Türkiye ve İsrail arasındaki ticari ilişkiler, savaşın ilk günlerinden itibaren tartışma konusu oldu. Bu süreçte Türkiye-İsrail ticaret ilişkilerinin ne olacağı, özellikle ticari bağların devam etmemesi gerektiği kamuoyunda geniş yer buldu. İsrail’in Filistin’i hedef almasının ardından Starbucks, McDonald’s gibi firmalar sıklıkla protesto gösterilerinin durağı oldu ve saldırıya uğradı.
Bundan tam bir yıl önce, 7 Ekim 2023’te İsrail ile Filistin arasında patlak veren savaş, bölgedeki çatışmaları yeniden alevlendirdi. Türkiye başta olmak üzere birçok ülke bu gerilim karşısında İsrail’e sert tepki gösterdi. Türkiye, siyaseten Filistin yanlısı duruşunu açıkça sergiledi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başta olmak üzere yetkililer, İsrail’in saldırılarını kınadı. Ancak İsrail ile ticari ilişkiler savaşın ilk günlerinden itibaren tartışma konusu oldu. Bu süreçte Türkiye-İsrail ticaret ilişkilerinin ne olacağı, özellikle ticari bağların devam etmemesi gerektiği kamuoyunda geniş yer buldu.
Türkiye, İsrail’in Filistin’e saldırmasının ardından ticari ilişkilerini bir süre daha sürdürdü. Artan tepkilerden sonra Ticaret Bakanlığı, 9 Nisan’da İsrail ile ticari ilişkilerin kısıtlandığını duyurdu. Bakanlığın yayımladığı listeye göre 54 ürünün ihracatına kısıtlama getirildi. Kararın ateşkes olana kadar yürürlükte kalacağı söylendi. Daha sonra, 9 Mayıs’ta bakanlık İsrail ile tüm ticaretin durdurulduğunu açıkladı. Bakanlığın açıklamasında, “Devlet düzeyinde alınan tedbirlerin ikinci aşamasına geçilmiş, İsrail’le ilgili ihracat ve ithalat işlemleri tüm ürünleri kapsayacak şekilde durdurulmuştur” sözleri yer aldı.
- Ticaret Bakanlığı 54 ürünün İsrail’e ihracatını kısıtladı
- Ticaret Bakanlığı duyurdu: İsrail ile ihracat ve ithalat tamamen durduruldu
Metin Cihan belgelerle açıkladı: “Ticaret devam ediyor”
Ayrıca gazeteci Metin Cihan, Ticaret Bakanlığı’nın kısıtlama kararı yayınlamasına rağmen Türkiye’nin İsrail’le ticaretinin devam ettiğini söyledi. Cihan, Türkiye’den şirketlerin İsrail’e düzenli çimento gönderdiğini belgeleriyle açıkladı.
Sosyal medya hesabından “İsrail’in neredeyse bütün çimento ihtiyacını biz karşılıyoruz.” diyen Cihan, aralarında Sabancı Holding’e bağlı Akçansa’nın da yer aldığı şirketlerin İsrail’e düzenli çimento gönderdiğini belgeleriyle paylaştı. Daha sonra Cihan, “Yaptırım uyguluyorsanız da gerçekten uygulayın. Uyguluyormuş gibi yapmayın” dedi.
Özel ve Erdoğan’dan İsrail ile ticaret açıklamaları
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 24 Nisan’da Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ile düzenlenen ortak basın toplantısında, İsrail ile ticari ilişkilerin devam etmesiyle ilgili sorulan bir soruya “o iş bitti” yanıtını verdi.Erdoğan, gazetecinin sorusuna “Yoğun ticari ilişkileri artık ayakta tutmuyoruz, o iş bitti. Bunu da kısa süre önce Dışişleri Bakanım açıkladı.” yanıtını verdi.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Kemalpaşa’da 29 Mart’ta Erdoğan’a İsrail’le ticaret konusu üzerinden yüklendi. Özel, “Filistin’e zulmeden, bomba yağdıran İsrail ile ticaret yaparak Filistin’e barış talep edilemez” vurgusu yaptı. “Ben, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan, yakın ailesinin, arkadaşlarının, yakın çevresinin sürdürdüğü bu ticarete engel olmasını, tüm siyasi rekabetin dışında Filistin halkının hatırına bir kez daha hatırlatmak isterim” dedi. Ayrıca Özel, eski Başbakan Bülent Ecevit ile Filistin’in unutulmaz lideri Yaser Arafat arasındaki dostluğu hatırlattı.
Daha sonra Özel, CHP’nin iki ülke arasındaki iyi ilişkilere dayanarak ve 1967 BM kararına uygun olarak başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin devletini savunmaya devam edeceklerini vurguladı.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Abbas, Özel’i Filistin’e davet etti
Özel, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmenin ardından Abbas, Özgür Özel’i Filistin’e davet etti.
Diğer yandan Özel Sosyalist Enternasyonal’in yeni toplantısının Filistin’in Ramallah kentinde yapılmasını önerdi. New York’ta konuşan Özel, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın kendisini Filistin’e davet ettiğini belirtti. Özel, “Artık somut tutum almak zorundayız” dedi.
Sokaklardaki tepkiler ve protestolar
Türkiye’de, İsrail-Filistin savaşının başlamasıyla birlikte sokaklarda İsrail’e karşı protestolar gerçekleşti. “İsrail ile ticarete dur de” sloganlarıyla düzenlenen protestolar, Türkiye’nin birçok kentinde yaygınlaştı. Ayrıca İstanbul-Taksim’de düzenlenen büyük çaplı bir protesto sırasında, polisle göstericiler arasında çatışmalar yaşandı. Protestocular, İsrail ile Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin sonlandırılmasını talep etti. Sadece diplomatik kınamaların yetersiz olduğunu savundu. Bu gösteriler sırasında 43 kişi gözaltına alındı. Dolayısıyla protestolar sert müdahalelerle bastırıldı.
- Taksim’de İsrail protestosu: 2 emniyet görevlisi açığa alındı
- Taksim’deki İsrail protestosunda gözaltına alınanların arasında Mavi Marmara’da hayatını kaybeden Cengiz Akyüz’ün kızları da vardı
Türkiye’de de protestolar oldu
İstanbul’daki İsrail Başkonsolosluğu önünde 19 Ekim’de siyasi partilerin, derneklerin ve çeşitli sivil toplum örgütlerinin çağrısı ile toplanan İslami dernekler ve solcu gruplar ayrı ayrı İsrail’i protesto ederken Filistin’e destek mesajları verdi. Ayrıca İslami dernekler gecenin ilerleyen saatlerinde İsrail bayrağı yaktı. Daha sonra Başkonsolosluğa yanıcı, patlayıcı ve yaralayıcı madde attı. Konsolosluğun önünde bekleyen güvenlik güçleri eylemcileri anonsla uyardı.
Aynı dönemde, Türkiye’de ve dünyada İsrail’i destekleyen büyük markalara karşı da tepkiler büyüdü. Starbucks ve McDonald’s gibi küresel markalar, İsrail ile olan bağlantıları nedeniyle protestoların hedefi haline geldi. Türkiye’deki birçok tüketici bu markaları boykot etme kararı aldı. Ayrıca Türkiye’nin yanı sıra dünya çapında da İsrail’i destekleyen bu markalara karşı benzer tepkiler oldu.
Starbucks, Burger King ve McDonald’s protestoları
McDonald’s ve Starbucks gibi küresel markalar, İsrail ile bağları nedeniyle uzun süredir eleştirilerin odağında yer alıyor. Filistin yanlısı gruplar, bu markaların İsrail’e finansal destek sağladığını iddia ederek boykot çağrıları yaptı. Bu protestolar Türkiye’de de karşılık buldu. McDonald’s’a yönelik tepki sadece Türkiye ile sınırlı kalmadı. İngiltere’nin Birmingham kentinde bir McDonald’s şubesine yüzlerce fare atılarak protesto gerçekleşti. Filistin’e destek amacıyla yapılan bu eylemler, İsrail yanlısı politikalar güden şirketlere olan öfkenin büyüklüğünü gözler önüne serdi.
- Filistin’e destek için İngiltere’deki McDonald’s şubesine yüzlerce fare fırlatıldı
- Filistin için Starbucks protestoları | Kahve dökenler, bağıranlar, “Müslüman mısın?” diye soranlar…
Starbucks ise Filistin’e destek verenler tarafından, İsrail’i dolaylı yoldan desteklediği gerekçesiyle boykot edilmekte. Bu tepkilere yanıt olarak Starbucks, İsrail ile olan bağlarını defalarca reddetmesine rağmen, sosyal medya ve sokak protestolarında hedef haline geldi. Türkiye’de Starbucks önünde yapılan protestolarda da benzer şekilde boykot çağrıları yükseldi.
- Diyarbakır’da Starbucks ve Burger King şubelerine “Cenk, cihat şehadet” sloganlarıyla saldırı
- İZLEYİN- Diyarbakır’da Starbucks, Burger King şubelerine “Cenk, cihat şehadet” sloganlarıyla saldırı
- Burger King ve Starbucks saldırıları: 16 kişi gözaltına alındı
İl il Starbucks protestoları
Türkiye’de 27 Ekim’de ilk “büyük” Starbucks eylemi gerçekleşti.
AKP Gençlik Kolları, Starbucks’ı 81 ilde yarım saatliğine yer kapatma eylemi yaparak protesto etti.
Starbucks protestoları sadece bununla da kalmadı… AKP Şanlıurfa Gençlik Kolları 30 Ekim’de, İsrail’in Filistin’e yönelik saldırılarını protesto etmek için bir alışveriş merkezindeki Starbucks şubesinde yer kapatma eylemi yaptı.
Hoparlörlü eylem
AKP’ye yakınlığıyla bilinen sunucu Bekir Develi, 9 Kasım’da, İstanbul’daki bir Starbucks şubesinde, yanında getirdiği bluetooth hoparlörü kafenin tavanında bulunan kablonun yanına yapıştırdı. Ardından Develi, kafede oturanlara hoparlörlerden ses kaydını dinletti:
“Değerli misafirler, hepinize merhabalar. Sizler için küçük bir hatırlatma mesajımız var. Şu anda bu kuruma ödediğiniz paralar, Gazzeli bebeklere bomba, kan ve ölüm olarak gitmektedir. Duyarlılığınız için teşekkürler.”
Kocaeli’nde eylem
Bir başka Starbucks eylemi de Kocaeli Gölcük’te 12 Kasım’da gerçekleşti. Kafeye gelen Gölcük Kudüs Gönüllüleri Platformu, Gazze’ye yönelik saldırıları beyaz perdeye yansıtarak vatandaşlara izletti.
Starbucks eylemleri 12 Kasım’a kadar sadece oturma ve yer kapatma eylemleriyle sürüyordu. Ancak Kocaeli’nde 12 Kasım’da düzenlenen eylemde protestocular, oturan kişilerin masalarından kahvelerini alarak yere döktü.
Protestocular, kafede oturan yurttaşlara bağırdı, “Bakın, araştırın. İnterneti sadece fotoğraf çekmek için kullanmayın. Bilgi edinin” diyerek tepki gösterdi. Bu eylemle protestocuların kafede oturanlara yönelik fiziksel teması da başlamış oldu.
Bursa’da eylem
Ayrıca Bursa’da toplanan Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Osmangazi İlçe Başkanlığı üyeleri, 13 Kasım’da ellerindeki Türk kahveleri ve “Müslüman kanı içme. Türk kahvesi iç’” yazan pankartla Starbucks’a gitti.
Daha sonra oturan gençlerin yanlarına giden MHP’liler, “Değerli arkadaşlar, Filistin’de yapılan zulme sessiz kalmayın. İsrail ürünlerinin hepsi, Müslümanlara kurşun olarak dönüyor. Müslüman kanı içmeyin, Türk kahvesi için” diye slogan attı.
Siyasi ve Ekonomik Etkiler
Bu ticari kısıtlamalar, Türkiye’nin iç siyasetinde de yankı buldu. Yaşananların ardından muhalefet partileri, hükümetin İsrail’e karşı yaptırım kararlarını yeterli bulmadı. Daha sert önlemler alınması gerektiğini söyledi. Bir diğer yandan, Türkiye’deki bazı iş çevreleri, ticari ilişkilerin tamamen kesilmesinin uzun vadede her iki ülkeye de zarar verebileceği görüşünde.
Sonuç olarak, 7 Ekim 2023’te başlayan İsrail-Filistin savaşı, Türkiye’nin İsrail ile olan ticaret ilişkilerinde ciddi bir kırılma yarattı. Savaşın etkileri sadece siyasi düzlemde kalmadı, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal alanda da büyük yankı uyandırdı. Türkiye’deki tüketici boykotları ve protestolar, İsrail yanlısı markalara karşı halkın tepkisini ortaya koyuyor. Bu bağlamda hükümetin aldığı ticari yaptırım kararları da bu sürecin daha da derinleşeceğini gösteriyor.
