ABD Başkanı Donald Trump, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı Beyaz Saray’da ağırlayacak. Görüşmenin en önemli konu başlığı, Azerbaycan’ı Nahçıvan üzerinden Türkiye’ye bağlayacak Zengezur Koridoru olacak.
ABD Başkanı Donald Trump, 8 Ağustos’ta Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı Beyaz Saray’da ağırlayacak.
Trump, Truth Social hesabından yaptığı açıklamada zirveyi “tarihi bir barış zirvesi” olarak nitelendirdi ve iki liderin “resmi bir barış anlaşması” imzalayacağını duyurdu.
Reuters’a konuşan ABD’li yetkililere göre, anlaşmanın en kritik maddesi Azerbaycan’ı Nahçıvan üzerinden Türkiye’ye bağlayacak Zengezur Koridoru olacak.
ABD’li yetkililer, “Trump Uluslararası Barış ve Kalkınma Koridoru” (Trump Route for International Peace and Prosperity – TRIPP) adını taşıyacak projede koridorun geliştirme ve işletme haklarının uzun süreli olarak ABD’ye verileceğini, Ermenistan yasalarına tabi kalacağını, ancak altyapı ve yönetimin ABD’nin seçeceği konsorsiyumlara taşeron olarak devredileceğini belirtiyor. Washington, bu adımın “ticari yollarla bölgeyi açacağını ve yeni çatışmaları önleyeceğini” savunuyor.
Beyaz Saray’daki zirve, yalnızca Zengezur Koridoru değil, iki ülke arasındaki kalıcı barış sürecinde de kritik bir dönemeç olabilir. Tarafların imzalayacağı çerçeve metin, hem ulaşım hatlarını güvenceye almayı hem de Dağlık Karabağ sonrası dönemde sınırların netleşmesini hedefliyor.
Ayrıca Ermenistan ve Azerbaycan, 1992’den beri çatışmalara arabuluculuk eden Minsk Grubu’nun lağvedilmesi yönünde ortak talep sunacak.
Washington, bu adımın ardından Azerbaycan’ın İsrail ile Arap ülkeleri arasında Trump döneminde başlatılan İbrahim Anlaşmaları’na dahil olabileceğini düşünüyor.
Zengezur Koridoru nedir?
Koridor, Ermenistan’ın en güneyinde yer alan Syunik bölgesinden geçerek Azerbaycan’ın batı bölgelerini Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne, oradan da Türkiye’ye bağlamayı hedefliyor.
Bu hat, kara ve demiryolu bağlantılarından oluşacak. Daha geniş anlamda ise Hazar Denizi’nden Türkiye’ye uzanan doğrudan bir ticaret ve ulaşım güzergâhı oluşturacak.
Bölgenin doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Nahçıvan bulunuyor. Azerbaycan’da “Zengezur” adıyla anılan Syunik, Bakü açısından hem stratejik hem de ekonomik bakımdan kritik.
Fotoğraf: BBC.
İkinci Karabağ Savaşı’nın ardından, Rusya’nın arabuluculuğuyla 10 Kasım 2020’de imzalanan ateşkes anlaşmasının 9. maddesinde Nahçıvan ile Azerbaycan arasında ulaşım yollarının açılması öngörüldü:
“Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti eder.”
Bakü, bu maddeyi Zengezur Koridoru’nun kabulü olarak yorumlarken, Erivan bu maddenin “koridor” ifadesi içermediğini ve Bakü’nün talep ettiği özel statüyü onaylamadığını savunuyor.
Tarafların pozisyonu nasıl?
Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, 2025’in başında “Dört yıldan uzun bir süredir bunun müzakereler yoluyla çözülmesini istiyoruz. Daha ne kadar bekleyeceğiz?” diyerek Erivan’a tepki göstermişti.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Aliyev, Şuşa Global Medya Forumu’nda koridorun ilk etapta 15 milyon ton kargo taşıyacağını, Azerbaycan tarafındaki demiryolunun gelecek yıl bahar aylarında tamamlanacağını söyledi.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise “Barış Kavşağı” adını verdikleri alternatif bir proje sunduklarını, bunun bölgedeki ulaşım bağlantılarını açmayı hedeflediğini, ancak Zengezur’un Bakü’nün istediği statüde gündemlerinde olmadığını belirtti.
Paşinyan’ın sözcüsü Nazeli Baghdasaryan, “Transit yük de dahil Ermenistan’a giren tüm ürünler ve insanlar zorunlu gümrük ve sınır denetiminden geçmeli” diyerek egemenlik vurgusu yaptı.
Karabağ’dan bugüne: Yıllardır süregelen çatışma
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerilim, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) dağılmadan önce 1980’lerin sonuna doğru Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan’dan ayrılma talebinin üzerine başladı.
Birinci Karabağ Savaşı (1988-1994): 6 yıl süren çatışmalar, 1994’te Ermenistan lehine sonuç verdi ve Ermeni güçleri Karabağ dahil 7 bölgeyi işgal etti.
İkinci Karabağ Savaşı (2020): 44 gün süren savaşta Azerbaycan, Ermenistan’ı ağır bir yenilgiye uğrattı ve işgal altındaki toprakların çoğunluğunu geri aldı. Taraflar, Rusya arabuluculuğu ile anlaşmaya vardı ve bölgeye yaklaşık 2000 Rus askeri gönderildi.
Eylül 2023 Çatışmaları: Azerbaycan, yaklaşık 24 saat süren bir operasyonla Karabağ’ın tamamında kontrolü sağladı. Kontrolün ardından 100 binden fazla Ermeni asker, Ermenistan’a geri döndü. Erivan, Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu resmen tanıdı.
Mart 2025: Taraflar, uzun süredir devam eden müzakereler sonucunda barış anlaşmasının temel prensipleri üzerinde uzlaştı. Görüşmelerde anayasada değişikliği, sınırlar ve egemenliklerin tanınması gibi konular konuşuldu.
Reuters ne yazdı?
Reuters’ın 7 Ağustos tarihli haberine göre, ABD’nin arabuluculuğuyla taraflar koridorun yönetimini uzun süreliğine Washington’a bırakmayı kabul etti.
Koridorun inşa ve işletme haklarının ABD’ye verilmesi, Ermenistan’ın egemenlik kaygılarını azaltmayı, Azerbaycan’ın ise sürekli erişim talebini karşılamayı hedefliyor.
İran ve Rusya’nın tutumu nasıl?
İran, projeye başından beri karşı çıkıyor. Tahran, koridorun açılmasının Ermenistan’la kara bağlantısını kesebileceğini ve Kafkasya’da “jeopolitik değişiklik” yaratabileceğini savunuyor.
Eylül 2024’te İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, “Komşu ülkelerin sınırlarında herhangi bir değişiklik kırmızı çizgimizdir” diyerek sert uyarıda bulundu.
Rusya ise Azerbaycan ile Nahçıvan arasındaki ulaşım yollarının açılmasını genel olarak destekliyor. Ancak Moskova’nın son dönemde yaptığı açıklamalar, Erivan’da “Rusya, Zengezur’da Bakü’ye destek veriyor” yorumlarına yol açtı.
Türkiye bu işin neresinde?
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 21 Temmuz 2025’te yaptığı açıklamada “Zengezur Koridoru sadece Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye’ye değil, bölgedeki tüm ülkelere fayda sağlayacak” dedi.
Erdoğan, hattı “jeoekonomik boyutuyla son derece önemli” olarak tanımladı ve “Bu hattın bir anlaşmazlık kaynağı değil, mutabakat simgesi olmasını istiyoruz” ifadelerini kullandı.
