Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Grönlandlı kadınlardan, istekleri dışında doğum kontrolü uygulanması nedeniyle ilk kez özür diledi. Eski Grönland Başbakanı Múte B. Egede, 1966-70 arası binlerce kadın ve kız çocuğunu kapsadığı düşünülen bu uygulamayı soykırım olarak nitelendirdi.
1953 yılına kadar Danimarka sömürgesi olan Grönland kendi sağlık sisteminin kontrolünü ancak 1992’de elde edebildi. 1966-1970 yılları arasında 4 bin 500 civarı yerli kadına, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra hızlı bir artış gösteren ada nüfusunu düşürmek için Danimarkalı doktorlar tarafından rahim içi araç (RİA), yani spiral takıldığı hesaplandı.
143 Grönlandlı kadın 2024’te Danimarka devletine 43 milyon Danimarka kronu değerinde insan hakları ihlali davası açtı. Bu kadınların 138’i belirtilen yıllarda uygulamaya maruz kaldıklarında 18 yaşının altındaydı.
Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen’in özrü ise bu konuyla ilgili 2022’den beri devam eden ve eylülde belgelerinin yayımlanması beklenen soruşturmayla ilintili olarak geldi.
Başbakan ne dedi?
Frederiksen 27 Ağustos Çarşamba günü yaptığı açıklamada bu uygulamayı sistemik ayrımcılık olarak değerlendirdi. Grönlandlı kadınların kimliklerinden dolayı hem fiziksel hem de psikolojik zarara uğradığını söyledi:
“Resmin tamamını göremiyoruz ancak bunca Grönlandlı kadının Danimarka sağlık sistemi tarafından maruz bırakıldığı istismarı ortak bir ağızla bildirmesi hükümetimiz üzerinde büyük bir etki yarattı. Olanı değiştiremeyiz ancak sorumluluğunu üstlenebiliriz.”
Frederiksen’le beraber konuşan Grönland Başbakanı Jens-Frederik Nielsen ise 1992’den yani sağlık sisteminin kontrolü Grönland hükümetine geçtikten sonra gerçekleştiği bildirilen RİA uygulamaları için özür diledi.
Eski Grönland Başbakanı Múte B. Egede, 1966-70 arası binlerce kadın ve kız çocuğunu kapsadığı düşünülen bu uygulamayı soykırım olarak nitelendirdi.
“Ortak tarihimizdeki karanlık sayfalar”
Frederiksen konuşmasında Danimarka ve Grönland hükümetlerinin “ortak tarihimizdeki karanlık sayfaların somut sonuçlarından ders çıkarmak ve bunlarla başa çıkmak” için birlikte çalışacağını söyledi, RİA uygulaması mağdurları ve “diğer özel vakalar” için maddi tazminat sağlanacağını belirtti.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Danimarka’nın sömürgeci tarihinde yerli Grönlandlı çocukların zorla ailelerinden ayrılması, evlilik dışı doğan çocukların “yasalarca babasız” ilan edilmesi gibi başka ayrımcılık vakaları da bulunuyor.
Mağdurlar ne diyor?
Danimarka devletine dava açan kadınlardan biri olan Bula Larsen gelen özürden dolayı çok memnun olduğunu söyleyerek, “Hayatımın bu karanlık sayfalarını kapatmak nihayet iç huzuruma kavuşmamı sağladı” dedi.
RİA uygulamasına maruz bırakıldığında 14 yaşında olan Larsen, hiçbir açıklama olmadan kaldığı yurdun müdürü tarafından hastaneye yollandığını ve spiral takılması sonucu “müthiş bir acı” hissettiğini hatırladığını anlattı.
Kaynaklar: BBC, The Guardian
Derleyen: Can Malik Kiremitçi
