Komisyon dördüncü toplantıda şehit aileleri ile gazileri dinleyecek

Çözüm süreci komisyonunun üçüncü toplantısı yedi saat sürdü, 38 milletvekili önerilerini dile getirdi. 19 Ağustos’ta yapılacak sonraki toplantıya şehit aileleri ve gaziler ile Aile ve Sosyal Hizmet Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş davet edileceği açıklandı.

Millî Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu, üçüncü toplantı için bir araya geldi. AKP, CHP ve DEM Parti’nin birer üye daha verdiği komisyonun toplantısına 51 üye de katıldı. 

Saat 14.00’te başlayan toplantı yaklaşık yedi saat sürdü. 38 milletvekili görüş ve önerilerini paylaştı. Komisyon önümüzdeki hafta 19 Ağustos Salı ve 20 Ağustos Çarşamba günleri çalışacak. 

Sonraki toplantıya şehit aileleri ve gaziler ile Aile ve Sosyal Hizmet Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş davet edilecek. TBMM Başkanlığı’ndan yapılan açıklamada “Bundan sonraki çalışmalarda; konunun toplumsal, yasal ve ekonomik yönleriyle ilgili kapsamlı değerlendirmelerde bulunmak üzere kanaat önderleri, çeşitli meslek örgütleri ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ve akademisyenler Komisyona davet edilecektir” denildi.

Kurtulmuş: “Asıl amaç demokratikleşme adımları”

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, açılış konuşmasında komisyonun ilk toplantısında gösterilen uyum nedeniyle komisyon üyelerine teşekkür etti.

MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın katıldığı toplantının “İşin niteliği gereği” kapalı oturum ile gerçekleştirildiğini belirten Kurtulmuş, komisyonun asıl amacının “Terör örgütünün silah bırakmasının sonrasındaki süreçte atılacak adımların takip edilmesi ve demokratikleşme adımlarının konuşulması” olduğunu vurguladı.

İlk iki toplantıda alınan kararların oybirliği ile alındığının altını çizen Kurtulmuş, “Mümkün olan en büyük temsil oranı sağlanarak, adil temsil ilkesi gereği 51 üyeden oluşan bir komisyon kurulmuştur. İYİ Parti’nin komisyonumuza üye vermemesi nedeniyle AK Parti, CHP ve DEM Parti’ye birer üye verilmiştir. Bugünkü toplantının ana gündemi, komisyonun çalışmasına yönelik önerilerini dinlemektir” diye konuştu.

Ahmet Şık: “Önce iktidar önerisini sunsun”

Kurtulmuş’un konuşmasının ardından ilk sözü, TİP Milletvekili Ahmet Şık aldı. Komisyonun usul ve esaslarına yönelik “Oybirliği ile kabul edildi” ifadesinin gerçeği yansıtmadığını belirten Şık, karar alma mekanizması ve komisyonun ismine yönelik oylamada “Hayır” oyu verdiğini söyledi.

Şık, komisyonda dinlenecek kişi ve kurumların siyasi partilerce önerilmesinin yalnızca entegrasyon faaliyeti için önerilecek kişi ve kurumlarla sınırlı kalmaya yol açacağını dile getirdi. Ayrıca Şık, “İktidar kanadının önerilerinin ne olduğunun somutlaştırılması gerektiğini düşünüyorum. İktidar kanadının bu sorunun çözümündeki önerisinin ne olduğunu yalnızca medyaya sızdırılan haberlerden öğrenmek istemiyorum. İktidarın teklifinin ne olduğunu şeffaf şekilde öğrenirsek, ondan sonra tam da bu ihtiyaca uygun şekilde kişi ve kurumların burada dinlenmesi gerektiğini önereceğiz” diye konuştu.

Murat Emir: “Konuları hak ettiği derinlikte tartışmalıyız”

CHP Grup Başkanvekili Murat Emir ise komisyona çağırılacak kişi, kurum ve kuruluşların ayrıntılı bir değerlendirmeye tabi tutulması gerektiğini söyledi, beşer dakikalık konuşma sınırını eleştirdi. Komisyon çalışmalarının süre sınırı olmaksızın yürütülmesi gerektiğini kaydeden Emir, “Mevcut konuları hak ettiği derinlikte tartışmaktan yanayız” dedi.

Kurtulmuş: “Kendinizi iktidar gibi görün”

Komisyonun başkanlığını yürüten Numan Kurtulmuş, komisyonda iktidar ve muhalefet ayrımı gözetilmeyeceğini söyleyerek eleştirilere yanıt verdi. Kurtulmuş, “Amacımız, en yüksek uzlaşı ile bu tarihi dönemin gereğini yerine getirmektir. Kendinizi iktidar gibi görün ve ona göre konuşmalarınızı gerçekleştirin” diye konuştu.

Kurtulmuş’un ardından yeniden söz alan CHP’li Murat Emir ise CHP bünyesinde kurulan Demokrasi ve Adalet Komisyonu’nun hazırladığı önerileri gündeme getirdi. CHP’nin “Demokratikleşme Paketi”ni komisyon tutanaklarına girmesi için sıralayan Emir, Türkiye’deki sorunların büyük bölümünün mevcut Anayasa’ya uyulmamasından kaynaklandığını belirtti.

Gülistan Koçyiğit: “Komisyon bütün sorunları çözemez”

DEM Parti Grup Başkanvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit, komisyon konuşmasında Türkiye’deki demokrasi sorunlarını yok saymadıklarını ancak bu sorunları Kürt sorununun önüne koymanın demokrasiye yaklaşmaya fayda sağlamayacağını vurguladı.

Kürt sorununun yalnızca Kürtlerin sorunu olmadığını söyleyen Koçyiğit, şöyle devam etti:

“Bu salonda bulunan herkes, ‘Evet bu sorunu çözmeliyiz’ diyorsa o zaman burada artık siyasetimizi ve dilimizi buna göre kurmamız gerekiyor. Bir öncelik sorunumuz olduğunu düşünüyorum. Önceliklerimizi tespit etmezsek bu sorunu çözemeyiz. Bu komisyon her sorunu çözemez. Ama Kürt sorununun çözümüne yol açabilirse biz çok önemli bir eşiği atlamış oluruz.”

Feti Yıldız: “Gerekçe aranmadan tutuklama uygulanır hale geldi”

MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız’ın konuşmasında, cezaevlerindeki kapasite sorununu ve tutuklama tedbirinin uygulanma biçimini eleştirmesi dikkat çekti. Türkiye’de 420 bini geçen tutuklu ve hükümlü olduğunu belirten Yıldız, “Bugünlerde tutuklama, çok fazla gerekçe aranmadan uygulanır hale geldi. Halbuki maddi gerçeğin her türlü şüpheden uzak açığa çıkarılması için şüpheli ve sanığın hürriyetinin geçici olarak kısıtlanması öngörülür. Buna uymuyoruz maalesef” diye konuştu.

Yeni bir infaz kanununa ihtiyaç olduğunu belirten Yıldız, komisyonun acil gündemlerinden birinin infaz düzenlemesinden yararlanamayan kişilerin sorununun çözümü yönünde olması gerektiğini söyledi. Yıldız, “Edirne’deki uygulama ile Ankara’daki uygulamalar farklı olabiliyor. Aynı suçtan farklı cezalar yazılıyor. Öncelikle adli mahkûm ve siyasi mahkûm ayrımı yapılmadan bir infaz yasası yapılmalıdır” dedi.

Abdülhamit Gül: “İktidar ve muhalefet ortak çerçeveyi çizmeli”

AKP Grup Başkanvekili Abdülhamit Gül ise ortak akıl ve istişare ile konuşulması ve ortak paydada buluşulması gerektiğini söyledi. Terörün bitmesinin 86 milyonun ortak beklentisi olduğunu dile getiren Gül, şöyle devam etti:

“TBMM, demokratik meşruiyet ve temsiliyet anlamında yüzde 98’i temsil eden bir milli iradenin merkezinde bu konunun ortaklaşması gerektiğine inanarak bu masada bulunduk. Bir kanun çalışması yapılacak. Meclis’ten bir kanunu geçirmekten öte, Cumhur İttifakı’nın bir kanun çalışması değil, burada CHP’nin, iktidarın ve muhalefetin bu meselede ortak bir çerçeveyi çizmesinin çok değerli olduğuna inanıyoruz. O yüzden tüm bu çerçevede, bu demokratik temsiliyet ve meşruiyeti ana eksen olarak kabul ederek bu yaklaşımlarımızı sürdüreceğiz.”

CHP’nin komisyonda dinlenmesini önerdiği kişi ve kurumlar

CHP, demokratikleşme ve toplumsal barış kapsamında komisyonda dinlenmesini önerdiği kişi ve kurumları şöyle sıraladı:

Sivil toplum kuruluşları:

1. Türkiye Harp Malûlleri, Gaziler ve Şehit Dul Yetimleri Derneği
2. Türkiye Muharip Gaziler Derneği
3. Emniyet Teşkilatı Vazife Malulü ve Şehit Aileleri Vakfı gibi kamu yararına çalışan dernek ve vakıflar
4. Türkiye Emekli Subaylar Derneği (TESUD)
5. Türkiye Emekli Astsubaylar Derneği (TEMAD)
6. Türkiye Emekli Uzmanlar Derneği
7. Emekli Uzman Jandarmalar Derneği
8. Emniyet Teşkilatı Sendikası
9. Sivil Memurlar Sendikası
10. Şehit Aileleri Federasyonu Başkan Vekili Av. İsmail Kılıç
11. Alevi Bektaşi Federasyonu
12. Barış Anneleri Derneği
13. Barışa İhtiyacım Var (Kadın) İnisiyatifi
14. Demokrasi İçin Birlik
15. Doğu Güneydoğu Dernekleri Platformu (DGD)
16. Engelliler Konfederasyonu
17. EŞİK – Eşitlik İçin Kadın Platformu
18. İklim Adaleti Koalisyonu
19. Kadın Arabulucular Ağı
20. Marmara Grubu Vakfı
21. Güvenlik Korucuları Dernek ve Federasyonları
22. Barış İçin Toplumsal Girişim Platformu
23. Eşit Yaşam Derneği

Meslek odaları:

1. Türkiye Barolar Birliği ve bölgedeki barolar: Temel hak ve hürriyetler, infaz sistemi, terör suçları ve Türk ceza sistemi üzerine, ayrı ayrı uzmanlaşmış hukukçular
2. İnsan hakları dernek ve kurumları
3. Basın meslek örgütleri: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD), Basın-İş Sendikası
4. Bölgedeki ticaret ve sanayi odaları
5. Türk Tabipleri Birliği ve bölgedeki örgütleri

Akademisyenler:

Temel hak ve hürriyetler, infaz sistemi, Türk ceza sistemi, terör suçları ile dünyadaki toplumsal barış örnekleri üzerine, ayrı ayrı uzmanlaşmış akademisyenler.

Kanaat önderleri ve siyasi kişiler:

1. Anneler Ağlamasın
   • Cumartesi Anneleri/İnsanları
   • Diyarbakır Anneleri
   • Aile Dayanışma Ağı
2. Azınlık temsilcileri
   • Ermeni, Rum ve Yahudi toplumunun dini ve/veya sivil toplum önderleri
   • Süryani, Yezidi, Keldani toplumunun dini ve/veya sivil toplum önderleri
3. Kanaat önderleri
   • Rakel Dink
   • Ahmet Özer
   • Faruk Balıkçı
   • Ali Bardakoğlu

Bunların yanı sıra CHP, TBMM’de temsil edilmeyen siyasi partilerin de komisyonda dinlenmesini önerdi. Resmi protokollerde yer verilen ve CHP’nin önerilerinde ilk üç sırada yer alan şehit aileleri ile gazilerin derneklerinin ise komisyonda daimi temsilci bulundurabilmelerini savundu.

DEM Parti’nin dinlenmesini önerdiği kişi ve kurumlar ise şöyle:

A. Hukuk kurumları

1. Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD)
2. Asrın Hukuk Bürosu
3. Türkiye Barolar Birliği (TBB)
4. Bölge Baroları Heyeti
5. İstanbul Barosu
6. Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD)

B. Hak örgütleri

1. İnsan Hakları Derneği (İHD)
2. Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV)
3. Barış İçin Toplumsal Girişim
4. Barış Vakfı
5. Çocuk Hakları Savunucuları Ağı
6. FİSA Çocuk Hakları Merkezi
7. Rengarenk Umutlar Derneği
8. Hak İnisiyatifi Derneği
9. İnsan Hakları Gündemi Derneği
10. Yurttaşlık Derneği
11. Eşit Haklar İçin İzleme Derneği
12. Hakikat Adalet Hafıza Merkezi
13. Tahir Elçi Vakfı
14. Toplumsal Bellek Platformu
15. KHK’lı Platformları Birliği
16. Barış Akademisyenleri
17. Barış için Kültürel Araştırmalar Derneği (BAKAD)
18. Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Derneği (DİSA)
19. Dicle Toplumsal Araştırmalar Merkezi Derneği (DİTAM)
20. Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği (DKVD)
21. Engelliler Federasyonu
22. Eskişehir Engelli Dayanışma Ağı
23. Göç İzleme Derneği
24. Demokrasi İçin Birlik (DİB)
25. Doğu Güneydoğu Dernekleri Platformu
26. İklim Adaleti Koalisyonu
27. Mezopotamya Ekoloji Hareketi

C. Hakikat ve adalet temelli örgütlenmeler

1. Medeniyetler Beşiğinde Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma Dayanışma Birlik ve Kültür Derneği (MEBYA-DER)
2. Tutuklu ve Hükümlü Aileleri Hukuk Dayanışma Dernekleri Federasyonu (TUHAD-FED)
3. Barış Anneleri İnisiyatifi
4. Cumartesi Anneleri
5. Suruç Aileleri
6. Roboski Aileleri
7. Gezi Aileleri
8. 10 Ekim Barış Derneği
9. Ölüye Saygı ve Adalet İnisiyatifi

D. Kadın örgütleri

1. Tevgera Jinen Azad (TJA)
2. Rosa Kadın Derneği
3. Barışa İhtiyacım Var Kadın İnisiyatifi
4. Akdeniz Kadın Arabulucular Ağı Türkiye Grubu
5. Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK)
6. Kadının İnsan Hakları Derneği
7. Kadın Zamanı Derneği
8. Mimoza Kadın Derneği
9. Star Kadın Derneği
10. Kadın Dayanışma Vakfı
11. Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD)
12. Bilim Sanat Eğitim Araştırma ve Dayanışma Derneği (BİRARADA)
13. Dayanışmanın Kadın Hali Derneği (DAKAHDER)

E. Kürt dili ve kültürü temelli örgütlenmeler

1. İstanbul Kürt Enstitüsü
2. Mezopotamya Vakfı (Weqfa Mezopotamyayê)
3. Mezopotamya Dil ve Kültür Araştırmaları Derneği (MED-DER)
4. ANKA Dil ve Sanat Eğitim Kooperatifi
5. Arî Dil Araştırmaları ve Kültür Derneği (ARÎ-DER)
6. Kürt Kültürünü ve Dilini Geliştirme Derneği (KURDÎGEH)

F. Halklar ve inançlar temelli örgütlenmeler

1. Demokratik Alevi Dernekleri (DAD)
2. Pir Sultan Abdal Kültür Derneği
3. Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED)
4. Roman Hafıza Çalışmaları Derneği (Romani Godi)
5. Hrant Dink Vakfı
6. Süryani Dernekler Federasyonu (SÜDEF)
7. Türkiye Alevi Dernekleri Federasyonu
8. Alevi Bektaşi Federasyonu
9. Alevi Kültür Dernekleri
10. Hacı Bektaş Anadolu Kültür Vakfı
11. Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK)
12. Demokratik İslam Kongresi (DİB)

G. Meslek örgütleri ve sendikalar

1. Türk Tabipleri Birliği (TTB)
2. Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK)
3. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK)
4. Dicle Fırat Gazeteciler Derneği

H. Akademisyenler, uzmanlar, hak savunucuları ve kanaat önderleri

1. Gültan Kışanak
2. Veysi Aktaş
3. Prof. Dr. Levent Köker
4. Prof. Dr. Sevtap Yokuş (Altınbaş Üniversitesi)
5. Prof. Dr. Ayşe Betül Çelik (Sabancı Üniversitesi)
6. Prof. Dr. Yakın Ertürk
7. Prof. Dr. Hamit Bozarslan (EHESS)
8. Dr. Elçin Aktoprak (Barış Akademisyeni, Ankara Dayanışma Akademisi)
9. Yüksel Genç (Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi)
10. Zana Farqini – Yazar, Çevirmen, Dilbilimci (Kürtçe)
11. Sami Tan – Dilbilimci, Araştırmacı Yazar (Kürtçe)
12. Deniz Gündüz – Yazar, Yayıncı, Çevirmen (Zazaki)
13. Remziye Alpaslan (Kürt Araştırmaları Derneği Başkanı)
14. İzzet Akyol (Araştırmacı-Yazar, Serbestiyet)
15. Prof. Dr. Evren Balta (Özyeğin Üniversitesi)
16. Prof. Dr. Mesut Yeğen
17. Prof. Dr. Başak Çalı (Oxford Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma Merkezi)
18. Doç. Dr. Barış Ünlü (Ankara Üniversitesi)
19. Pakrat Estukyan (Yazar, Agos Gazetesi)
20. Prof. Dr. Murat Sevinç (Ankara Üniversitesi)
21. Prof. Dr. Türkan Yalçın (Ankara Üniversitesi)
22. Prof. Dr. Nilgün Toker (Barış Akademisyeni – İzmir Dayanışma Akademisi)
23. Prof. Dr. Bülent Bilmez (İstanbul Bilgi Üniversitesi)
24. Prof. Dr. Melek Göregenli (Barış Akademisyeni – İzmir Dayanışma Akademisi)
25. Prof. Dr. Doğu Ergil
26. Prof. Dr. Şükrü Aslan (Mimar Sinan Üniversitesi)
27. Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı (Türk Tabipleri Birliği ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı eski Başkanı)
28. Dr. Kerem Altıparmak (AİHM Kararlarını İzleyen Avrupa İzleme Ağı Yönetim Kurulu Üyesi – Uluslararası Hukukçular Komisyonu Danışmanı)
29. Dr. Hülya Dinçer (MEF Üniversitesi)
30. Dr. Kıvılcım Turanlı (Barış Akademisyeni – Eskişehir Okulu)
31. Dr. Özgür Sevgi Göral (EHESS)
32. Dr. Pınar Ecevitoğlu (Barış Akademisyeni – Ankara Dayanışma Akademisyeni)
33. Av. Eren Keskin (İnsan Hakları Derneği Eş Genel Başkanı)
34. Av. Reyhan Yalçındağ (Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu Genel Başkan Yardımcısı)
35. Av. Emel Ataktürk Sevimli
36. Hülya Osmanağaoğlu (Yazar – Feminist Aktivist)
37. Yıldız Tar (Gazeteci – Kaos GL Derneği)
38. Akın Birdal (İnsan Hakları Derneği Eski Genel Başkanı)
39. Rıza Türmen (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Eski Yargıcı)
40. Murat Çelikkan (Hakikat Adalet Hafıza Merkezi – Gazeteci)
41. Feray Salman (İnsan Hakları Ortak Platformu Genel Koordinatörü)
42. Nisan Alıcı (DEMOS Araştırma Kolektifi)
43. Fatma Bostan Ünsal
44. Osman İşçi (Dünya İşkence Karşıtı Örgüt Merkez Konsey Üyesi)
45. Dr. Fırat Keser (Özel Eğitim Uzmanı)
46. Rakel Dink
47. Gülten Kaya
48. Emine Çağırga (Cemile Çağırga’nın Annesi)
49. Ayşe Bülbül (Eren Bülbül’ün Annesi)
50. Cihan Sincar (Mehmet Sincar’ın Eşi)
51. Şükran Aydın (Vedat Aydın’ın Eşi)
52. Dicle Anter (Musa Anter’in Oğlu)
53. Mehmet İnan (Taybet İnan’ın Oğlu)
54. Fehime Poyraz (Deniz Poyraz’ın Annesi)
55. Hüseyin Aykol (Gazeteci)