Nepal hükümetinin Facebook, Instagram, YouTube ve X dâhil 26 platformu kapatma kararı, “Gen Z” diye anılan gençlerin öncülüğünde kitlesel protestolara yol açtı. 8 Eylül’de Katmandu ve diğer kentlerde polisle yaşanan sert müdahalelerde en az 19 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Tepkiler üzerine hükümet yasağı 9 Eylül gece yarısı itibarıyla geri çekti; İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak istifa etti. Peki Nepal’de neler oluyor?
Nepal’in başkentinde binlerce kişi yolsuzluk karşıtı sloganlarla sokaklara çıktı. Polis tazyikli su, plastik mermi ve copla müdahale etti, protestocular parlamento çevresinde duvarları aştı.
Ülke, genç kuşağın öncülük ettiği en kitlesel hareketlerden biriyle sarsılıyor. Birkaç başlıkta, “Nepal’de neler oluyor?” sorusuna cevap aradık.
Nepal neden sosyal medyayı yasakladı?
Hükümet, “yalan haber, nefret söylemi ve çevrimiçi dolandırıcılıkla mücadele” gerekçesiyle, kayıt zorunluluğuna uymadıkları için 26 platformun engellenmesini emretti. Nepal Telekomünikasyon Otoritesi’nin listesinde Facebook, Messenger, Instagram, YouTube, WhatsApp, X, LinkedIn, Snapchat, Reddit, Discord, Pinterest, Signal, Threads, WeChat ve daha birçok uygulama yer aldı.
Yetkililer yasağın “yasaya uyum” amacı taşıdığını savundu; muhalifler bunu ifade özgürlüğünün kısıtlanması ve yolsuzluk eleştirilerini bastırma girişimi olarak gördü. Yasağın hemen öncesinde siyasilerin çocuklarının lüks yaşamlarını hedef alan “nepo kid/nepo babies” etiketi ülkede gündem olmuştu.
Protestolar nasıl başladı?
8 Eylül’de Katmandu’da parlamento çevresindeki “kısıtlı bölgeye” yaklaşan kalabalığa polis tazyikli su, cop, plastik mermi ve bazı noktalarda gerçek mermiyle karşılık verdi. Katmandu Vadisi’nde 17, doğudaki Itahari’de 2 kişi yaşamını yitirdi; yaralı sayısı yüzlerle ifade ediliyor. Aynı akşam başkentte ve bazı ilçelerde sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
Hastaneler göz yaşartıcı gaz nedeniyle hizmet vermekte zorlandıklarını bildirdi. Resmî açıklamalara göre çok sayıda polis de yaralandı.
Medyascope'u destekle. Medyascope'a abone ol.
Medyascope’u senin desteğin ayakta tutuyor. Hiçbir patronun, siyasi çıkarın güdümünde değiliz; hangi haberi yapacağımıza biz karar veriyoruz. Tıklanma uğruna değil, kamu yararına çalışıyoruz. Bağımsız gazeteciliğin sürmesi, sitenin açık kalması ve herkesin doğru bilgiye erişebilmesi senin desteğinle mümkün.
Hükümet geri adımı neden attı, siyasî sonuç ne?
Şiddet ve can kaybı dalgasının ardından kabine acil toplandı; İletişim Bakanı yasağın “Gen Z’nin talepleri dikkate alınarak” kaldırıldığını duyurdu. İçişleri Bakanı Ramesh Lekhak, can kayıpları nedeniyle “ahlakî sorumluluk” gerekçesiyle istifa etti. Başbakan KP Sharma Oli, ölümlerin soruşturulacağını, hayatını kaybedenlerin yakınlarına maddî destek ve yaralılara ücretsiz tedavi sağlanacağını açıkladı.
BM İnsan Hakları Ofisi, güvenlik güçlerinin “gereksiz veya orantısız güç” kullandığı iddiaları için hızlı ve bağımsız bir soruşturma istedi.
Gençlerin itirazı sosyal medya yasağının ötesinde ne söylüyor?
Gösteriler yalnızca erişim engeline değil, yaygın yolsuzluk algısına ve “otoriterleşme” eleştirilerine de dayanıyor. Gençler, dijital mecraların haberleşme, iş ve girişimcilik için hayati olduğunu vurguluyor; parlamentonun etrafında barikatların aşılması, hareketin siyasal temsil ve şeffaflık taleplerinin ciddiyetini gösteriyor. Yerel basın, ülke çapında eş zamanlı eylemler ve öğrenci katılımının arttığını aktarıyor.
Bundan sonra ne bekleniyor?
- Düzenleme mi, yeni yasaklar mı? Hükümet, platformları “yerel kayda uymaya” zorlayan bir çerçeveyi savunuyor; bazı platformların kayıt sonrası yeniden erişime açıldığı bildirildi. Ancak geniş bir internet düzenlemesi gündemde kalabilir.
- Soruşturma ve hesap verebilirlik: BM ve ulusal insan hakları kurumlarının çağrıları, ölümlerle ilgili bağımsız soruşturma baskısını artırıyor. Siyasî sorumluluk tartışması Başbakan Oli’ye kadar uzanıyor.
- Sokağa çıkma yasakları ve güvenlik: Bazı bölgelerde uygulanan yasakların kaldırılması, tansiyonu düşürse de yeni eylem dalgaları ihtimali sürüyor.
