Polen mevsimiyle birlikte burun tıkanıklığı, kaşıntılı gözler ve uykusuz geceler başladıysa yalnız değilsiniz. Alerji uzmanları, saman nezlesiyle baş etmenin bilimsel yollarını anlatıyor. Saman nezlesine ne iyi gelir? Hangi ilaçlar etkili? Duş almak işe yarar mı? Bal gerçekten yardımcı olur mu? İşte doktorlardan ve alerji uzmanlarından 20 öneri.
Saman nezlesi neden artıyor?
Uzmanlara göre iklim krizi, Türkiye’de polen sezonlarını hem uzatıyor hem erken başlatıyor. Artan sıcaklık ve kirlilik, bitkilerin daha fazla polen üretmesine neden oluyor. Bu da alerji vakalarının artmasını beraberinde getiriyor.
Alerji uzmanı Dr. Sophie Farooque ise iklim değişikliğinin bu artışı hızlandırdığını vurguluyor: “Bitkiler daha fazla polen üretmeye başladı. Mevsim daha erken başlıyor ve daha uzun sürüyor.”
Saman nezlesi doğuştan gelen bir rahatsızlık değil.
Evelina London Çocuk Hastanesi’nden Prof. Adam Fox’a göre, saman nezlesi doğuştan gelmiyor, yaş ilerledikçe ortaya çıkıyor. Fox, “5-7 yaş arası çocukların yalnızca %5’i, 10-12 yaş arası çocukların ise %10’u etkileniyor. Asıl artış ergenlik ve erken yetişkinlikte görülüyor” diyor. İngiltere’de yetişkinlerin dörtte biri polen alerjisine sahip.
Belirtileri tanıyın: Kaşıntı varsa dikkat
“Eğer gözlerde, boğazda ve kulaklarda kaşıntı varsa, bu soğuk algınlığı değil, büyük ihtimalle alerjidir” diyen Farooque, polen mevsimine dikkat çekiyor. Emin olamayanlara ise bir antihistamin alıp etkisini gözlemlemelerini öneriyor.
Ne oluyor da hapşırıyoruz?
Prof. Fox, teknik ismiyle “mevsimsel alerjik rinit”in vücudun polenlere karşı ürettiği antikorların burun, akciğer ve gözlerde histamin salgılaması sonucu ortaya çıktığını anlatıyor: “Histamin kaşıntı, hapşırma, burun tıkanıklığı ve akıntısına neden olur.”
Mevsim takvimine dikkat
Türkiye’de özellikle bahar aylarında çam, zeytin ve fındık gibi ağaçlar; yaz aylarında ise çimen ve yabani otlar yoğun polen üretiyor.
Sadece burun akıntısı değil: Uyku ve sınav başarısı etkileniyor
Fox, saman nezlesi olan çocukların yaz aylarında yapılan sınavlarda not düşüşü yaşadığını belirtiyor:
“Uyku kalitesi düşüyor, konsantrasyon, ruh hali ve öğrenme kapasitesi etkileniyor. Refleksler alkol sınırındaki bir sürücüyle aynı hale geliyor.”
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Basit önlemler hayat kurtarabilir
- Pencereleri kapatın, çamaşırları dışarıda kurutmayın.
- Dışarıdan geldikten sonra duş alın ve yastık kılıflarınızı sık değiştirin.
- Burun kenarlarına vazelin sürün, polenin içeri girmesini engeller.
- Sarmaşık gözlük ve geniş şapka takın.
- FFP3 tipi maske, bilimsel olarak semptomları azaltabiliyor.
Sprey ve ilaç nasıl kullanılmalı?
Dr. Farooque’a göre, burun spreyi polen mevsiminden iki hafta önce başlanmalı ve tüm sezon boyunca düzenli kullanılmalı. Sprey sıkıldıktan sonra burundan çekilmemeli, aksi halde ilaç yutulmuş olur. Spreyin burun yan duvarına yöneltilmesi, etkinliği artırıyor.
Evans-Howells ise steroid ve antihistamin içeren kombine burun spreylerinin kendi semptomlarını tamamen kontrol altına aldığını söylüyor.
Hangi ilaçlar daha etkili?
- Birinci nesil antihistaminler (örneğin Piriton/klorfeniramin) uykusuzluk ve dikkat dağınıklığına neden olabilir.
- İkinci nesil, uzun etkili antihistaminler (loratadin, setirizin, feksofenadin) tercih edilmeli.
- Marka değil, etken madde önemli. Ucuz eşdeğerler aynı etkiyi sağlar.
Eğer işe yaramıyorsa…
Sprey ve antihistaminler işe yaramıyorsa, alerji uzmanına yönlendirme istenebilir. Dil altı immünoterapi gibi lisanslı tedaviler, bağışıklık sistemini yeniden eğiterek semptomları azaltabiliyor.
Steroid enjeksiyonlarından uzak durun
Bazı özel doktorların önerdiği Kenalog (triamcinolone acetonide) gibi enjeksiyonlar kısa vadede etkilidir ama ciddi yan etkilere (katarakt, glokom, eklem tahribatı) yol açabilir.
Polen yoğunluğunu takip edin
Sıcak ve rüzgârlı hava polen salınımını artırır. Polen tahminlerini takip edin, yüksek olduğu günlerde açık havadan uzak durun. Hava kirliliği de semptomları kötüleştirebilir.
Saman nezlesine ne işe yaramaz?
Yerel bal tüketmenin alerjiye karşı etkili olduğuna dair bilimsel bir kanıt yok. Çiçek poleni yerine ağaç ve çimen poleni sorun yaratıyor.
Online önerilere temkinli yaklaşın. Quercetin gibi “doğal antihistamin”ler için yeterli klinik veri yok.
Fırtınalı havalarda dışarı çıkmayın
Çimen poleni alerjisi olanlar için fırtına anları tehlikeli.
Polen parçalanıp solunum yollarına derinlemesine yerleşebiliyor, bu da astım benzeri semptomlara yol açabiliyor.
Destek olun
Saman nezlesi yaşayanlara anlayış gösterin.
Dr. Evans-Howells, “Bu mevsimi korkuyla bekleyen insanlar var. Şişmiş gözlerle, nefes alamadan, gece uykusuz kalmakla baş etmek zorundalar,” diyor. Evlerine gitmeden önce çimleri biçmeniz bile bir fark yaratabilir.
Sahil her zaman iyi gelir
Son olarak, eğer mümkünse, piknik yerine sahil planı yapın. Deniz kenarında, özellikle kıyıya vuran rüzgâr olduğunda, polen yükü azalıyor. Farooque, “Reçete yazabilsem deniz tatili yazardım” diyor.
Kaynak: Guardian
