslim ediliyor. Program ortakları, üretim sürecinde farklı parçaların yapımını üstleniyor.
ABD dışındaki tüm üretici ülkeler Silah Ticareti Anlaşması’na taraf konumunda bulunuyor. Anlaşma, askeri teçhizatın uluslararası insani hukuku ihlal riski taşıyan ülkelere doğrudan veya dolaylı transferini engelliyor. Program ortağı ülkeler, silah kontrolü konusunda ortak sorumluluk taşıyor. Sivil toplum örgütleri, bu anlaşmanın gereklerinin yerine getirilmediğini savunuyor.
Üretici ülkeler hangi adımları attı?
İngiltere hükümeti, İsrail’in Gazze’de kullanacağı askeri teçhizat için 350 ihracat lisansından 30’unu askıya aldı. Ancak hükümet, F-35 parçalarını bu kararın dışında tuttu. İngiltere, programın küresel yapısı nedeniyle İsrail’e özel bir kısıtlama yapmanın mümkün olmadığını açıkladı. Hükümet sözcüsü, F-35 programının NATO’daki stratejik rolü ve Ukrayna’ya askeri desteği gerekçe gösterdi.
İngiltere’de hükümet aleyhine açılan davada, F-35 parçalarının savaş suçlarına iştirak etme iddiası öne sürülüyor. İngiltere, silah ihracatını Filistinli tutukluların kötü muamelesi ve insani yardımın engellenmesi gerekçesiyle kısıtladı. Orantısız güç kullanımı konusunda ise henüz bir karara varmadı.
ABD, Hollanda, Danimarka, Kanada ve Avustralya’da İsrail’e silah ihracatı nedeniyle hukuki süreçler başladı.
Gazze savaşı 500.gününde
Birleşmiş Milletler Uydu Merkezi verilerine göre Gazze’de 48 binden fazla insan hayatını kaybetti. Bazı araştırmacılar ölü sayısının, Gazze Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı rakamlardan yüzde 40 daha yüksek olduğunu belirtiyor. İsrail’in bombardımanı nedeniyle bölgedeki altyapının yüzde 69’u hasar gördü. Sivil toplum örgütleri, bu rakamların uluslararası hukukun ihlal edildiğinin kanıtı olduğunu öne sürüyor.
Sivil toplum örgütleri, mevcut ateşkesin geçici olduğuna dikkat çekiyor. Örgütler, Gazze ve işgal altındaki Batı Şeria’da yeni ihlallerin yaşanma riskinin sürdüğünü vurguluyor. F-35 programının mevcut yapısının silah kontrolünü imkansız hale getirdiğini savunuyor. Program ortağı ülkelerin, İsrail’in uçakları nasıl kullandığını denetleyemediğini belirtiyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Kaynak: The Guardian
