Beklenen oldu ve VOA kapatıldı. ABD Başkanı Donald Trump, Voice of America (Amerika’nın Sesi – VOA) ve bağlı kuruluşlarının kapatılması emrini imzaladı. Kurumun bin 300 çalışanı idari izne çıkarıldı. Trump CNN ve MSNBC gibi ana akım medya kuruluşlarını da “yasadışı” olmakla suçladı.
Donald Trump, Adalet Bakanlığı’nda yaptığı konuşmada Amerika medyasına yönelik saldırılarını sertleştirerek, CNN ve MSNBC’nin “Demokrat Parti’nin siyasi uzantıları” olduğunu ve yaptıklarının yasadışı olduğunu iddia etti. Trump, “İnanıyorum ki CNN ve MS-DNC, hakkımda kelimenin tam anlamıyla yüzde 97,6 kötü yazıyor. Demokrat Parti’nin siyasi kolları ve benim görüşüme göre gerçekten yozlaşmış ve yaptıkları yasadışı” ifadelerini kullandı.
Trump bu açıklamaların ardından, ABD Küresel Medya Ajansı’nı (USAGM) ve diğer altı federal ajansı ortadan kaldıran emri imzaladı. Hükümet destekli medya kuruluşu Voice of America’nın tüm çalışanları idari izne çıkarıldı. Böylelikle VOA’nın 83 yıllık yayın hayatının tarihte ilk kez kesintiye uğramasına neden oldu.
VOA dünya için ne anlama geliyor?
1942’de Nazi propagandasına karşı koymak amacıyla kurulan Voice of America, dünya çapında neredeyse 50 dilde 360 milyon kişiye ulaşan önemli bir haber kaynağıydı. USAGM çatısı altında, Radio Free Europe/Radio Liberty, Radio Free Asia gibi kuruluşlarla birlikte yaklaşık üç bin 500 çalışana ve 2024 yılı için 886 milyon dolarlık bir bütçeye sahipti.
VOA Direktörü Michael Abramowitz, LinkedIn’de yaptığı paylaşımda, “83 yıl sonra ilk kez Voice of America’nın susturulmasından derin üzüntü duyuyorum” dedi. Kurumun “dünya genelinde özgürlük ve demokrasi mücadelesinde önemli bir rol oynadığını” vurguladı.
Kurum aynı zamanda, Doğu Avrupa’da Rusya ve Ukrayna’ya yayın yapan Radio Free Europe/Radio Liberty ile Çin ve Kuzey Kore’ye yayın yapan Radio Free Asia için sağladığı hibeleri de sonlandırdı.
VOA Türkçe’ye ne olacak?
Voice of America Türkçe Servisi, 19 Aralık 1942’de kuruldu. Yayına başladığında II. Dünya Savaşı sürüyordu. Türkçe, VOA’nın ilk kurulan yabancı dil servislerinden biri oldu.
VOA Türkçe, başlangıçta günde sadece 30 dakikalık yayın yaptı. Soğuk Savaş döneminde yayın süresi artırıldı. 1950’lerde kısa dalga radyo yayınlarıyla Türk dinleyicilere ulaşan servis, daha sonra dijital çağa uyum sağlayarak web sitesi ve sosyal medya platformlarında da içerik sunmaya başladı.
VOA Türkçe’nin yıllık bütçesi yaklaşık 5 milyon dolar civarında. Son dönemde yaklaşık 15-20 arası tam zamanlı gazeteci, editör, prodüktör ve teknik personel çalışıyordu.
Türkiye’deki gelişmeleri takip etmek için İstanbul ve Ankara’da da muhabirleri bulunuyordu.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
VOA Türkçe, 2010’lardan sonra TV programları da üretmeye başladı. TRT ile yaşanan kriz sonrası bu programlar çeşitli özel kanallar ve dijital platformlar üzerinden izleyicilere ulaştı.
Servis, 15 Mart 2025’te, 83 yıllık tarihinin ardından, diğer VOA dil servisleriyle birlikte Trump yönetiminin kararıyla kapatıldı ve tüm çalışanları idari izne çıkarıldı.
Trump’ın kararı ve yeni atamalar
Trump, VOA’nın başına sadık destekçisi Kari Lake’i atadı. Lake, USAGM’yi “Amerikan vergi mükelleflerinin sırtındaki büyük bir çürüme ve yük” olarak tanımladı. Kurumun “kurtarılamaz” olduğunu belirtti. Lake, kendisini USAGM kıdemli danışmanı olarak nitelendirerek, ajansı yasa çerçevesinde olası en küçük boyuta indireceğini ifade etti.
Beyaz Saray tarafından yapılan açıklamada, bu yürütme emirlerinin “vergi mükelleflerinin artık radikal propagandanın faturasını ödememesini sağlayacağı” belirtildi. VOA’ya yönelik sol eğilimli taraflılık gibi çeşitli eleştiriler sıralandı.
Trump’ın kararnamesinde VOA dışında bazı diğer kurumlar da yer alıyor. Federal Arabuluculuk ve Uzlaştırma Hizmeti, Woodrow Wilson Uluslararası Bilim İnsanları Merkezi, Müze ve Kütüphane Hizmetleri Enstitüsü, ABD Evsizlikle Mücadele Kurulu, Toplum Kalkınma Finansal Kurumları Fonu ve Azınlık İşletmeleri Geliştirme Ajansı gibi kurumlar da “yasanın gerektirdiği asgari varlık ve işleve” indirgenmek isteniyor.
ABD medyasıyla artan gerginlik
Beyaz Saray ile medya kuruluşları arasındaki anlaşmazlıklar son haftalarda artış gösterdi. Trump yönetimi, basın havuzunun kontrolünü Beyaz Saray Muhabirleri Derneği’nden almak için harekete geçti. Beyaz Saray basın sözcüsü Karoline Leavitt, basın havuzundaki üyelerin artık yönetim yetkilileri tarafından seçileceğini açıklamıştı.
Trump yönetimi ile Associated Press (AP) arasında Meksika Körfezi yerine Amerika Körfezi adını benimsememesi nedeniyle de anlaşmazlık yaşanıyor. Beyaz Saray, AP’yi Oval Ofis ve Air Force One’a erişimden men etti. AP’nin erişim yasağını kaldırmaya yönelik mahkeme başvurusunda, ajansın avukatı bu yasağı “anayasal bir sorun” olarak nitelendirdi. Beyaz Saray ise başkana erişimin bir ayrıcalık olduğunu, yasal bir hak olmadığını savunuyor.
Uluslararası tepkiler ve endişeler
Kapatma kararı, özellikle otoriter rejimlere karşı yayın yapan medya çevrelerden tepki topladı. Washington’daki Ulusal Basın Kulübü başkanı Mike Balsamo konuyla ilgili konuştu. VOA’daki kesintilerin Amerika’nın özgür ve bağımsız basına olan bağlılığını zayıflattığını belirtti. Balsamo, “Onlarca yıldır, Voice of America dünya çapındaki izleyicilere, genellikle basın özgürlüğünün olmadığı yerlerde olgulara dayalı, bağımsız gazetecilik sundu” dedi.
Paris merkezli Sınır Tanımayan Gazeteciler de (RSF) bu hamleyi eleştirdi. RSF “Trump dünya çapında basın özgürlüğünü tehdit ediyor. Bilginin serbest akışını destekleyen 80 yıllık Amerikan tarihini inkar ediyor” ifadelerini kullandı.
Çekya Dışişleri Bakanı Jan Lipavsky, VOA’ya bağlı Radio Free Europe’un (RFE) totaliter yönetim altındaki nüfuslar için bir “işaret feneri” olduğunu söyledi. Lipavsky, “Belarus’tan İran’a, Rusya’dan Afganistan’a, RFE ve VOA, özgürlük olmadan yaşayan insanlar için sayılı özgür kaynaklardan biridir” dedi.
Amerika’nın Sesi (VoA) nedir?
Voice of America (VOA), 1942’de II. Dünya Savaşı döneminde Nazi propagandasına karşı koymak amacıyla kuruldu. ABD federal hükümeti tarafından finanse edilen uluslararası bir yayın kuruluşu.
VOA ABD’nin en büyük ve en eski uluslararası yayıncısı. Dünya çapında 48 dilde dijital, televizyon ve radyo içeriği üretiyor. Bunları dünya genelindeki bağlı istasyonlara dağıtıyor. Kuruluşun öncelikli hedef kitlesi ABD sınırları dışındaki yabancılardı. Haftalık olarak tüm platformlarda 326 milyon yetişkin kişiye ulaşıyordu.
1976 yılında ABD Başkanı Gerald Ford tarafından imzalanan VOA tüzüğü, kurumun yayın ilkelerini yasal olarak güvence altına alıyor. VOA, ABD hükümetinin bağımsız bir ajansı olan USAGM tarafından denetleniyor. VOA, büyükelçilikler ve konsolosluklar bütçesi kapsamında her yıl ödenek alıyor.
2022 itibariyle VOA, yıllık 267,5 milyon dolarlık bir bütçeye sahipti. Ajans, Soğuk Savaş döneminde özellikle Sovyet Bloku ülkelerine yönelik yayınlarıyla öne çıktı. Daha sonra Çin, İran, Kuzey Kore gibi otoriter rejimlere sahip ülkelere yönelik programlar da geliştirdi.
Kurum, özgür basın ve tarafsız haber akışının olmadığı ülkelerdeki insanlara bağımsız bilgi kaynağı sağladığını iddia ediyor.
15 Mart 2025’te Başkan Donald Trump’ın emriyle VOA kapatıldı. Bin 300 çalışanı “süresiz izne” çıkarıldı.
Tüm servisleri 15 Mart Cumartesi gecesinden 16 Mart Pazar’a geçilen gecede yayınlarını sonlandırdı.
Kaynak: BBC, The Guardian
