Tarık Çelenk, konuğu Kosta Kortidis ile Bizans’ın entelektüel mirasını, Ortodoks felsefesinden Osmanlı’ya, oradan da Rönesans İtalyasına uzanan kültürel aktarımını Sağduyu programında konuştu.
Sağduyu’nun bu bölümünde, oyuncu, yazar ve Bizans uzmanı Kosta Kortidis, Bizans’ın entelektüel mirasını ve bu mirasın Osmanlı ile kurduğu kültürel bağları anlattı. Kortidis, Bizans’ın yalnızca Doğu Roma olmadığını vurgulayarak, “Biz ona Bizans diyoruz ama aslında Roma İmparatorluğu’nun kendisi. Paganizmle Hristiyanlık birlikte yaşadı ve bu iki inancın sentezinden olağanüstü bir entelektüel zenginlik doğdu” dedi.
Kortidis, Bizans’ın yalnızca tarihsel bir dönem değil, insanlığın düşünsel mirasının taşıyıcısı olduğunu belirterek, “Bizans dediğimiz şey aslında Roma İmparatorluğu’nun devamıdır. Bu topraklarda paganlıkla Hristiyanlık bir arada var oldu. Bu birlikte yaşam, düşünceyi derinleştirdi. Pagan tanrılarıyla azizlerin yan yana durduğu bir kültürden bahsediyoruz. Roma’da akıl, Yunan’da felsefe vardı. Bizans bunları birleştirdi” diye konuştu.
Bizans’ın kalıcılığının sırrı nedir?
Kortidis’e göre Bizans’ın kalıcılığının sırrı, hiçbir düşünceyi tamamen dışlamamasında yatıyor:
“Bugün Yunanistan’da bir çocuğa pagan tanrısının adı verilebiliyorsa, mesele çoktan aşılmış demektir. Bizans, köklerini hiçbir zaman reddetmedi. Pagan öğeleri dönüştürdü, onları Hristiyanlıkla kaynaştırdı. Bu sentez yüzünden Bizans hâlâ yaşıyor.”
Fatih Sultan Mehmet’in Bizans mirasına yaklaşımını “olağanüstü bir entelektüel vizyon” olarak nitelendiren Kortidis, Fatih’in yalnızca bir fatih değil, bir kültür kurucusu olduğunu vurguladı:
“Fatih Sultan Mehmet olmasaydı, fiilen İstanbul’daki Ortodoksluk bitmişti. Skolarios’u patrik yaparak, Bizans’ın entelektüel geleneğini sürdürdü. Bu çok stratejik bir tercihti. Fatih, Bizans’ın bilgisine, sanatına, diline hayran bir imparatordu. Onunla birlikte Osmanlı sadece toprak değil, bir medeniyet devraldı.”
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Osmanlı ile Bizans arasındaki entelektüel sürekliliğe de dikkat çeken Kortidis, “Rönesans’ın temelleri İstanbul’un düşüşüyle atıldı. Bizans’ın bilginleri İtalya’ya gitti, Avrupa’nın düşünce dünyasını değiştirdi. Dolayısıyla Osmanlı ve Rönesans, Bizans’ın iki farklı yüzüdür” dedi.
Kortidis, günümüz tartışmalarına da değindi:
“Bizans’ı sadece din ya da mezhep kimliğiyle okumak büyük hata olur. Bu, düşüncenin tarihiyle ilgilidir. Bizans bize hâlâ aklın, bilginin ve inancın birlikte var olabileceğini hatırlatıyor. Bu hafızayı koruyabilirsek, sadece geçmişi değil, bugünü de anlamlandırabiliriz.”
