Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) 20 Ekim 2024’te yapılan meclis seçimlerinin üzerinden tam bir yıl geçmesine rağmen yeni bir hükümetin kurulamaması, bölgedeki kronik siyasi istikrarsızlığı ve derinleşen krizleri gözler önüne seriyor. Seçim sonuçları Kürdistan Demokratik Partisi’ni (KDP) açık ara galip ilan etse de, geleneksel koalisyon ortağı Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile yaşanan güç paylaşımı anlaşmazlıkları, bir yıldır süren bir siyasi felce neden oldu. Kriz, yalnızca Erbil’in iç işleyişini felce uğratmakla kalmıyor, aynı zamanda bölgeyi Bağdat ve uluslararası aktörler karşısında zayıf düşürüyor. Kasım 2025’teki Irak genel seçimleri ise bu iç içe geçmiş krizler yumağını daha da karmaşık hâle getirme potansiyeli taşıyor. KDP’nin KYB’ye sunduğu son teklif ve 11 Kasım mühleti, krizden çıkış için kritik bir eşiği işaret ediyor.
Seçim sonrası dengeler ve tıkanıklığın anatomisi
Seçimlerde 100 sandalyeli parlamentoda 39 sandalye kazanarak birinci parti olan KDP, geleneksel olarak KYB ile koalisyon hükümeti kurma eğilimindedir. Bunun temel nedeni, bölgedeki iki büyük gücün istikrarı birlikte sağlama arzusu ve tek başına hükümet kurmanın getireceği siyasi ve toplumsal risklerdir. Ancak bu kez müzakereler beklenenden çok daha sancılı ilerliyor.
Tıkanıklığın merkezinde bir “güç paylaşımı savaşı” yatıyor. KYB, koalisyonda eşit bir temsil talep ediyor ve kabine bakanlıklarının %50-%50 oranında paylaşılmasında ısrar ediyor. Seçimde daha az sandalye kazanmış bir partinin bu talebi, KDP tarafından “seçim matematiğine aykırı” bulunarak reddediliyor. KDP, seçim sonucunun kendisine verdiği meşru yetkiyi kaybetmek istemiyor.
Anlaşmazlığın somutlaştığı iki kritik başlık var. IKBY Başkanlık Makamı: KYB, IKBY Başkanlığı makamını talep etti. KDP ise bu makamın seçim galibinin partisinde kalması gerektiğini savunarak bu talebi geri çevirdi. Bu, tansiyonu yükselten ilk kırılma noktası oldu. Şu anki temel kriz noktası, KYB’nin İçişleri Bakanlığı’nda ısrar etmesi. İçişleri, güvenlik aygıtı, istihbarat ve idari yapı üzerindeki kontrolü nedeniyle son derece stratejik bir bakanlık. KDP, bu kadar hayati bir bakanlığı koalisyon ortağına devretmek konusunda isteksiz. Bu durum, taraflar arasındaki derin güvensizliğin de bir göstergesi.
Krizin Erbil’e maliyeti: İç ve dış zafiyet
Bir yıllık hükümetsizlik, IKBY’yi her alanda zayıf düşürüyor.
IKBY’nin Bağdat ile en önemli anlaşmazlık konuları olan bütçe payı, petrol ihracı ve “ihtilaflı bölgeler”in (özellikle Kerkük, Sincar) statüsü gibi meselelerde güçlü ve tek vücut bir hükümetle pazarlık yapması hayati önem taşıyor. Hükümetsiz bir Erbil, Bağdat karşısında zayıf, tutarsız ve güvenilmez bir muhatap hâline geliyor. Bağdat, bu istikrarsızlığı kendi lehine kullanarak IKBY’nin taleplerini görmezden gelebiliyor veya erteleyebiliyor. Öte yandan merkezi hükümet, IKBY’ye ayrılan bütçeyi ödemekte zaten isteksiz davranıyor. Siyasi kriz, Bağdat’a “Erbil’de sorumlu bir hükümet yok” diyerek bu ödemeleri daha da geciktirme veya azaltma imkânı tanıyor. Bu da bölgede maaşların ödenememesi gibi ciddi sosyoekonomik krizlere yol açmış durumda.
Krizin bir de uluslararası aktörler nezdinde zayıflık ve güvenilirlik erozyonuna yol açtığı görülüyor. IKBY, özellikle Batılı güçler nezdinde istikrarlı bir müttefik ve bölgedeki güvenli bir yatırım merkezi olarak lanse edilmeye çalışılıyor. Bir yıldır hükümet kuramayan bir yapı, bu imajı ciddi şekilde zedeliyor. Yabancı yatırımcılar ve diplomatik çevreler, siyasi belirsizlik nedeniyle Erbil’e kabine kurma konusunda devamlı baskı uyguluyor ve birçok kritik konuda Erbil’den uzak durabiliyor.
KDP’nin son teklifi: Bir “son şans” önerisi ve anlamı
KDP’nin KYB’ye sunduğu ve 11 Kasım 2025’e kadar süre tanıdığı teklif, krizden çıkış için somut bir plan sunuyor.
KDP iktidar paylaşımında stratejik bir hamle peşinde. KDP, Başbakanlık ve muhtemelen Başkanlık gibi en üst düzey makamları elinde tutarken KYB’ye IKBY Başkan Yardımcılığı ve Başbakan Yardımcılığı gibi güçlü pozisyonlar teklif ediyor. Bu, KYB’yi yönetimde ikinci sıraya ancak etkili bir konuma yerleştirmeyi amaçlıyor. Kabine içinde iki kritik bakanlık KYB’ye sunuluyor. Önerilen kritik bakanlıklardan biri Peşmerge Bakanlığı’dır. Bu bakanlık, KYB’ye askeri bir güç odağı ve sembolik bir değer sunar ve bu bakanlığın kontrolü KYB için önemli bir kazanım olarak görülebilir.
Diğer önerilen bakanlık ise Maliye Bakanlığı’dır. Ekonomik sıkıntıların ve Bağdat’la bütçe pazarlıklarının yaşandığı bir dönemde Maliye Bakanlığı, bölgenin mali kaynaklarını yönetme gücü anlamına gelir. Bu, KYB’ye içeride ekonomik politika üzerinde söz sahibi olma, dışarıda ise Bağdat’la mali müzakerelerde kilit bir rol oynama imkânı tanır.
Teklifin en kritik eksiği, KYB’nin en çok ısrar ettiği İçişleri Bakanlığı’nın olmamasıdır. Bu, KDP’nin bu konudaki kırmızı çizgisinin değişmediğini gösteriyor. KDP, güvenlik ve iç istihbarat üzerindeki doğrudan kontrolünden ödün vermeyeceğini bu hamleyle net bir şekilde ilan etmiş oluyor.
11 Kasım mühleti: Olası senaryolar
KDP’nin verdiği mühlet, siyasi bir ultimatom niteliği taşıyor ve önümüzdeki süreçte birkaç kritik senaryoyu gündeme getiriyor.
KYB, teklifi – özellikle Peşmerge ve Maliye Bakanlıkları gibi önemli yetkiler içerdiği için – kabul edebilir. Bu, bir yıllık siyasi krize son vererek hükümetin kurulmasını sağlar. Ancak, İçişleri Bakanlığı’ndan vazgeçmek KYB içinde ve tabanında “KDP’ye teslim olunduğu” şeklinde eleştirilere yol açabilir. Bu senaryo, kısa vadeli istikrar getirse de KYB’nin KDP karşısındaki konumunu zayıflatmış olabilir.
KYB’nin teklifi reddi ve KDP’nin yeni arayışların içine girmesi ikinci bir senaryo olasılığıdır.
KYB’nin teklifi reddetmesi durumunda KDP, “yeni ortaklar arayışına” gireceğini açıklayacaktır. Bu, radikal bir siyasi deprem anlamına gelir. KDP, KYB yerine Kürt İslami Partisi, Yeni Nesil Hareketi ve diğer küçük gruplarla bir koalisyon hükümeti kurmaya çalışabilir. Ancak böyle bir hükümetin istikrarlı olması zordur. Farklı ideolojilere sahip partileri aynı çatı altında toplamak ve uzlaşı sağlamak oldukça güçtür.
KDP, tek başına azınlık hükümeti kurmayı deneyebilir. Ancak bu, mecliste güvenoyu almak için diğer partilerin desteğine ihtiyaç duyacağından, sürekli bir pazarlık ve istikrarsızlık döngüsü yaratır.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
KYB’nin dışlandığı bir hükümet, IKBY’deki siyasi kutuplaşmayı tarihinin en üst düzeyine taşıyabilir. İki büyük güç arasındaki iş birliği mekanizmaları tamamen çökebilir ve bu durum idari yapıya, hatta Peşmerge birliğine kadar yansıyabilir.
Irak seçimleri ve IKBY’ye etkisi
11 Kasım 2025’teki Irak genel seçimleri, IKBY’deki krizi doğrudan etkileyecek bir diğer faktördür.
Taraflar, IKBY hükümetini kurmak yerine önceliği Irak seçimlerine vermiş durumda. Bu, mevcut siyasi felcin en az bir yıl daha uzaması anlamına gelir. Bu süre zarfında Erbil, Bağdat ile olan bütçe, petrol ve ihtilaflı bölgeler müzakerelerinde son derece zayıf ve koordinasyonsuz bir pozisyonda kalacaktır.
IKBY’deki istikrarsızlık, Bağdat’ın bölge üzerindeki etkisini artırma fırsatı yaratmaktadır. Merkezi hükümet, bütçe ödemelerini askıya alarak veya Kerkük’teki fiili durumu pekiştirerek, Erbil’in zafiyetinden faydalanabilir.
Ayrıca Bağdat’ta yeni kabine ve Kürtler için ayrılan Cumhurbaşkanlığı koltuğu, IKBY’deki mevcut krizi derinleştiren yeni faktörler olacaktır. Bu faktörler müzakere masasını tekrar şekillendirebilir.
Kördüğümü çözmek mümkün mü?
IKBY, kuruluşundan bu yana en uzun süren ve en derin siyasi krizlerinden birini yaşıyor. KDP’nin KYB’ye verdiği 11 Kasım mühleti, bu krizden çıkış için kritik bir dönüm noktasıdır. KYB’nin vereceği karar, yalnızca bir hükümetin kurulup kurulmayacağını değil, aynı zamanda IKBY’nin gelecekteki siyasi mimarisini de belirleyecektir.
IKBY’deki hükümet krizi, basit bir koalisyon pazarlığından çok daha derin bir soruna işaret ediyor: Kürdistan’ın iki büyük partisi arasındaki derin siyasi ve kurumsal güvensizlik. Her iki taraf da kısa vadeli siyasi kazanımları, bölgenin uzun vadeli çıkarının önünde tutuyor gibi görünüyor.
Çözüm, taraflardan birinin diğerine kayıtsız şartsız teslim olması değil, ancak daha esnek ve yaratıcı bir müzakere stratejisi olabilir. Bakanlıkların dağılımında “nicelikten” ziyade “niteliğe” odaklanılarak, her iki tarafın da kırmızı çizgilerine dokunmayan, ancak kabineyi oluşturmaya yetecek bir formül bulunabilir. Alternatif olarak, daha geniş bir ulusal uzlaşı hükümeti de tartışılabilir.
Ancak zaman daralıyor. Krizin her geçen günü Erbil’in hem Bağdat hem de uluslararası arenadaki konumunu daha da zayıflatıyor. IKBY’nin varlığını ve kazanımlarını sürdürebilmesi için, KDP ve KYB’nin kişisel ve parti çıkarlarını aşarak, bölgenin bütününün geleceği için sorumluluk alması ve bu siyasi kördüğümü acilen çözmesi gerekiyor.
