Aydın Selcen ile Gündem Dışı (5): Derin Devlet

Aydın Selcen bu haftaki programında “derin devlet” kavramını tarihsel ve güncel anlamıyla ele aldı.

MERHABA. GÜNDEM DIŞI’NDA BU HAFTA “DERİN DEVLET” KAVRAMI ÜZERİNE KONUŞMAK İSTİYORUM. ASLINA BAKARSANIZ KARANLIKTA BİR FİLİ YAHUT BELKİ VARLIĞI ŞÜPHELİ BİR GULYABANİYİ TARİF EDER GİBİ HERKESİN BİR DERİN DEVLET TANIMI VAR.

BANA SORARSANIZ BİZDE “DERİN DEVLET” YASAL OLARAK İÇERİDE VE DIŞARIDA CUMHURİYETİ SAVUNMAK ADINA DEVLETİN ŞİDDET KULLANMATEKELİNE ORTAK OLANLARIN, CUMHURİYETİ SAVUNMAYI KENDİLERİNCEYORUMLAYARAK YASADIŞINA ÇIKMALARIDIR. 

DOĞAL OLARAK, HER ŞEY BU DENLİ YALIN VE GÖZ ÖNÜNDE, ANCAK BİR O DENLİ KARMAŞIK. DERİN DEVLETİN, HER ÜLKENİN KENDİ TARİHSEL, KÜLTÜREL VE YÖNETSEL KOŞULLARINDA YEREL ÖZELLİKLERİ VAR VE BU ÖZELLİKLER DE DEĞİŞKEN. 

ÖRNEKSE, SAYIN CHP MECLİS GRUP BAŞKAN VEKİLİ VE MANİSA MİLLETVEKİLİ ÖZGÜR ÖZEL, BENİM DE YAZDIĞIM GAZETE DUVAR’DAN ÖZLEM AKARSU ÇELİK’E VERDİĞİ 8 OCAK 2019 TARİHLİ SÖYLEŞİDE “ADINA ASKERI VESAYET DEMEK DOĞRU DEĞIL AMA IÇINDE BAZI ESKI VE MEVCUT ASKER KIŞILERIN DE OLDUĞU, FARKLI SIYASI PARTILERDEN SIYASI AKTÖRLERIN DE BULUNDUĞU, BELKI HIÇ TANIMADIĞIMIZ AKTÖRLERIN OLDUĞU ÇOK CIDDI BIR VESAYET ODAĞININ VARLIĞINA VE BUNUN PARTILER ÜSTÜ BIR ŞEKILDE, HATTA BIRDEN ÇOK PARTIYI KONTROL EDER BIR ŞEKILDE TÜRKIYE SIYASETI ÜZERINDE BIR VESAYET KURDUĞUNA BEN ŞAHSEN INANIYORUM.” DİYOR VE EKLİYOR: “TÜRKIYE SIYASETINI NE BAHÇELI NE ERDOĞAN YÖNETIYOR; ONLARIN IÇINDE AKTÖR OLDUKLARI ANCAK SENARYOSU BIR BAŞKA YERDEN YAZILAN DAHA DERIN VE DAHA GÜÇLÜ BIR AKIL YÖNETIYOR.” 

DERİN DEVLET FENOMENİ NEDİR ANLAMAK İÇİN TARİHÇESİNE BAKARSAK BELKİ İTTİHAT VE TERAKKİNİN TABANCA, KURAN VE BAYRAK ÜZERİNE EDİLEN YEMİNİNE DEK GERİ GİDEBİLİRİZ. SÖZKONUSU YEMİNİN UNSURLARI AÇIKLAYICI: YEMİNİ EDENLERSE ZATEN DEVLET GÖREVLİSİ. GİZLİLİK ÜZERİNE YEMİN EDİLİYOR. AMAÇ, BUGÜNKÜ YAYGIN TERİMİ UYARLARSAK “DEVLETİN BEKASI.” BU AMAÇ İÇİN ÖLMEK VE ÖLDÜRMEK MÜBAH GÖRÜLÜYOR. ÖYLEYSE, DAHA AKADEMİK BİR YAKLAŞIMLA, TARİHÇİ RYAN GINGERAS’IN 4 ŞUBAT 2019 TARİHİNDE “WAR ON THE ROCKS” SAYFASINDA YAYIMLANAN MAKALESİNDE HANS MORGENTHAU’YA ATFEN ALINTILADIĞI “İKİLİ DEVLET” TANIMINI TERCİH EDEBİLİRİZ. ASLINA BAKARSANIZ, BU DA YİNE ŞİMDİLERDEKİ YAYGIN KULLANIMIYLA “PARALEL DEVLET” DEMEK. KANUN-U ESASİ’Yİ, YANİ ANAYASAYI GERİ GETİRMEK İÇİN KURULAN İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ, AMACINA 1908’DE II. MEŞRUTİYETİN İLANIYLA ULAŞMAKLA BİRLİKTE, PARLAMENTER MONARŞİYİ YİNE “BABIALİ BASKINI” OLARAK BİLDİĞİMİZ HÜKUMET DARBESİYLE TOPU TOPU BEŞ SENE SONRA 1913’TE YİNE KENDİ BİTİRECEKTİ. 

BU ANLAMDA İTTİHAT VE TERAKKİNİN YÖNETİCİ TRİUMVİRASI ENVER, TALAT VE CEMAL PAŞALARIN DOĞRUDAN YÖNETİMİ ELE ALMALARININ DEVLETTE İKİLİĞİ BİTİRDİĞİ DE SÖYLENEBİLİR. 

BUNA KARŞILIK BALKANLAR’DA KOMİTACILIKTAN ESİNLE VE İSYAN BASTIRMA AMAÇLI OLUŞAN TEŞKİLAT MAHSUSA’NIN I.DÜNYA SAVAŞI’NIN BAŞLAMASIYLA İDARİ YAPI İÇİNE ALINMASI ANCAK YİNE DOĞRUDAN ENVER’E BAĞLI FAALİYET GÖSTERMESİ DE SÖZKONUSU İKİLİ YAPININ SÜRDÜĞÜNÜN GÖSTERGESİ KABUL EDİLEBİLİR. 

I.DÜNYA SAVAŞI’NIN ARDINDAN YURT SATHINDA BAŞLAYAN SİLAHLI VE SİYASİ DİRENİŞİN DAYANAKLARININ İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ VE TEŞKİLAT-I MAHSUSA KALINTILARINDAN OLUŞMASI DA EŞYANIN DOĞASI GEREĞİDİR. BELKİ BÜTÜN İKİLİKLERİN ANASI SAYILACAK İSTANBUL VE ANKARA MERKEZLİ İKİ HÜKUMETİN SONA ERMESİ DE MUSTAFA KEMAL ÖNDERLİĞİNDEKİ VİZYONER BAŞKALDIRININ ZAFERİ OLARAK TANIMLANABİLİR. ATATÜRK İDARESİNDEKİ GENÇ CUMHURİYET, “İKİLİ YAPI”, “DERİN DEVLET” VE “HÜKÜMET DARBESİ” TEHDİTLERİNİ, ÇERKES ETHEM, KUŞÇUBAŞI EŞREF VE BENZERLERİNİ KURTULUŞ SAVAŞI’NIN AKIŞI İÇİNDE 1920’DE, ARDINDAN 1926 “İZMİR SUİKASTI” DAVASIYLA DA İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ ARTIKLARINI ORTADAN KALDIRARAK BERTARAF ETMİŞTİR. AYNI DÖNEMDE İDARİ BİR TASARRUF OLARAK MİLLİ İSTİHBARAT TEŞKİLATI’NIN KURULUŞUNU “DERİN DEVLET’İN DEVAMI” OLARAK YORUMLAMAK BENCE YANLIŞTIR. ANCAK KURULUŞ DÖNEMİNDEKİ “DERİNLİK”, YANİ CUMHURİYETİN NAMLU UCUNDA, SİLAHLI KUVVETLER ÖNDERLİĞİNDE KURULMASI, BUGÜNE DEK DEVAM EDEGELEN KÜLTÜREL ORTAMI, TOPLUMUN VE YÖNETİCİLERİN ZİHNİYET HARİTASINI BİÇİMLENDİRMİŞTİR DENİLEBİLİR. BU BAĞLAMDA, 1913 BABIALİ BASKINI’NDAN SONRA, MODERN DÖNEMDE, 27 MAYIS 1960, 12 MART 1971, 12 EYLÜL 1980 ASKERİ DARBELERİNİ DE, AKAMETE UĞRAMIŞ 1962 VE 1963 TALAT AYDEMİR VAKALARINI DA, 9 MART 1971’İ DE, 28 ŞUBAT 1997’Yİ DE ZATEN AÇIĞA ÇIKMIŞ GİRİŞİMLER OLDUKLARI CİHETLE “DERİN DEVLET” BAŞLIĞI ALTINDA TARTIŞMAMAK GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM. TANIMLARA YENİDEN DÖNERSEK, POPÜLER HALİYLE “DERİN DEVLET” YAHUT AKADEMİK OLURSAK “İKİLİ DEVLET YAPISI” İLE SİLAHLI KUVVETLER İÇİNDEKİ CUNTA FAALİYETLERİNİ VE “ASKERİ VESAYET” MESELESİNİ BİRBİRLERİNE KARIŞTIRMAMAK GEREKİR. TSK İÇİNDEKİ CUNTALAR İLE NASIR’IN MISIR’I, HAFIZ ESAT’IN SURİYE’Sİ, SADDAM’IN IRAK’I ARASINDAKİ ESİNLENMELER VE BİR O KADAR, SOĞUK SAVAŞ ARKA PLANI ÖNÜNDE BAŞINI ABD’NİN ÇEKTİĞİ KOMUNİZMLE KÜRESEL MÜCADELE STRATEJİSİ ADINA KOMŞUDA YUNANİSTAN’DA, LATİN AMERİKA’DA HATTA UZAKDOĞU’DA TAYLAND’DAKİ ASKERİ YÖNETİMLERLE AKRABALIKLAR DA AYRI BİR İNCELEME KONUSU. 1952’DEKİ NATO ÜYELİĞİ, SOĞUK SAVAŞIN CEPHE ÜLKESİ OLMAK BERABERİNDE ÖZEL HARP EĞİTİMLERİNİ VE YAPILANMALARINI GETİRDİ. ÖNCE 1948 YILINDA ARALARINDA ALPARSLAN TÜRKEŞ’İN DE BULUNDUĞU 16 KİŞİLİK BİR SUBAY GRUBU ABD’DE ÖZEL HARP EĞİTİMİ ALDI. ARDINDAN ÖZEL HARP DAİRESİ “SEFERBERLİK TETKİK KURULU” GİBİ ANODİN BİR İSİMLE NATO ÜYELİĞİYLE BİRLİKTE KEZA 1952’DE KURULDU. 1967’DE TUĞGENERAL CİHAT AKYOL’UN KOMUTAN OLARAK ATANMASIYLA “ÖZEL HARP DAİRESİ” ADI ALTINDA YENİDEN YAPILANDIRILDI. 1992’DE İSE, ABD’NİN KUZEY IRAK’A MÜDAHALESİYLE EŞZAMANLI OLARAK, ÖZEL KUVVETLER KOMUTANLIĞI KURULDU. SEFERBERLİK TETKİK KURULU’NUN AMACI TÜRKİYE, SOVYETLER’İN İŞGALİYLE KARŞILAŞIRSA CEPHE GERİSİNDEKİ SİLAHLI DİRENİŞİ, SUİKAST VE SABOTAJLARI ÖRGÜTLEMEKTİ. ÖZEL KUVVETLER DÖNEMİNE GELİNDİĞİNDEYSE, ASIL GÖREV PKK TERÖRÜYLE MÜCADELE OLMUŞTU. AMA HANGİ ÖZEL KUVVETLER? ZİRA, BİR YANDAN MUHAREBE-ARAMA-KURTARMA ADIYLA 2016 YILI 15 TEMMUZ’UNDAKİ DARBE GİRİŞİMİNDE KİLİT ÇATIŞMANIN YAŞANDIĞI GÖLCÜK’TEKİ KARARGAHTA, ÖTE YANDAN SEFERBERLİK TETKİK KURULU ADIYLA, 2009’DAKİ “KOZMİK ODADA ARAMA” OLAYIYLA TANINACAK KENT MERKEZİNDE FAALİYET DEVAM ETTİ. GEÇTİĞİMİZ GÜNLERDE ESKİ GENELKURMAY BAŞKANI E. ORG. İLKER BAŞBUĞ’UN “ERGENEKON’DAN ÇIKIŞ” KİTABININ YAYINLANMASI BAĞLAMINDA VERDİĞİ SÖYLEŞİDE “KOZMİK ODA’YI AÇMASAYDIK AHMET TANER KIŞLALI, NECİP HABLEMİTOĞLU, AHMET TANER KIŞLALI SUİKASTLERİNİN ARKASINDA TSK VAR DENECEKTİ” AÇIKLAMASINI YAPTIĞINI HATIRLAYALIM. DEMEK Kİ KIBRIS’TA 1958’DE MUKAVEMET TEŞKİLATININ KURULMASIYLA BAŞLAYAN SÜRECİN 1974 BARIŞ HAREKATIYLA SONUÇLANMASI, 1990’LI YILLARDA KUZEY IRAK’A KONUŞLANMA VE “BÖLÜCÜ TERÖRLE MÜCADELE” ADI ALTINDA YÜRÜTÜLEN FAALİYETLERİ “ÖZEL HARP” BAŞLIĞI ALTINA YAZABİLECEĞİMİZİ ARTIK AÇIK KAYNAKLARDAN BİLİYORUZ. BU KADARINDA SIRA DIŞI BİR DURUM DA GÖRÜLMEYEBİLİR. FAKAT BÜLENT ECEVİT’İN 1974’TEN İTİBAREN “KONTRGERİLLA” TANIMIYLA VAKIF OLUP, İFŞA EDECEĞİ ÜZERE MESELE HESAP VERMEZLİK VE CEZASIZLIK KÜLTÜRÜYLE DE İLGİLİDİR. AYRICA SEFERBERLİK TETKİK KURULU YURT İÇİNDE VE DIŞINDA ASKERİ OLANLAR DIŞINDA BAŞKA HANGİ FAALİYETLER YÜRÜTMÜŞTÜR, BUNLARDAN DA BİHABERİZ. BÖYLECE “İKİLİ DEVLET YAPISI”, “DEVLET İÇİNDE DEVLET”, “İKTİDARA GELMEK AMA HÜKÜMET OLAMAMAK”, “ASKERİ VESAYET” TARTIŞMALARINA GERİ DÖNMÜŞ OLUYORUZ. ESASEN SEFERBERLİK TETKİK KURULU 2013 KASIM AYINDAKİ YÜKSEK ASKERİ ŞURA’DA SESSİZ SEDASIZ LAĞVEDİLDİ. ANCAK SSCB’NİN 1991 YILINDA RESMEN DAĞILMASIYLA HİÇ BİR NATO ÜLKESİNDE, ÖRNEKSE İTALYA’DAKİ ÜNLÜ “GLADIO” GİBİ KURUMLAR VE BENZERLERİ VARLIĞINI SÜRDÜRMEMİŞKEN, NEDEN BİZDE SÖZKONUSU İKİ BAŞLILIK İKİBİNLERİN İKİNCİ ONYILINA DEK SÜREGELMİŞTİR ONU DA GEREKÇELENDİREMİYORUZ. 

TÜM BUNLAR CUMHURİYETİMİZİN SİYASAL TARİHİNİ DAHA İYİ ANLAMAMIZA YARDIMCI OLABİLECEKSE DE “DERİN DEVLET” DENİLEN FENOMENİN MUĞLAKLIĞINI, YÜZEYSELLİĞİNİ, KERAMETİ KENDİNDEN MENKULLÜĞÜNÜ VE HOYRATLIĞINI AÇIKLAMAZ. NETİCEDE BİR YERLERDE KAYDI, DOSYASI, BÜTÇESİ, ORGANİZASYON ŞEMASI OLAN FAALİYET VE KURUMLARDAN SÖZ EDİYORUZ. BUNA KARŞILIK ÖZEL HARP FAALİYETİNİN İÇİNE 6-7 EYLÜL 1955 POGROMU, HATAY’IN İLHAKINDAN SONRA BU İLİMİZDE YAHUT GÖKÇEADA VE BOZCADA GİBİ UÇ NOKTALARDA NE GİBİ ÖRGÜTLENME VE FAALİYETLER GİRMİŞ DİYE SORMAYA KALKARSAK BAŞKA BİR RESİMLE KARŞILAŞIYORUZ. 1970’LERDEN BU YANA İŞLENEN TÜM FAİLİ MEÇHUL CİNAYETLER, SİYASİ SUİKASTLER, MİT’İN GÖRECE SİVİLLEŞMESİNİN ANCAK 1992’DE BÜYÜKELÇİ SÖNMEZ KÖKSAL’IN MÜSTEŞAR ATANMASIYLA BAŞLAYABİLMESİ, TERÖRLE MÜCADELENİN SADECE 1993-1996 ARASI DÖNEMİNDE GÜNEYDOĞU’DA ÜÇBİNİ AŞKIN KÖYÜN BOŞALTILMASI VE YİRMİBİNE YAKIN CAN KAYBI İLE YERİNDEN EDİLEN YURTTAŞ SAYISININ MİLYONLARI BULMASI RESME DAHİL EDİLİRSE BAMBAŞKA HEYBETTE BİR HEYULANIN SİLUETİ GÖZÜMÜZÜN ÖNÜNDE BELİRMEYE BAŞLAR. 

“DERİN DEVLET” DENİLEN HİÇ BİR ZAMAN VATAN SAVUNMASIYLA İLGİLİ OLMAMIŞTIR. “DERİN DEVLET” BAZEN SİYASAL İKTİDAR MÜCADELESİNİN BELDEN AŞAĞI VURUŞLARLA SÜRDÜRÜLMESİ, BAZEN NE YARGIYA NE ULUSAL EGEMENLİĞİN TECELLİGAHI TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NE HESAP VERMEYECEĞİNDEN EMİN GÜVENLİK BÜROKRASİSİNİN KARANLIK FİİLLERİDİR. AMA DERİN DEVLET ÇOĞU ZAMAN BİR KAPALI DEVRE ÇALIŞAN AHBAP ÇAVUŞ KAPİTALİZMİ İÇİNDE MADDİ ÇIKAR VE SİYASAL GÜÇ PAYLAŞIMINI İŞARET EDER. ÖYLE Kİ HEMEN HER ZAMAN FİLLER TEPİŞİR, ÇİMENLER EZİLİR. 

“DERİN DEVLET” TARTIŞMASINDA DEMOKRASİ CEPHESİNDE YALNIZ OLMADIĞIMIZLA AVUNABİLİRİZ: ABD’DE BAŞKAN JOHN F KENNEDY 22 KASIM 1963, MALCOLM X 21 ŞUBAT 1965, MARTIN LUTHER KING 4 NİSAN 1968, ROBERT F KENNEDY 5 HAZİRAN 1968 TARİHLERİNDE ÖLDÜRÜLDÜ, DÜŞÜNÜN TÜM SAYDIKLARIM BEŞ YIL İÇİNDE OLDU. ALMANYA’DA KIZIL ORDU ÖRGÜTÜ ÜYELERİ 1970’LERİN ORTALARINDA TUTULDUKLARI HAPİSHANEDE ÖLDÜRÜLDÜ. FRANSA’DA II. DÜNYA SAVAŞI’NDA BAŞLAYAN DEVLET-DİRENİŞ-MAFYA ŞEBEKELERİ TA 1980’LERDE MITTERAND’IN CUMHURBAŞKANLIĞINA DEK SÜRDÜ. CEZAYİR SAVAŞI SIRASINDA ORADA GÖREV YAPAN FRANSIZ ORDUSU GİZLİ ÖRGÜTLEŞEREK İŞİ CUMHURBAŞKANI DE GAULLE’Ü ÖLDÜRMEYE VE DARBE GİRİŞİMİNE DEK VARDIRDI. HEM FRANSA VIETNAM VE CEZAYİR SAVAŞLARINI II.DÜNYA SAVAŞI’NIN HEMEN ARDINDAN PEŞ PEŞE YAŞADI. İSVEÇ’TE BAŞBAKAN OLOF PALME CİNAYETİ HALEN DAHİ AYDINLATILAMADI. ARAP ALEMİNİ, AFRİKA’YI, LATİN AMERİKA’YI VE TABİİ NE RUSYA NE ÇİN’İ SAYMIYORUM BİLE. ÖYLEYSE “DERİN DEVLET” ASLINDA NE YALNIZCA AKADEMİSYENLERİN NE YALNIZCA HUKUKÇULARIN NE YALNIZCA SEÇİMLE İŞBAŞINA GELENLERİN İLGİ ALANINA GİRMELİ. “DERİN DEVLET” DİYE BİR FENOMEN VARSA, KANSERLİ BİR HÜCRE GİBİ DEVLET BÜNYESİNİ SARAR, ONU ZAYIFLATIR VE ÇÜRÜTÜR. DEVLET GÜÇLÜ OLURSA, DERİN DEVLET ORTADAN KALKAR. DEVLETİN GÜÇLÜ OLMASI, YAŞATILMASI VE HALKA HESAP VEREBİLİR KILINMASI İÇİN SİYASAL İRADE VE BAĞIMSIZ YARGININ, HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNÜ KORUMAK İÇİN ELBİRLİĞİYLE ÇALIŞMASI GEREKİR. EVVELA BIRAKIN “DERİN” OLANINI, DEVLETİN KENDİNİN NE OLDUĞU ÜZERİNDE YENİ BİR TOPLUM SÖZLEŞMESİYLE UZLAŞMAYA VARMALIYIZ. BUNU BAŞARAMADIĞIMIZ SÜRECE, TARİHSEL YOLCULUĞUMUZU BİTEVİYE İKİNCİ MEVKİDE SÜRDÜRME HALİMİZ DEVAM EDECEK. BİZLER, TÜM ANAYASAL YURTTAŞLAR, NE ZAMAN Kİ YASALAR ÖNÜNDE, ANAYASAL HAKLARIMIZI SAVUNMAKTA GERÇEKTEN EŞİT OLACAĞIZ, ANCAK O ZAMAN “DERİN DEVLET” ORTADAN KALKACAK, GERİYE SADECE DEVLET KALACAK. YANİ DİLLERE PELESENK OLAN DEVLETİN BEKASI NİHAYET SAĞLANMIŞ OLACAK. 

BENİ İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.