İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi yayımladığı raporda, interseks çocukların rızaları olmadan ameliyat edildiğini belirtti. Rapor hükümetlere koruyucu yasal düzenleme ve bağımsız denetim önerdi.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi, interseks kişilerin küresel çapta yaşadığı hak ihlallerini belgeleyen kapsamlı rapor sundu. A/HRC/60/50 numaralı belge, interseks bireylere karşı ayrımcı yasalar ve zararlı uygulamaları ayrıntılı biçimde ortaya koydu.
Rapor Cenevre’de hükümet temsilcileri, uzmanlar ve interseks aktivistlerinden oluşan heyet tarafından İnsan Hakları Konseyi’ne sunuldu. Sunumun ardından iki saatlik panel düzenlendi. Uzmanlar raporu uluslararası savunuculuk açısından tarihi adım olarak nitelendirdi.
İnsan Hakları Konseyi kararı raporu tetikledi
BM İnsan Hakları Konseyi’nin 4 Nisan 2024’te Cenevre’de kabul ettiği “İnterseks Kişilere Yönelik Ayrımcılık, Şiddet ve Zararlı Uygulamalarla Mücadele” kararı raporun hazırlanmasını tetikledi. Bu karar interseks insan haklarının küresel ölçekte tanınmasında tarihi dönüm noktası oluşturdu.
Rapor, dünya çapında interseks kişilerin karşılaştığı zorlukları ve deneyimleri sistematik biçimde belgeledi. Hak ihlalleri toplumsal, yasal ve tıbbi boyutlarıyla ele alındı.
“Çocuklara rıza olmadan geri dönüşsüz müdahale uygulanıyor”
Rapor interseks çocukların ve yenidoğanların “norma uygunlaştırma” amacıyla geri dönüşü olmayan ameliyatlara maruz kaldığını açıkladı. Müdahalelerin çoğu çocuğun rızası olmadan ebeveyn kararıyla gerçekleştiriliyor. “Tıbbi gereklilik” gerekçesi bilimsel verilerle desteklenmiyor.
İnterseks bireyler ve aileler bu operasyonların riskleri ve alternatifleri konusunda yeterince bilgilendirilmiyor. Rapor bu durumu temel insan hakları ihlali olarak değerlendirdi.
Yasal koruma eksikliği hak ihlallerini derinleştiriyor
Birçok ülkede interseks kişilerin haklarını koruyan özel yasalar ya hiç bulunmuyor ya da uygulanmıyor. Sağlık hizmetlerinde şeffaflık ve denetim eksikliği hak ihlallerini derinleştiren unsurlar arasında yer alıyor.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Toplumsal cinsiyet normlarına uymayan bedensel özellikler damgalanma, sosyal izolasyon ve utanç duygularına yol açıyor. İnterseks kişilere yönelik uygulamalar yalnızca tıbbi değil toplumsal baskılarla da şekilleniyor.
BM devletlere beş temel öneri sundu
Rapor devletlere, sağlık sektörüne ve uluslararası kuruluşlara öneriler getiriyor. İntersekslerin haklarını güvence altına alacak yasal düzenlemeler yapılması isteniyor. Tıbbi gereklilik dışındaki ameliyatlar ertelenmeli ve kararlar çok disiplinli sağlık ekipleri tarafından alınmalı.
Aileler ve interseks bireyler için şeffaf bilgilendirme ile psikososyal destek sağlanması gerekiyor. Hak ihlallerini önlemek için bağımsız denetim ve tazminat mekanizmaları oluşturulmalı.
Toplumsal farkındalık artırılması şart
BM raporu toplumda interseks kişilere yönelik yanlış bilgi ve önyargıları azaltmak için farkındalık çalışmaları yapılmasını öneriyor. Veri eksikliği interseks haklarının korunması önünde en büyük engellerden biri olarak tanımlanıyor.
Kaç kişinin gereksiz tıbbi müdahalelere maruz kaldığı ve bu müdahalelerin uzun vadeli etkileri konusunda somut veriler sınırlı kalıyor. Rapor bu durumun küresel ölçekte ele alınması gereken sorun olduğunu vurguluyor.
