Avrupa’nın son yıllardaki en büyük enerji kesintisi İspanya, Portekiz ve kısmen Fransa’yı etkiledi. Uzmanlar, siber saldırı ihtimalini dışlarken, yenilenebilir enerjiye dayalı sistemin kırılganlığına dikkat çekiyor. Peki İber Yarımadası’nı karanlığa gömen elektrik kesintisinin ardında ne var?
28 Nisan Pazartesi günü öğlen saatlerinde yaşanan elektrik kesintisi, İber Yarımadası’nın büyük bölümünde hayatı durma noktasına getirdi. Trenler ve metrolar durdu, ATM’ler ve trafik ışıkları çalışmadı. Kesinti, Avrupa’nın son yıllarda gördüğü en büyük enerji sistemi çöküşlerinden biri olarak kayda geçti.
Peki bu krizin ardında ne var? Tüm bilinenleri derledik.
Siber saldırı mıydı?
Portekiz Başbakanı Luís Montenegro kesintinin ardından yaptığı açıklamada, “Şu aşamada elimizde bir siber saldırıya ya da kasıtlı bir sabotaja dair bir veri bulunmamaktadır” dedi. İspanya’nın elektrik iletim operatörü Red Eléctrica da siber saldırı olasılığını reddetti. Hizmetler Direktörü Eduardo Prieto, “Herhangi bir siber güvenlik ihlali ya da sisteme dış müdahale saptanmadı” diye konuştu.
Kesinti nasıl başladı?
Red Eléctrica’nın açıklamasına göre kesinti, güneybatı İspanya’da başlayan iki ardışık olayla tetiklendi. İlki 12:32’de, ikincisi ise yalnızca bir buçuk saniye sonra gerçekleşti.
İlk şok atlatıldı ama ikinci olay, “üretim kaybına” neden oldu. Bu kayıp, sistemin kaldırabileceği sınırların ötesine geçince, İspanya şebekesi Avrupa elektrik ağıyla bağlantısını yitirdi. Ardından tüm İber Yarımadası’ndaki voltaj dengesizliği, zincirleme kesintilere yol açtı.
Böyle büyük kesintiler genelde neden olur?
Bu tür geniş çaplı plansız elektrik kesintileri çoğunlukla aşırı hava olaylarından, yıldırım düşmesinden veya kuvvetli rüzgârlardan kaynaklanır. Ancak elektrik santrallerinde, dağıtım hatlarında, trafo merkezlerinde ya da iletim sisteminde yaşanan teknik arızalar da benzer sonuçlar doğurabilir. Genellikle birkaç dakika ile birkaç saat arasında sürerler.
Ancak İber kesintisi, sistemsel bir çöküşe işaret ediyor.
İspanya, Avrupa’nın en büyük yenilenebilir enerji üreticilerinden biri. Ancak pazartesi günkü kesinti, güneş ve rüzgâr gibi kesintili üretime dayalı kaynakların şebeke istikrarı üzerindeki etkisini yeniden gündeme getirdi.
Red Eléctrica verilerine göre kesinti anında elektrik üretiminin yüzde 59’u güneşten, yüzde 12’si rüzgârdan, yüzde 11’i nükleer enerjiden, yüzde 5’i ise doğalgaz çevrim santrallerinden sağlanıyordu. Sadece beş dakika içinde güneş enerjisi üretimi 18 GW’tan 8 GW’a düştü.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Başka hangi teknik faktörler devrede olabilir?
Enerji sektörüne yakın bir kaynak, kesinti sırasında İspanya şebekesinin “çok düşük inertia” yani ataletsel enerjiyle çalıştığını aktardı. Bu, jeneratörler ya da büyük sanayi motorları gibi dönen kütlelerin sistemde az olması anlamına geliyor.
Atalet, frekans değişimlerini yavaşlatarak şebekeyi istikrarda tutar. Kaynak şöyle söyledi: “Bu koşullarda üretimde ani bir düşüş olursa, sistem tamamen çöker. Kesintiden sonra şebekeyi yeniden çalıştırmak için bu ataletin tekrar inşa edilmesi gerekir ve bu saatler sürebilir.”
İngiltere Portsmouth Üniversitesi’nden enerji sistemleri mühendisi Prof. Victor Becerra ise, bu kesintinin modern enerji sistemlerinin ne kadar karmaşıklaştığını gösterdiğini söyledi: “Güneş ve rüzgâr gibi kesintili kaynakların giderek daha fazla entegre edildiği sistemleri yönetmek hiç kolay değil.”
