Türkiye’nin ilk erken yaşta evliliklere yönelik erkek algısı raporu yayınlandı. Birleşmiş Milletler (BM) Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women), Türkiye’de erkeklerin çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklere yönelik algı ve tutumlarını ortaya koyan bir rapor hazırladı. Rapora göre, Türkiye’de erkeklerin yüzde 25’i, kız çocuklarının en fazla 15 yaşına kadar çocuk sayıldığını düşünüyor.
UN Women öncülüğünde SAM Araştırma ve Danışmanlık tarafından yürütülen araştırmaya dayanan rapor, Türkiye’de çocuk yaşta, erken ve zorla evlilik (ÇEZE) algısı, ÇEZE’ye karşı tutumlar ve ÇEZE’nin altında yatan nedenler ve etkilerine dair detaylı bir analiz sunuyor.
Türkiye’nin farklı şehirlerinde yaşayan erkekler ve kadınlarla yürütülen görüşmelerden elde edilen nicel ve nitel verilere dayanan rapor, Türkiye’de çocukluk ve yetişkinlik, evlilik yaşı ve uygulamaları, aile ve ilişkiler, bireysellik, toplumsal cinsiyet eşitliği, cinsiyet normları ve ÇEZE gibi kavramlara dair algı ve tutumları haritalandırıyor.
Rapora göre;
- Erkeklerin yüzde 10’u ergenliğe giren kız çocuklarının evliliğe hazır olduğunu düşünürken yalnızca yüzde 2,5’i bunun erkek çocukları için geçerli olduğunu düşünüyor.
- Katılımcıların yüzde 18,1’i ÇEZE’nin bir cezası olmaması gerektiğini düşünüyor.
- Bir kız çocuğu için evlilik kararı alırken son sözün baba ve annede olduğunu söyleyenler yüzde 27,9 iken erkek çocuğu için bu oran yüzde 23,8.
- ÇEZE’ye şahit olduğunda “Doğru bulmuyorum ama bununla ilgilenecek kişi ben değilim” diyenlerin oranı yüzde 36,8.
- Katılımcılar arasında annesinin çocuk yaşta evlendiğini söyleyenlerin oranı yüzde 26.7 iken babasının çocuk yaşta evlendiğini söyleyenlerin oranı yüzde 7,18.
- ÇEZE nedeniyle okula devam edemeyen kız çocuğu oranı yüzde 19 iken, erkek çocuklarda bu oran yüzde 10,5.
- Evli katılımcıların yüzde 18’i akraba evliliği yaptığını belirtiyor.
Rapor, nitel bulgular kapsamında katılımcıların erken yaşta evlilikle ilgili görüşlerine de yer veriyor:
- “Örneğin ben 17 yaşıma geldiğimde, zaten benimki zorunlu bir evlilik oldu, istemediğim halde. İşte sen büyümüşsün, adam olmuşsun, evlenmen gerekiyor. Zaten burada 17 yaşına geldiğinde direkt evlenirler. Hani adam olduğun için. Ben zorunlu bir evlilik yaptım ve hâlâ büyüdüğümü fark etmemişim.” (Mardin/ Erkek/18-25 yaş)
- “Kadın 35 yaşına basarken kimse onu istemez.” (Erkek/18-60 yaş/GKASV)
- “Ama erkek ve kadın arasındaki farklılıklar var. Kadın genç yaşta evlenmezse, evlenme şansı azalır.” (Erkek/18-60 yaş/GKASV)
- “Benim amcamın kızı 15 yaşında evlendi, 16 yaşında anne oldu. Kendisi annelik yapmıyor çocuklarına, yengem tarafından çocuk büyütülüyor. O yüzden kendilerini büyütürlerken çocuklarını büyütüyorlar. Her şey yarım kalmış oluyor, eksik kalmış oluyor. Ezilmiş oluyorlar.” (Kadın/18-60 yaş)
- “Şimdi benim eşim biz evlenirken 14 yaşındaydı, amcamın kızıydı. Aramızda sekiz yaş fark var, askerliği bitirmiştim bir yıl sonra evlendim. Önemli olan ahlakıydı, her şeyini beğenerek, geleceğe dönük, onunla evlendim. Kızım 22 yaşında evlendi. Onu da amcasının oğluna verdim.” (Erkek -18-60 yaş)
Rapor, erkeklerin ve erkek çocuklarının davranış değişikliği yaratılmasında, ÇEZE’nin ortadan kaldırılmasında ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında daha güçlü bir rol oynamalarını kolaylaştıracak önemli bilgiler sunuyor. Rapor bulgularının, BM’nin “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları” ile uyum içinde, Türkiye’deki zararlı sosyal norm ve tutumların dönüştürülmesine katkıda bulunması amaçlanıyor.
“Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evliliklere İlişkin Erkek Algısı” raporu, İsveç’in İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (SIDA) aracılığıyla sağladığı finansal destek ile ‘Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evliliklerin Önlenmesi Birleşmiş Milletler Ortak Programı’ kapsamında UN Women tarafından hayata geçirildi.
Derleyen: Zeynep Timurlenk Pozut
