KAOS GL’den Yıldız Tar’ın haberine göre Kayseri Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü’nün şehirdeki hastanelere gönderdiği genelge tartışma başlattı. Genelgede “durum bildirir sağlık kurulu raporu verilişi nedenleri arasına cinsiyet değiştirme” seçeneğinin de eklendiği belirtildi. İlgili hastanelerden “diğer” seçeneğini kullanmamaları, ıslak imzalı değil e-rapor düzenlenmesi istendi. Peki Sağlık Bakanlığı’nın yeni düzenlemesi transları nasıl etkileyecek?
Belgenin sanal medyada dolaşıma girmesi üzerine, bazı kullanıcılar “AKP’den LGBT açılımı” diyerek, cinsiyet uyum sürecinin kolaylaştırıldığını iddia etti. Medeni Kanun’a göre 18 yaşını geçen, evli olmayan ve resmî sağlık kurulu raporu alabilen herkes cinsiyet uyum ameliyatı olabilmesine rağmen; sanki bu şart yeni gelmiş gibi çok sayıda yorum yapıldı.
Sağlık Bakanlığı açıklama yaptı, standardizasyon dedi
Sanal medya paylaşımlarının çoğalması üzerine Sağlık Bakanlığı açıklama yaptı. Bakanlığın “Sağlıklı Çözüm” sanal medya hesabından yapılan açıklamada mevcut prosedür hatırlatıldıktan sonra, bakanlığın “mahkemeler tarafından talep edilen sağlık kurulu raporlarının standardize edilmesi ve uygulamada birlik sağlanması amacıyla” yeni bir düzenlemeyi hayata geçirdiği de açıklandı.
Açıklamaya göre mahkeme tarafından istenen “Cinsiyet Değişikliği Tıbbi Endikasyon Raporu”, yalnızca ilgili branş (Endokrinoloji Ve Metabolizma Hastalıkları, Üroloji, Kadın Hastalıkları Ve Doğum, Plastik Ve Rekonstrüktif Cerrahi, Psikiyatri Ve Tıbbi Genetik) uzmanlarının yer aldığı tam teşekküllü bir kurul tarafından düzenlenecek. Ayrıca, kurul öncesinde başvuran kişinin bu branş hekimlerince ayrı ayrı muayenesi zorunlu kılınacak.
Bakanlık, bu düzenlemeyle cinsiyet uyum süreçlerini daha fazla kontrol etme ve denetleme niyeti olduğunu da söyledi:
“Söz konusu düzenleme ile kontrol ve denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi ve uygulamada karşılaşılan hataların giderilmesi amaçlanmıştır. Yapılan düzenleme cinsiyet değişikliğine ilişkin yeni bir hak tanımamakta veya kolaylık sağlamamaktadır.”
Üç hekim yerine yedi hekim şartı getirildi
Sağlık Bakanlığı sanal medyadaki açıklamanın dışında, basına bir açıklama göndererek yeni düzenleme ile önceden üç hekim tarafından düzenlenebilen raporların artık yedi uzman hekimin yer aldığı tam teşekküllü kurul tarafından hazırlanabileceğini söyledi:
“Yeni düzenleme ile;
• Önceden üç hekim tarafından düzenlenebilen raporlar artık 7 uzman hekimin yer aldığı tam teşekküllü kurul tarafından hazırlanabilecektir.
• Kurul; Genel Cerrahi, Psikiyatri, Endokrinoloji, Üroloji, Kadın Hastalıkları ve Doğum, Plastik Cerrahi, Tıbbi Genetik uzmanlarından oluşmaktadır.
• Kurul öncesinde her bir uzman hekim tarafından ayrı ayrı muayene yapılması şart koşulmuştur.
• Üç hekimli raporlara otomatik olarak şu ibare eklenmektedir:
“Cinsiyet değişimi amaçlı raporların tam teşekküllü kurulda düzenlenmesi gerekmektedir. Bu rapor cinsiyet değişimi amaçlı kullanılamaz.”
Düzenlemenin tehlikeleri neler?
Peki Sağlık Bakanlığı’nın yeni düzenlemesi nelere yol açacak? Cinsiyet uyum süreçleri daha da mı zorlaşıyor?
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Cinsiyet uyum süreçleri üzerine uzmanlaşan derneklerden Muamma LGBTİ+’ Derneği’nden Umut Derin’e göre bu düzenleme bir veri toplama ve denetimi sıkılaştırma hamlesi:
“Son günlerde, Sağlık Bakanlığı’nın genelgesi ve ardından yaptığı açıklama üzerinden, cinsiyet uyum süreçlerinin kolaylaştığına dair gerçeği yansıtmayan bir tartışma yürütülmektedir. Bizler, LGBTİ+ örgütleri ve aktivistleri olarak, yaşanan bu sürecin topluma servis edildiği gibi olumlu bir “kolaylaşma” değil, aksine bir veri toplama ve denetimi sıkılaştırma hamlesi olduğunun altını çizmek istiyoruz.”
YÖK de veri istemiş, hormon kullanım yaşı 21’e çıkmıştı
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’nın (YÖK), tıp fakültesi bulunan üniversitelere yazı göndererek, son 10 yılda “cinsiyet değiştirme talebi reddedilen, kabul edilen ve ameliyat olanların” sayısını talep ettiği de geçtiğimiz aylarda açığa çıktı. YÖK, karar sürecinin nasıl işletildiği konusunda da bilgi talep etti.
YÖK’ün 17 Haziran’da üniversitelerin tıp fakültelerine ilettiği yazı; Sağlık Bakanlığı’nın hormona erişim yaşını 21’e çıkartmasının hemen ardından geldi. YÖK’ün transları fişlemesi olarak yorumlanan bu girişimine karşı, trans erkek öz örgütlenmesi Kapsama Alanı harekete geçti. Oluşum, “Biz, transların açık rızası olmadan bu verilerin paylaşımı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na (KVKK) ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırıdır” diyerek transları üniversitelere dilekçe vermeye çağırdı.
“Amaç, trans+’ları izlemek ve kontrol etmek”
Umut Derin de benzer bir çağrı yaparak, bu yeni düzenlemenin YÖK’ün veri talebiyle ilgili olabileceğini vurguladı:
“Bakanlığın genelgesinde, “cinsiyet değişikliği” seçeneğinin elektronik sistemdeki açılır menüye eklenmesinin asıl nedeninin Haziran ayında hastanelerden talep ettiği cinsiyet uyum süreci verilerinde yaşadığı standardizasyon ve takip sorunudur. Bu değişiklikle amaçlanan, trans+ lara ilişkin verileri merkezde daha sistematik ve kolay bir şekilde toplamak, izlemek ve kontrol etmektir. Bu noktada, trans+ ları hedef alan bir veri tabanı oluşturulma riskine karşı insan haklarının savunan herkesi duyarlı olmaya çağırıyoruz. Trans+ ların , ilişkili oldukları hastanelerin ilgili birimlerine bilgi edinme hakkı başvurusu yaparak kişisel verilerinin kimlerle paylaşıldığını sorması ve bu süreci takip etmesini daha öne LGBTİ+ örgütleri olarak önermiştik, bunu yinelemek istiyorum.”
Düzenleme, “uzman yok” gerekçesiyle sağlığa erişimi engelleyebilir
Bakanlık açıklamasında öne çıkan bir diğer konu ise raporların artık beş farklı branştan oluşan bir kurul tarafından verilmesi. Umut Derin, bunun “standardizasyon” olarak sunulmasının kulağa olumlu gelebileceğini ancak, beraberinde büyük bir riski daha barındırdığını belirtti:
“Sağlık hakkına erişimin fiilen engellenmesi. Türkiye’nin pek çok ilindeki hastanelerde bu branşların tamamı ya bulunmamakta ya da bu alanda yeterli bilgi ve deneyime sahip değildir. Bu standart, bahane edilerek, “Bizde yeterli uzman yok” gerekçesiyle trans+ ların sağlık hakkına erişimi resmi olarak gasp edilebilir. Bu uygulama, Anayasa’nın 10. maddesinde garanti altına alınan eşitlik ilkesine ve temel bir insan hakkı olan sağlık hakkına aykırıdır.”
“Trans+’larla uğraşmaktan vazgeçin”
Derin, “Bu düzenleme, toplumda yanlış algılandığı gibi bir “hak genişletmesi” değil, aksine trans+ bireyleri daha görünür kılarak hedef haline getirebilecek bir veri izleme mekanizması ve sağlık hizmetlerine erişimi kısıtlayabilecek bir bürokratik engel potansiyeli taşımaktadır” diyerek taleplerini ise şöyle açıkladı:
“Talebimiz nettir: Trans+ ların, onurlu bir yaşam sürmek için ihtiyaç duyduğu tıbbi prosedürlere eşit, ücretsiz, erişilebilir ve ayrımcılık olmaksızın ulaşabilmesi için mevzuat önündeki tüm engeller kaldırılmalıdır. Ayrıca artık Trans+ larla uğraşmaktan vazgeçin!”
