Avrupa’nın iki lokomotifi Almanya ve Fransa’da siyasî ve ekonomik krizler iç içe geçti. Fransa’da hükümet düştü. Ülkede Marine Le Pen’in aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN) Partisi’nin hükümetten desteğini çekmesinin ardından Başbakan Michel Barnier’in azınlık hükümeti düştü. Fransa, altı ay içerisinde ikinci kez siyasî bir krizle karşı karşıya. Peki bu noktaya nasıl gelindi? Bundan sonra neler olacak?
Fransa’da Başbakan Michel Barnier’in azınlık hükümeti aleyhine verilen gensoru önergesi bugün oylandı. Aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN) Partisi’nin desteğini çekmesinin ardından Barnier hükümeti düştü. 577 sandalyeli Meclis’te görev yapan 331 vekil gensoru önergesini destekledi.
Böylece, 1962 yılından beri ilk kez bir hükümet güvensizlik önergesiyle düşürüldü.
Siyasî kriz nasıl başladı?
Yaşananları anlamak için önce haziran ayına dönelim.
Avrupa Parlamentosu (AP) seçim sonuçlarının açıklanması ve Fransa’da Marine Le Pen’in Ulusal Birlik (RN) Partisi’nin yüzde 32 oy alarak birinci sıraya yerleşmesinin ardından Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, birçok kişiyi şaşırtan bir karar aldı ve Ulusal Meclis’i feshetti. Macron, büyük bir kumar oynayarak ülkede erken seçime gidileceğini duyurdu.
Seçimlerin ilk turunda sandıkta büyük kazanımlar elde eden aşırı sağ, ikinci turda istediğini bulamadı. Sandıktan sol partilerin ittifakı Yeni Halk Cephesi birinci parti olarak çıktı fakat hiçbir parti tek başına iktidar olacak kadar çoğunluk elde edemedi.
Sol ittifak, başbakanlık için Jean-Luc Mélenchon’u aday gösterdi ancak Macron bu talebi reddetti. Haftalarca süren görüşmelerin ardından Macron, Avrupa Birliği’nin (AB) eski Brexit müzakerecisi, merkez sağdan Barnier’i başbakan atadı. Sol ittifak o günden beri hükümete karşı çok sert muhalefet ediyor.
Ulusal Birlik, azınlık hükümetinde Barnier’e örtülü de olsa destek verdi ancak satın alma gücü ve ekonomi, güvenlik ve göç konularında kırmızı çizgilerini geçmesi halinde desteğini çekme haklarını saklı tuttu.
Hükümet neden şimdi düştü?
Fransa’daki kriz, Barnier’in sosyal güvenlik bütçesini Meclis’ten geçirmek için kullandığı özel yetki ile doruk noktasına ulaştı.
Barnier, başbakan olarak atandığı ilk günden beri önceliğinin bütçe açığını kapatmak olduğunu söylüyordu. Fransa, koronavirüs salgını döneminde ve sonrasında ekonomiyi ayakta tutabilmek için büyük harcamalar yaptı. Harcamalar sonucunda bütçe açığı 2023’te gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 5,5’ine çıkmasına neden oldu.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Ülkedeki bu yılki bütçe açığı, Avrupa Birliği’nin (AB) yüzde 3’lük hedefinden çok uzaktaydı. Peki AB neden yüzde 3’lük sınır koyuyor? Çünkü Komisyon, mali istikrarı korumak için euro bölgesi üyelerinin GSYİH’larını yüzde 3 ile sınırlamalarını istiyor.
Fransa’da 2024 yılı açığının yüzde 6,1 olarak tahmin edilmesi üzerine Barnier ve ekibi, mali durumu yeniden rayına oturtmayı amaçlayan bir bütçe sunmak için hızla işe koyuldu. Barnier’in önerdiği bütçe planı, 40 milyar euro’luk kesintiler ve 20 milyar euro’luk vergi artışı içeriyordu. Bu plan ile bütçe açığının 2024 için GSYİH’nın yüzde 5’e düşürülmesi öngörülüyordu.
Milletvekilleri, teknik olarak iki yasadan – biri sosyal güvenlik bütçesi, diğeri güvenlik bütçesi – oluşan bütçeyi görüşmek için iki hafta çalıştı. Her iki bütçenin de yıl sonuna kadar kabul edilmesi gerekiyordu. Le Pen, 2 Aralık Pazartesi günü Barnier ile görüştükten sonra “Fransızları tehlikeli, adil olmayan ve cezalandıran bir bütçeden korumanın tek çaresi” olarak hükümete güvensizlik oyu vereceklerini duyurdu.
Fransa’da hükümet nasıl çökebilir?
Barnier sosyal güvenlik bütçesinin kabul edilmesinde Fransız Anayasası’nın çokça tartışılan 49. maddesinin 3. fıkrasına (49.3) başvurmuş ve meclise gensoru önergesi sunulmasını göze almıştı.
49.3 madde, Bakanlar Kurulu ile Meclis’in yetkilerini düzenleyen bir madde. Bu madde, hükümete bir yasa tasarısını meclis oylamasına gerek olmadan yasalaştırma izni veriyor. Ancak buna karşılık aynı madde uyarınca Ulusal Meclis de hükümet hakkında gensoru (güvensizlik oylaması) kabul ederek tasarının yasalaşmasını engelleyebiliyor. Barnier de bu riski göze aldı.
Le Pen ve sol ittifak, hükümetin aleyhine oy kullandı. Parlamento’da yapılan oylama sonucunda da hükümet düştü.
Le Pen neden Fransa’yı mali bir uçurumun kıyısına getirmeye çalıştı?
Le Pen, Barnier hükümetine verdiği örtülü desteğin hafife alınmamasını gerektiğini söylüyordu. Bazı uzmanlar, Macron’un hükümetin çöküşündeki sorumluluğu üstleneceği ve sonunda istifa edeceğini düşünüyor. Ama Macron, bu zamana kadar istifa edeceğine dair hiçbir sinyal vermedi. Le Pen’in tabanı da hükümeti Macron’a yakın gördüğü için devirmek istemiş olabilir.
Le Pen’in hükümet ile ilgili attığı adım, partisinin tabanında oldukça olumlu karşılandı. Geçtiğimiz günlerde yayımlanan bir Ipsos anketine göre RN destekçilerinin üçte ikisi güvensizlik oylamasında “evet” oyu verilmesinden yana.
Bir kere bütçe onaylanmayacak. Ancak ülkenin yönetimini felç edecek – aynı ABD’de olduğu gibi – bir kapanma beklemeyin. Fransa Anayasası’na göre iki geçici çözüm var:
- Hükümet, devletin bir önceki yılın bütçesini birkaç ay boyunca etkili bir şekilde devretmesine izin veren “özel bir yasa” çıkarabilir.
- Hükümet düşse bile 21 Aralık’a kadar bütçe görüşmeleri devam edebilir ve hükümet, bütçeyi “özel bir emir” ile kabul edebilir. Barnier başbakanlık koltuğunu bıraksa bile hazırladığı bütçe kabul edilebilir.
Ülkedeki en büyük belirsizlik siyasî arenada olacak. Barnier’in hükümeti geçici bir görevlendirme ile yoluna devam edecek ancak Macron’un yeni bir başbakan ataması gerekecek. Macron, Meclis’i haziran ayında feshettiği için gelecek senenin haziran ayına kadar yeni bir seçim çağrısı yapamıyor.
Parlamentodaki dağılım da işleri zorlaştırıyor. Ulusal Meclis’teki partilerin sandalye sayıları, ülkede istikrarlı bir hükümet kurulması zorlaştırıyor. Ne sol ittifakı oluşturan partiler, ne merkez sağ güç ne de Le Pen’in RN’si tek başına hükümet kuramıyor. Teknokratlardan oluşan partiler üstü bir hükümet de masadaki seçenekler arasında.
Fransa’da hükümet düştü: Yeni başbakan kim olabilir?
Hükümete yakın kaynaklara göre başbakanlık için birkaç ismin adı geçiyor:
- Şu an Fransa Savunma Bakanı olarak görev yapan Sebastien Lecornu,
- Eski başbakanlardan, sosyalist Bernhard Cazeneuve,
- Eski İçişleri Bakanı Gerald Darmanien,
- Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun iç pazardan sorumlu üyesi Thierry Breton.
Macron’un siyasî kariyeri biter mi?
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, üç günlük bir resmî ziyaret için Suudi Arabistan’da. Hükümetin düşeceğine inanmadığını belirten Macron, “Herkes sorumluluğunu hatırlayacaktır” dedi.
Macron’un görev süresi normalde 2027’de bitiyor. Ancak Le Pen ve sol ittifak, Macron’un istifa etmesini bekliyor.
Medyascope‘a konuşan Soli Özel, “Hükümet düşerse Macron daha da topallamış hatta bir ayağı kesik ördek haline gelecek. Avrupa siyasi tablosu içerisinde ileriyi görebilen hatta doğru önerilerde bulunan tek lider Macron’du. Fakat kibri yüzünden ve belki Fransız olduğundan bu düşünceleri paylaşacak ortak bulmakta çok zorlandı. Yine o kibri nedeniyle de erken seçim kararı aldığında büyük bir kumar oynayarak kendisi daha da zayıf bir konuma getirdi” dedi.
