Türkiye’de koronavirüs salgını nedeniyle 3 Nisan’da vatandaşların toplu olarak bulundukları yerlerde maskesiz dolaşmaları yasaklandı. 5 Nisan’da devletin ücretsiz maske dağıtacağı duyuruldu, 6 Nisan’da ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan maske satışının yasaklandığını açıkladı. Ancak aradan geçen yaklaşık 30 günde ücretsiz maske dağıtımında sorunlar yaşandı, pek çok insan maskeye ulaşamadı. Son olarak dün Cumhurbaşkanı Erdoğan kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada, maske satışına tavan fiyat belirlenerek izin verileceğini duyurdu.
Peki tüm bu süreçte gün gün neler yaşandı? Maskelerin dağıtımı için hangi farklı adresler belirlendi? Hükümet yetkilileri ve sağlık meslek örgütleri hangi açıklamaları yaptı? Vatandaşlar nelerden şikayet etti?
3 Nisan: Maske zorunluluğu getirildi, CHP’li üç belediye maske dağıtacağını duyurdu
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 3 Nisan’da yaptığı “Ulusa Sesleniş” konuşmasında koronavirüs önlemlerini açıklayarak “Dışarıya çıkmak zorunda kalan vatandaşlarımız için de yeni bir uygulama başlatıyoruz. Yarından itibaren pazaryerleri ve marketler gibi insanların toplu şekilde bulunduğu tüm alanlarda herkesin maske takması zorunlu olacaktır” dedi. Bu açıklamanın ardından İstanbul, Ankara ve İzmir büyükşehir belediyeleri, maskesi olmayan kişilerin toplu taşıma araçlarına alınmayacağını duyurdu.
Yine aynı gün İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş ve Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek, toplu taşıma kullanan vatandaşlara ücretsiz maske dağıtacaklarını açıkladı.
Not: Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın 3 Nisan sabahı, maske zorunluluğu gelmeden önce yapmış olduğu “Maskeler halkın ulaşabilir olduğu yerlerde satılacak” açıklaması pek çok haber sitesinde 4 ve 5 Nisan tarihlerinde paylaşıldı.
5 Nisan: ePttAVM üzerinden ücretsiz maske dağıtımı yapılacağı açıklandı, site çöktü
Devletin ücretsiz maske dağıtımı yapacağını Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, 5 Nisan tarihinde duyurdu. Buna göre 20 ile 65 yaş arasındaki vatandaşlar TC kimlik numaralarıyla PTT’nin e-ticaret platformu ePttAVM.com üzerinden her hafta ücretsiz olarak beş adet cerrahi maske temin edebileceklerdi.
Ancak Altun’un açıklamasından kısa bir süre sonra ePttAVM websitesi yoğunluk nedeniyle çöktü. Aynı akşam başvuruların ePttAVM yerine e-Devlet üzerinden yapılacağı bildirildi.
6 Nisan: Cumhurbaşkanı Erdoğan maske satışının yasaklandığını duyurdu
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 6 Nisan’daki “Ulusa Sesleniş” konuşmasında, “Valiliklerimiz, e-Devlet ve PTT aracılığıyla, talep eden tüm vatandaşlarımıza ücretsiz maske dağıtımına başladık, başlıyoruz, devam edeceğiz. Burada şunu da açıkça söyleyeyim: Kesinlikle parayla maske satışı yasaktır. Marketlerde verilen maskeler de ücretsizdir. Salgın bitene kadar vatandaşlarımızın tamamına yetecek maske stokumuz ve üretim planlamamız vardır. Devlet olarak tüm vatandaşlarımıza ücretsiz şekilde maske ulaştırmakta kararlıyız” açıklamasını yaptı. Bunun ardından Türk Eczacıları Birliği, eczanelere, ikinci bir açıklamaya kadar maske satışı yapmamaları çağrısında bulundu.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
7 Nisan: Koca: “Eczaneler maskeleri istiyorlarsa bedava verebilirler”
“İkinci açıklama” Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’dan geldi. Bakan Koca 7 Nisan’da yapılan Bilim Kurulu toplantısının ardından, “Eczanelerde maske satışı parayla, Cumhurbaşkanımızın net ifadesiyle, asla sözkonusu olmayacak. Bedava vermek istiyorlarsa verebilirler ama satış sözkonusu değil. Vatandaşımıza ücretsiz maske dağıtımı konusunda da yoğun bir gayret içerisindeyiz” dedi.
8 Nisan: Türk Eczacıları Birliği endişeli
Türk Eczacıları Birliği (TEB) ise 8 Nisan’da uygulamayı desteklediklerini ancak maske dağıtım yöntemine dair endişe duyduklarını belirtti:
“Eczacılarımız, halka maske teminini sağlamak adına fahiş fiyatlardan maske temin etmek zorunda kalmışlardır. Bu nedenle, maske bedelini devletin sübvanse etmesi son derece olumlu ve doğru bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, gerek sağlık çalışanlarının gerek vatandaşımızın maskeye ücretsiz ve kolay bir biçimde ulaşmasını sağlayacaktır. Ancak maskenin halka ulaştırılması ile ilgili net bir yöntemin belirlenmesinin ve bu yöntemin sürdürülebilir olmasının da hayati derecede önemli olduğu unutulmamalıdır.”
9 Nisan: Maskeler eczanelerde kod ile dağıtılacak
Tarihler 9 Nisan’ı gösterdiğinde maske dağıtımında yeni ve önemli bir aşamaya geçildi. Sağlık Bakanlığı ile TEB, maskelerin eczanelerde dağıtılması konusunda anlaştı. Buna göre Sağlık Bakanlığı’nın temin edeceği maskeler ecza depolarına ulaştırılacak ve buradan eczanelere dağıtılacaktı. Vatandaşlar ise bu maskeleri bakanlığın telefonlarına göndereceği kısa mesaj (SMS) kodunu ibraz ederek alabileceklerdi.
10 Nisan: Koca: “e-Devlet üzerinden 3,5 milyon maske dağıtıldı”
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 10 Nisan’da Bilim Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada eczanelerde maske dağıtımının kısa süre içerisinde başlayacağını belirtti, e-Devlet üzerinden ise 3,5 milyon maske dağıtıldığını duyurdu.
13 Nisan: Erdoğan: “32 milyon kişiye maske kodu gönderildi”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 13 Nisan’da cumhurbaşkanlığı kabinesi toplantısının ardından yaptığı konuşmada, “Eczanelerden alınabilecek maskeler için bugüne kadar 32 milyon vatandaşımıza Sağlık Bakanlığı’nın doğrulama kodunun yer aldığı mesaj gitmiştir. Bu perşembe gününe kadar inşallah 39 milyona çıkacak” dedi.
14 Nisan: Koca: “20 milyon kod gönderildi”
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ise 14 Nisan’da Bilim Kurulu’nun ardından yaptığı açıklamada 20 milyona yakın kişiye maske kodu gönderdiklerini, perşembe günü bu sayının 39 milyona çıkacağını ifade etti.
14 Nisan: Sarıalioğlu: “Maske satışı serbest olmalı”
İstanbul Eczacı Odası Başkanı Cenap Sarıalioğlu 14 Nisan’da Milliyet’ten Mert İnan’a yaptığı açıklamada, sokağa çıkmak zorunda olan insanların maske temininde sıkıntı yaşadığını belirterek “Vatandaşa bir hafta, 10 günlük sürede beş maske hakkı tanınmış durumda. Bu rakam çok az. Maskeler sembolik fiyattan satılsın. Devletin belirleyeceği rakamdan günlük kota konularak satışlar devam etsin” dedi.
16 Nisan: Bakanlık: “195 milyon maske dağıtıldı”
Sağlık Bakanlığı 16 Nisan’da Hürriyet gazetesinden Meltem Özgenç’in maske konusundaki sorularını yanıtladı. Buna göre o tarihe kadar 39 milyon kişiye maske kodu gönderilirken 195 milyon maske dağıtıldı. Dağıtımda 50 ile 65 yaş arasındakilere öncelik verildi.
17 Nisan: “Mesaj gelmeyenler için yeniden kod verilme durumunu sağladık”
Bakanlığın bu açıklamasına rağmen pek çok kişi sosyal medya üzerinden kendilerine maske kodu gelmediğini ve bu yüzden dışarı çıkamadıklarını belirtti. Bu konu, 17 Nisan’daki Bilim Kurulu toplantısının ardından Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’ya soruldu. Koca, “Kendilerine mesaj gelmeyen kişiler için veya telefonu olmayan, kaydı olmayan kişiler için de eczaneye müracaat ettiğinde kimlik doğrulaması sonrası yeniden bir kod verilme durumunu da sağladık” diye konuştu.
Bakanın bu açıklaması, isteyen herkesin eczaneye giderek ücretsiz maske temin edebileceği şeklinde yorumlandı. Ancak açıklamadaki “yeniden” kelimesi dikkat çekiciydi.
Açıklamanın ardından vatandaşlar eczanelere gitti, birçok kişi eli boş döndü
Bakanın açıklamasının ardından pek çok kişi eczanelere giderek TC kimlik numaralarıyla maske almak istedi. Bunun sonucunda bazı kişiler kendilerine kod gelmemesine rağmen maske alabildiler ancak bazıları, sıralarının henüz gelmediği uyarısıyla karşılaştılar. Medyascope’un konuştuğu eczacılar da birçok kişinin bu şekilde eli boş döndüğünü, kodsuz maske alabilenlerin “telefonuna arıza nedeniyle mesajın ulaşmadığı kişiler” olduğunu söyledi.
21 Nisan: Sarıalioğlu: “İstanbul’da 13 milyon dağıttık ancak bu sürdürülebilir değil”
İstanbul Eczacı Odası Başkanı Cenap Sarıalioğlu, 21 Nisan’da Medyascope’tan Edanur Tanış’a yaptığı açıklamada, İstanbul’da yaklaşık 13 milyon maske dağıttıklarını ancak 10 gündür mesailerinin tümünü maske dağıtımına ayırdıklarını, bunun sürdürülebilir olmadığını söyledi.
Bu dönemde vatandaşlar da maskelerle ilgili üç ayrı sorun yaşadı. Bunlardan birincisi maske kodunun gelmemesi -eczanelere TC kimlik numarasıyla başvurmanın da sonuçsuz kalması-, ikincisi kod olmasına rağmen her eczanede maske bulunmaması, üçüncüsü ise maskelerin belli bir standardının olmamasıydı.
26 Nisan: Hürriyet: “AKP MYK ve bakanlıklarda maskelerin satılabilmesi gündeme geldi”
Bu sorunlardan bazıları, Hürriyet gazetesinden Nuray Babacan’ın 26 Nisan tarihli haberine göre; AKP Merkez Yürütme Kurulu’nda (MYK) ve bakanlıklarda yapılan toplantılarda gündeme geldi. Toplantılarda maskelerin tavan fiyat uygulanarak satılabilmesi önerisi getirilirken bunun daha sonra kararlaştırılacağı konuşuldu.
28 Nisan: TEB Başkanı Çolak: “Maske satışı olsun”
TEB Başkanı Erdoğan Çolak, 28 Nisan’da Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, ücretsiz maske dağıtımını desteklediklerini ancak bunun yanında sabit bir fiyat karşılığında maske satılmasına izin verilmesini istediklerini belirtti.
28 Nisan: Kamu çalışanları ve SGK’lılar eczaneden maske alamayacak
TEB, maske dağıtımındaki son durumla ilgili Sağlık Bakanlığı’na bağlı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) ile bir görüşme yaptı. Görüşmeden kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar ile herhangi bir işyerinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bağlı olarak çalışanların eczanelerden maske temini yapamayacakları kararı çıktı. Bu kişilerin maskelerini eczaneler yerine çalıştıkları kurum ve kuruluşlardan alabilecekleri belirtildi. Bu kararla eczanelerin iş yükünün azaltılması amaçlandı.
29 Nisan: TEB Başkanı Çolak: “55 milyon SMS gönderildi”
TEB Başkanı Erdoğan Çolak, BirGün gazetesinden Uğur Şahin’e 29 Nisan’da yaptığı açıklamada, “Maske alımıyla ilgili 55 milyona yakın SMS gitti. Bunun 40 milyonunu aldı vatandaşlarımız, diğerleri de alacak. Yeterince üretim ve zamanında ulaşım olmadığı için henüz sorun tam anlamıyla çözülmüş değil. Türkiye’de ilk vakanın görüldüğü zaman üretilen maskeler ihraç ediliyordu. Dolayısıyla hazırsızlık meselesidir bu. Yeterince maske üretiminiz olmazsa, vatandaşı tatmin etmeniz çok kolay olmaz” diye konuştu. Aynı haberde, Türkiye’nin diğer ülkelere 1 milyona yakın maske yardımı yaptığından bahsedildi.
29 Nisan: Sağlık Bakanı Koca – “Kodu olmayan eczaneye gitmesin, satış gündemde değil”
Medyascope, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’ya 29 Nisan’da yaptığı basın toplantısında, maske kodu gelmeyen insanların eczaneye giderek kod oluşturmaya çalıştıklarını ancak pek çoğunun bunda başarılı olamadığını belirterek maske satışına izin verilmesinin gündemde olup olmadığını sordu. Koca bu soruyu şöyle yanıtladı: “Maskenin Türkiye’de bedava dağıtılması hedefleniyor ve biz vatandaşın maskeye ücret vermesini istemedik. Dünyada da bu yaklaşımı sergileyen kimse yok. Maske üzerinden ne gibi mücadelelerin olduğunu da biliyorsunuz. Maske ile ilgili 20 ile 65 yaş arası herkese kod gönderiliyor. Bu kodla maske alınıyor. Dolayısıyla kendilerine kod gitmemiş vatandaşlarımızın eczaneye giderek sormaları gerekmiyor. Kendilerine kod geldiğinde eczaneye gitmelerini önemsiyoruz. Bu anlamda sorun olmadığını söylemek istiyorum. Maskeyle ilgili, şu an satışla ilgili değil, daha çok ücretsiz olması düşünülüyor.”
2 Mayıs: İbrahim Kalın – “Maske satışı gündemimizde yok”
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’a 2 Mayıs’ta 24 TV’de katıldığı programda “Maske satışına izin verilebilir mi?” sorusu yöneltildi. Kalın bu soruya, “Hayır, şu anda maskenin ücretle, parayla satılması gündemimizde yok. Ücretsiz olarak bütün vatandaşlarımıza maskeler dağıtılmaya devam ediyor, bundan sonra da devam edecek. Bu konuda devletimiz bütün tedbirleri aldı. Üretim noktasında maske sıkıntımız yok” karşılığını verdi.
3 Mayıs: Hayat Eve Sığar uygulamasından maske kodu talebi sağlandı
Sağlık Bakanlığı’nın 81 ildeki koronavirüs risk yoğunluğunu gösteren ve salgınla ilgili güncel bilgiler sunan Hayat Eve Sığar uygulamasına 3 Mayıs’ta güncelleme geldi ve bu güncellemeyle vatandaşların uygulama üzerinden maske kodu almaları sağlandı. Ancak bu, herkes için mümkün olmadı. Bazı insanlar maske kodu alabilirken, bazıları, sıralarının gelmediği uyarısıyla karşılaştı.
4 Mayıs: Erdoğan: “Maske satışına üst fiyat belirleyerek izin vereceğiz”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 Mayıs’ta yapılan cumhurbaşkanlığı kabinesi toplantısının ardından yaptığı konuşmada maske satış yasağının sona erdirildiğini duyurdu: “Normalleşme sürecinin bir parçası olarak bugüne kadar piyasada satışına izin vermediğimiz cerrahi maske ve bez maske satışına halkımızın kolayca ulaşabileceği yerlerde izin vermeyi planlıyoruz. Maske türlerine göre bir üst fiyat belirleyerek, halkımızı mağdur edebilecek girişimlerin de önünü keseceğiz.”
Böylece, 6 Nisan’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözleriyle başlayan maske satış yasağı, 4 Mayıs’ta, yine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözleriyle sona ermiş oldu. Tavan fiyat uygulamasının nasıl işleyeceğinin ise önümüzdeki günlerde netleşmesi bekleniyor.
