Birleşmiş Milletler, 1992 yılında engellilere yönelik uluslararası bir farkındalık günü yaratmak için 3 Aralık’ı Dünya Engelliler Günü ilan etti. Türkiye Görme Engelliler Derneği de engellilerin politik, sosyo-kültürel ve ekonomik alanda görünürlüğünü artırmayı amaçlıyor. Derneğin başkanı Fatih Karadayı ile engelli yaşam üzerine konuştuk.
Kimlere, “engelli” denir? Engelli kavramı ve tanımı hakkında bilgi verebilir misiniz?
“Bilimsel anlamda vücudunun veya beş duyu organından biri veya birkaçında yüzde 40 ve üzeri fonksiyon kaybı olanlara engelli denir. Yüzde 40 ile yüzde 59 arası 3. derece, yüzde 60 ile yüzde 79 arası 2. derece. Yüzde 80 ve üzeri fonksiyon kaybı olan 1. derece engelli statüsünde değerlendirilir.
“Merkezi yönetim yapılması gerekenleri tam olarak yerine getirmekten kaçınmaktadır”
Engelliler için özel kurum ya da kamuda yapılması gereken düzenlemeler nelerdir?
“Konuyla ilgili 7 Temmuz 2005 tarihli 5378 sayılı engelliler kanunu referans alabilir. Orada engellilerin kamu kurum ve kuruluşlarına erişebilmeleri konusunda emredici hükümler yer almakta olsa da merkezi yönetim o tarihten bugüne kadar süreyi sürekli erteleyerek yapılması gerekenleri tam olarak yerine getirmekten kaçınmaktadır”.
Eğitim hayatındaki sıkıntılardan söz edebilir misiniz?
“Yine bahse konu engelliler kanunu çeşitli düzenlemeler öngörmektedir. Günümüzde en önemli problem engellilerin özel eğitim okullarında mı yoksa kaynaştırılmış yöntemle normal okullarda mı eğitim alması gerektiği konusudur. Bizce 1. dereceden görme engelliler için en azından bugünkü altyapı dikkate alındığında ilk dört yılın özel eğitim okullarında verilmesi gerekir”.
Günlük yaşantımızda karşınıza çıkan en büyük engel/engeller nelerdir?
“Engel aslında kafada başlar, örneğin insanlar kuşlar gibi uçamaz. Balıklar gibi yüzemez, yani uçma ve yüzme engellidir. Fakat bu engelini uçağa ve gemiye binmek suretiyle ortadan kaldırabilir. Bu örnekte de görüldüğü üzere engelleri aslında toplum ortaya koyar. En önemli sorunumuz engellinin sıradan bir birey olarak değerlendirilmemesi ya çok mükemmel ve başarılı ya da işe yaramaz ve fazlalık olarak değerlendirilmemiz. Oysaki engelli de bir insandır çalışkanı, tembeli, inançlısı, inançsızı, başarılısı, başarısızı olabilir”.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Türkiye’deki engellilerin hukuksal hakları hakkında bilgi verebilir misiniz?
“Bu konuda da ülkemizin imzalamış olduğu Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ve 5378 sayılı Engelliler Kanunu engelli haklarının temelini oluşturmaktadır.
Her ne kadar kanun bizlere belirli haklar tanımışsa da hakların kullanımına gelindiğinde büyük problemler karşımıza çıkmaktadır. Bunlara birkaç örnek vermek gerekirse; bankalar BDDK tarafından kanuna dayanarak görme engellilerin talep etmeleri halinde tanıksız ve noter onayı olmaksızın imzalarının geçerli olduğunu bildiren bir yönergeyi tüm bankalara göndermiş olmasına rağmen görme engelliler bankada hesap açmak, para çekmek ve benzeri işlemleri yapmak istediğinde iki tanık veya noter dayatması ile karşılaşıp hakkını aramayı biliyorsa en az bir günü bu işe ayırmak suretiyle sorunu çözüyor ya da ‘Lanet olsun!’ deyip iki tanık bularak ayrımcı uygulamaya maruz kalıyor.
Noterler kısmına gelindiğinde ise durum daha vahim zira Türkiye Noterler Birliği kanunen verilmiş olan hakkımızı yönetmelik ile elimizden almaya çalışıyor. Bu konuda Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Eşitlik Kurulu’na başvuran görme engelli bir avukat arkadaşı, kurum haklı bulmuş, noterin ayrımcı uygulama suçu işlediğini hükmederek ilgili noteri 40 bin Türk Lirası bir cezaya çarpıtmış olmasına rağmen hala imza konusunda noterler görme engellilerden iki tanık istemekte diretmektedir”.
Toplumun bilinçlenmesine yönelik devlet politikaları ve derneğinizin faaliyetleri nelerdir?
Türkiye Görme Engelliler Derneği olarak genel merkezimiz ile 11 ilde, okullarda farkındalık eğitimleri vererek halkın bilinçlenmesini sağlamaktayız. Spor yoluyla görme engelli bireylerin topluma adaptasyonu; karşılıksız burs vererek; ihtiyaç duyulan alanlarda kurslar düzenleyerek (Braille, bilgisayar, EKPSS); görme engelli okullarına Braille kütüphane açma çalışmalarımız (şu ana kadar dört görme engelli okuluna Braille kütüphane kazandırdık).
Devlet politikaları yönünde ise hangi sınıfta kaç saat olacağını Talim Terbiye Kurulu’nun karar vereceği; ‘Engellileri Tanıyalım’ veya ‘Engellilik’ adı altında seçmeli bir ders eklenmeli. Bu dersin faydaları:
- Bugünün çocukları yarının büyükleri olacağından 30 yıl sonra erişilebilirlik probleminin ortadan kalkacağı, engellilerin hangi işi yapabileceği konusunda fikir sahibi olan yöneticilerin görev yapacağı bir Türkiye olacak.
- Yolda engelli gören ve bu eğitimi alan öğrenci engelliye nasıl yardım edeceği konusunda bilgili olduğundan engelliye daha kolay destek olabilecek.
- Her sağlam bir engelli, her engelli ise ikinci bir engelli adayıdır. İnsan bilmediği şeylerden korkar ve kaygılanır. Bu dersi alan öğrenci gelecek herhangi bir nedenle engelli olursa kime hangi soruyu soracağını hangi kurumdan nasıl destek alacağını bilecektir”.
Fatih Karadayı kimdir?
Türkiye Görme Engelliler Genel Başkanı Fatih Karadayı 43 yaşında, evli, iki çocuk babası olup bir kamu kurumunda devlet memuru olarak çalışmaktadır. 17 yaşından beri Türkiye Körler Federasyonu ve Türkiye Görme Engelliler Derneği’nde çeşitli görevler yapmakta olup özelde görme engellilerin genelde ise engellilerin yaşamış olduğu sorunlar ve neleri başarabilecekleri konusunda yeterli bilgiye sahiptir.
Yaklaşık bir yıldır başkanlığını yaptığı Türkiye Görme Engelliler Derneği, 1970 yılında kurulmuş olup 3 bin 500 görme engelli üyesiyle tüm Türkiye’de kamu yararına hizmetlerini sürdürmektedir. Dernek Türkiye unvanını 1972 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile almıştır.
